Vì sao Tuỳ Văn Đế Dương Kiên lại được gọi là “Khai Hoàng chi trị”?

Trong lịch sử Trung Hoa, triều đại nhà Tùy (581 – 618) tồn tại ngắn ngủi, nhưng dấu ấn để lại vô cùng to lớn. Người sáng lập và hoàng đế đầu tiên của triều Tùy – Tuyên Văn Đế Dương Kiên (541 – 604), được hậu thế ca ngợi là một minh quân, người đã đặt nền móng cho thời kỳ “Khai Hoàng chi trị” rực rỡ, mở ra thời thịnh trị nối tiếp dưới triều nhà Đường sau này.

Vì sao Tuỳ Văn Đế Dương Kiên lại được gọi là “Khai Hoàng chi trị”

Dương Kiên vốn xuất thân từ gia tộc Hoằng Nông Dương thị – một dòng tộc lâu đời, có gốc gác từ tướng quân nhà Hán là Dương Chấn. Đến thời Bắc Ngụy, gia tộc ông từng phục vụ trong quân đội và được ban tộc danh Tiên Ti là Phổ Lục Như. Bản thân Dương Kiên từ nhỏ đã được nuôi dưỡng trong môi trường văn võ song toàn, nổi tiếng hiếu thuận và điềm tĩnh.

Năm 17 tuổi, ông kết hôn với Độc Cô Già La, con gái danh tướng Độc Cô Tín. Cả hai vợ chồng lập lời thề chung thủy trọn đời, và trong suốt cuộc đời, Dương Kiên chỉ lấy một vợ, rất hiếm trong lịch sử phong kiến Trung Quốc. Liên minh hôn nhân này giúp ông củng cố thế lực, đồng thời thể hiện tính cách tiết chế, không đắm chìm tửu sắc – điều góp phần tạo dựng hình ảnh minh quân thanh liêm.

Dưới triều Bắc Chu, Dương Kiên từng bước lập công, được thăng đến chức Đại tướng quân. Sau cái chết bất ngờ của Bắc Chu Tuyên Đế (580), với tư cách là nhạc phụ của hoàng đế, ông được giao giữ quyền nhiếp chính cho ấu quân Vũ Văn Xiển. Bằng tài năng và sự điềm tĩnh, Dương Kiên nhanh chóng loại trừ phe cánh đối địch như Uất Trì Quýnh, củng cố quyền lực, rồi năm 581 chính thức đăng cơ, lập ra nhà Tùy, trở thành Tùy Văn Đế.

Tên gọi “Khai Hoàng chi trị” bắt nguồn từ niên hiệu Khai Hoàng (581 – 600) của Tùy Văn Đế, được coi là một trong những thời kỳ thịnh trị nhất lịch sử Trung Hoa. Lý do thời kỳ này được ca ngợi nằm ở nhiều phương diện:

- Cải cách chính trị – xây dựng bộ máy trung ương vững mạnh: Tuỳ Văn Đế bãi bỏ hệ thống quan chế phức tạp của Bắc Chu, thay bằng bộ máy năm tỉnh (Trung thư, Môn hạ, Nội sử, Bí thư, Nội thị), hạn chế quyền lực tuyệt đối của tể tướng, ngăn ngừa gian thần lộng quyền. Ông cũng trọng dụng hiền tài như Dương Tố, Cao Quýnh, Tô Uy, và cứng rắn trừng trị quan lại tham ô. Tư tưởng “lấy pháp trị quốc” và “tiết kiệm, thanh liêm” của ông tạo nên triều chính ổn định.

- Luật pháp minh bạch – giảm hình phạt hà khắc: Tuỳ Văn Đế cho ban hành Luật Khai Hoàng gồm 12 quyển, 500 điều, hệ thống hóa và đơn giản hóa hình luật, giảm bớt những cực hình dã man. Đây là bộ luật ảnh hưởng sâu rộng đến pháp chế các triều đại sau, trong đó có nhà Đường.

