Về "miền sương khói" êm đềm của họa sĩ Lê Thanh Sơn

Từ 20/12/2020 đến hết 20/1/2021, tại Green Palm Gallery (49 Mạc Thị Bưởi, quận 1, TP.HCM) diễn ra triển lãm "Miền sương khói" của họa sĩ Lê Thanh Sơn.

Tranh của Lê Thanh Sơn từng xuất hiện trên sàn các nhà đấu giá danh tiếng thế giới như Sotheby's, Bonhams… Tranh của anh từng được Tổng thống Bill Clinton, hoàng tử Andrew, nhà tài phiệt Bill Gates… và nhiều tên tuổi lớn trên thế giới sưu tập. 

Với một thế giới nội tâm sống động, tinh thần hư cấu dạt dào, Lê Thanh Sơn là một trong vài họa sĩ tiêu biểu của trường phái ấn tượng, đúng hơn, tân ấn tượng ở Việt Nam.

Kể từ năm 2006, khi bức Mùa thu của anh được Sotheby's Singapore đấu 17.538 USD, lượt tìm kiếm của anh càng tăng nhanh hơn trên thị trường quốc tế. Anh từng triển lãm cá nhân tại Singapore (năm 1995), Hong Kong (1996, 1997), Anh (2001)…, và vài nơi khác như Australia, Mỹ, Bỉ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan...

Với một thế giới nội tâm sống động, tinh thần hư cấu dạt dào, Lê Thanh Sơn là một trong vài họa sĩ tiêu biểu của trường phái ấn tượng, đúng hơn, tân ấn tượng ở Việt Nam. Sức ảnh hưởng của anh không chỉ ghi dấu vết trên sáng tác của nhiều họa sĩ cùng thời và về sau, mà còn là "mỏ quặng đồ sộ" của tranh chép - tranh nhái. 

Mấy chục năm qua, đi khắp các phòng tranh "bờ hồ" ở các khu du lịch, phong cách của Nguyễn Thanh Bình, Lê Thanh Sơn… bị đạo nhái vô thiên lủng. Lê Thanh Sơn chỉ nhỏ nhẹ: "Thôi kệ, chắc mình có ích lợi, hay ho gì đó thì người ta mới cố tình sao chép chứ. Chắc cũng chỉ vì miếng cơm manh áo thôi, nghĩ cũng thương, chứ sao chép thì có ích gì đâu".

Sinh năm Nhâm Dần (1962), Lê Thanh Sơn cùng tuổi với Hồng Việt Dũng, Lê Thiết Cương, Công Kim Hoa, Nguyễn Văn Cường, Hoàng Phượng Vỹ…, và cả Yue Minjun (Nhạc Mẫn Quân) người Đại Khánh, Trung Quốc. Danh sách những người làm sáng tạo sinh năm 1962 còn rất dài, họ thường có điểm chung là rất tài hoa, dạt dào cảm xúc, càng sáng tác càng sung. Trên thị trường, họ đều có sức hút bền bỉ, thường được săn đón dài lâu.

Xuất hiện ngay cột mốc Đổi mới năm 1986, như nhiều nghệ sĩ đi qua chiến tranh, Lê Thanh Sơn nhanh chóng muốn tìm cõi bình yên, thơ mộng cho tâm hồn mình. Có người như Mai An Tiêm, Từ Thức, Robinson Crusoe… dù gặp cõi thần tiên, yên bình rồi cũng tìm đường về hạ giới, nhưng cũng có người như chú Cuội lên cung trăng, thì không muốn về nữa. Tích cóp những chuyến đi miệt mài thời tuổi trẻ, những mơ tưởng vô biên, Lê Thanh Sơn mở ra cõi thần tiên ngay trong xưởng vẽ của mình.

"Vẽ là phương thức giản tiện nhất để anh diễn ngôn ý tứ của mình, tự sự chính mình, bày tỏ mình với người hâm mộ. Và Sơn, luôn có nhiều, vô cùng nhiều những đồng điệu của mình trong thế giới hội họa, những người một cách chân thành, chân phương và cả thành tâm nhất, yêu mến sắc màu, yêu mến cái đẹp của thiên nhiên, yêu những đời thường nhỏ nhoi giản dị. Yêu người, vị tha với đời, nên được hậu đãi, âu cũng là lẽ thuận thiên thường tình đơn giản" - nhà phê bình Ngô Hương Sen nhận định.

Lê Thanh Sơn vẽ khá thong dong, mới nhìn, tưởng anh vẽ dễ dàng, nhưng thực ra, vì thủ đắc một kỹ thuật bậc thầy, làm chủ hoàn toàn vật liệu, nên mới vẽ thanh thoát như vậy. Có những góc nhìn, những chủ đề, chủ thể được anh vẽ tới vẽ lui cả trăm lần, cốt là tìm cho được một biểu cảm ưng ý nhất. Suốt 15 năm qua, sự săn đón tranh Lê Thanh Sơn chưa bao giờ ngưng nghỉ, anh cũng chưa bao giờ ngừng tìm tòi và vẽ, nhưng không muốn làm triển lãm cá nhân, vì anh chưa thấy đủ nhiều tác phẩm ưng ý nhất. Vì vậy mà, 25 tác phẩm trưng bày lần này, nhiều bức vẽ giữa hai mùa Covid-19, như là một cuộc chắt lọc tâm tư, tình cảm, là kết quả của rất nhiều đêm lắng nghe con tim và giấc mơ thần tiên của mình.

Với Miền sương khói, Lê Thanh Sơn cho biết: "Đã lâu lắm rồi tôi mới có được cảm giác bình yên thanh thản thực sự như lúc này. Trong cái xã hội đang hối hả náo nhiệt thì bình yên quả là điều xa xỉ vô giá. Ẩn náu vào nơi chỉ có gia đình bé nhỏ của tôi và chẳng mấy khi giao lưu với xã hội bên ngoài, tôi đang sống trong những ngày tháng 'xa xỉ' êm đềm bình yên ấy."

Cũng chính bởi từng nung nấu vẽ những bức tranh phong cảnh miền núi rất lâu rồi mà  có lẽ đến giờ anh mới thật sự thể hiện được nó. Theo Thanh Sơn, những ngày còn rất trẻ, anh đã lặn lội lên Hà Giang, Đồng Văn rồi sang Cao Bằng về Sa Pa. Một mình một xe máy, anh đi vào những bản người Mông, người Tày rồi có lúc cuốc bộ leo lên những đỉnh núi cao chót vót nơi sinh sống của người Mèo. 

"Những chuyến đi lãng du thời tuổi trẻ giờ đây chợt ùa về trong tôi. Tất cả những kỷ niệm của một vùng sương khói mờ ảo và tôi lại vẽ trong niềm khao khát hoan lạc như chưa bao giờ được vẽ vậy", họa sĩ tâm sự.

Và phòng tranh Miền ký ức ghi dấu những khoảng khắc xúc cảm tươi mới ấy trong họa sĩ, mang lại cảm giác bình an và thật nhẹ nhàng, lắng đọng giữa một Sài Gòn nhộn nhịp, sôi động.