- Kinh tế phục hồi mạnh mẽ: Ông thi hành chế độ quân điền, chia ruộng đất cho nông dân, giảm sưu thuế và lao dịch. Tuổi lao dịch nâng từ 18 lên 21, số ngày giảm từ 1 tháng xuống 20 ngày, người già trên 50 tuổi được miễn. Nhờ đó, dân số từ 3,6 triệu hộ ban đầu tăng lên 8,7 triệu hộ, quốc khố dồi dào, lương thực đủ dùng cho nhiều thập kỷ.

- Công trình thủy lợi và giao thông: Dương Kiên cho đào nhiều kênh đào quan trọng, như Quảng Thông cừ, Sơn Dương độc và khởi đầu hệ thống kênh Vận Hà – trục giao thông Bắc Nam vĩ đại của Trung Hoa. Những công trình này không chỉ thúc đẩy nông nghiệp mà còn liên kết kinh tế, văn hóa, quân sự toàn quốc.

- Văn hóa – giáo dục phát triển: Tuỳ Văn Đế khuyến khích học tập, ra lệnh mỗi gia đình quan lại phải có con học văn. Ông cho sưu tầm, sao chép sách, tàng thư quốc gia lên đến 370.000 quyển – con số đồ sộ thời bấy giờ. Đồng thời, Phật giáo vốn bị Bắc Chu đàn áp được phục hưng, trở thành nền tảng tư tưởng quan trọng thời Tùy – Đường.

Quân sự – ngoại giao ổn định biên cương: Thời kỳ đầu, nhà Tùy đối mặt nhiều kẻ thù: Đột Quyết ở phương Bắc, Thổ Phiên ở Tây Tạng, Cao Câu Ly ở Đông Bắc, Lâm Ấp (Champa) ở phía Nam. Bằng cả ngoại giao mềm dẻo và quân sự cứng rắn, Tuỳ Văn Đế khiến Đột Quyết phân liệt, Cao Câu Ly và Đông Đột Quyết thần phục, Champa thất bại, nhờ đó biên cương ổn định.

“Khai Hoàng chi trị” không chỉ đơn thuần là thời kỳ hưng thịnh, mà còn có ý nghĩa đặc biệt trong tiến trình lịch sử:

- Thống nhất đất nước sau 250 năm chia cắt: Năm 589, Tùy Văn Đế tiêu diệt Nam triều nhà Trần, hoàn thành việc thống nhất Trung Quốc, chấm dứt cục diện Nam – Bắc triều kéo dài từ khi Tây Tấn sụp đổ. Đây là thành tựu vĩ đại, mở ra thời kỳ hòa hợp quốc gia.

- Tiền đề cho sự hưng thịnh của nhà Đường: Bộ máy chính trị, quân sự, luật pháp, kinh tế và văn hóa dưới thời Tuỳ Văn Đế trở thành nền tảng cho nhà Đường sau này. Không ngoa khi nói, “Khai Hoàng chi trị” chính là bệ phóng cho “Trinh Quán chi trị” của Đường Thái Tông.

- Hình mẫu minh quân cần kiệm: Tuỳ Văn Đế nổi tiếng cần kiệm, không xa hoa. Ông yêu cầu hoàng hậu và tần phi mặc vải thô, không dùng vàng bạc. Bản thân thường tự trách khi dân đói, thậm chí kiêng rượu thịt một năm để “chia sẻ cùng dân”.

Dù trị vì thành công, cuối đời Tuỳ Văn Đế trở nên nghi kỵ và khắt khe, phần nào do ảnh hưởng từ hoàng hậu Độc Cô. Một số đại thần và hoàng tử bị xử tử oan uổng, để lại mầm mống bất ổn cho hậu thế. Sau khi ông qua đời năm 604, con trai là Dương Quảng (Tùy Dạng Đế) kế vị, nhưng chỉ trong vài thập kỷ, nhà Tùy sụp đổ vì sự hoang dâm, bạo ngược của Tuỳ Dạng Đế.

Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng Dương Kiên – Tùy Văn Đế là một trong những vị hoàng đế kiệt xuất nhất lịch sử Trung Hoa. Với “Khai Hoàng chi trị”, ông đã khôi phục trật tự, làm giàu quốc gia, chấm dứt chia cắt kéo dài, đồng thời đặt nền móng vững chắc cho thời đại huy hoàng kế tiếp.

×