Việt Nam cạnh tranh vốn FDI xanh: Tận dụng cơ hội để chuyển mình hay đứng ngoài cuộc chơi (bài 3)

LTS: Trong bối cảnh địa chính trị, chuỗi cung ứng toàn cầu và cuộc đua chuyển đổi xanh đang định hình lại dòng chảy vốn đầu tư quốc tế, Việt Nam tiếp tục ghi dấu ấn mạnh mẽ như một điểm đến hàng đầu tại châu Á.
Số liệu mới công bố cho thấy, tổng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đăng ký vào Việt Nam trong 6 tháng đầu năm 2025 đạt 21,52 tỷ USD, mức tăng trưởng ấn tượng 32,6% so với cùng kỳ năm ngoái. Đặc biệt, vốn FDI giải ngân cũng đạt 11,72 tỷ USD, tăng 8,1%, phản ánh tiến độ triển khai dự án hiệu quả và môi trường đầu tư ngày càng cải thiện.
Sự tăng tốc này không chỉ là con số, mà là minh chứng rõ ràng cho niềm tin ngày càng lớn của các nhà đầu tư toàn cầu vào triển vọng dài hạn của nền kinh tế Việt Nam.
Từ các đại dự án sản xuất chế biến, làn sóng đầu tư vào năng lượng tái tạo, cho đến sự bùng nổ của bất động sản công nghiệp, Việt Nam đang trở thành “tâm điểm” trong chiến lược mở rộng hiện diện ở Đông Nam Á của các tập đoàn đa quốc gia.
Tuyến bài “Việt Nam – điểm đến hấp dẫn của dòng vốn FDI trong kỷ nguyên tái cấu trúc” do Dân Việt triển khai sẽ phân tích toàn diện các yếu tố làm nên sức hút đặc biệt của Việt Nam: từ chính sách, nhân lực, hạ tầng đến xu hướng chuyển dịch sản xuất, đầu tư xanh và cải cách thể chế.

Từ khát vọng Net Zero đến hiện thực hóa FDI xanh

Tại Nghị quyết số 50-NQ/TW ngày 20/8/2019, Bộ Chính trị đã đặt mục tiêu hoàn thiện thể chế và chính sách thu hút đầu tư nước ngoài theo chuẩn mực quốc tế, ưu tiên thu hút dòng vốn FDI chất lượng cao. Mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam sẽ nằm trong nhóm ba quốc gia dẫn đầu ASEAN về năng lực cạnh tranh và môi trường đầu tư.

Tiếp nối định hướng đó, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược hợp tác đầu tư nước ngoài giai đoạn 2021–2030 tại Quyết định số 667/QĐ-TTg ngày 2/6/2022. Chiến lược nhấn mạnh việc gắn thu hút FDI với phát triển kinh tế độc lập, tự chủ, hội nhập sâu rộng, đồng thời ưu tiên các dự án đầu tư xanh, công nghệ cao, quản trị hiện đại và giảm phụ thuộc vào các thị trường tiềm ẩn rủi ro.

FDI xanh không chỉ mang lại công nghệ sạch và việc làm chất lượng cao mà còn góp phần nâng cao hình ảnh quốc gia, tăng sức cạnh tranh và thúc đẩy phát triển toàn diện. Trong bối cảnh Việt Nam đang hướng tới mô hình kinh tế số, kinh tế xanh và tuần hoàn, việc tái cấu trúc dòng vốn FDI theo hướng phát triển bền vững ngày càng trở nên cấp thiết.

Trên thực tế, xu hướng FDI vào các lĩnh vực xanh tại Việt Nam đang ngày càng rõ nét, cho thấy sự dịch chuyển chiến lược của các tập đoàn toàn cầu trong bối cảnh thế giới ưu tiên phát triển hài hòa giữa tăng trưởng và môi trường.

Theo đánh giá của Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham), nửa đầu năm 2025 là giai đoạn đặc biệt quan trọng khi Việt Nam ban hành hàng loạt cập nhật chính sách lớn, tái định hình môi trường kinh doanh và đầu tư. Các điều chỉnh này diễn ra trong bối cảnh Chính phủ đẩy mạnh sắp xếp, tinh gọn và ổn định bộ máy hành chính các cấp nhằm nâng cao hiệu quả điều hành.

Về dài hạn, EuroCham cho rằng những chính sách như Quy hoạch điện VIII sẽ đặc biệt thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư quốc tế. Quy hoạch đặt mục tiêu tăng gấp đôi sản lượng điện vào năm 2030, nâng tỷ lệ năng lượng tái tạo lên 28–36%, đồng thời thúc đẩy phát triển điện gió ngoài khơi, điện mặt trời mái nhà và xuất khẩu điện. Bên cạnh đó, chính sách còn định hướng hình thành các trung tâm công nghiệp – dịch vụ năng lượng tái tạo và tăng cường kết nối điện với khu vực.

Phòng Thương mại Hoa Kỳ tại Việt Nam (AmCham) cũng nhận định, nhiều đạo luật mới liên quan đến môi trường và khí hậu đã được công bố trong thời gian qua, tạo cơ sở pháp lý thúc đẩy tài chính khí hậu và mở rộng không gian cho khu vực tư nhân tham gia vào lộ trình hiện thực hóa cam kết Net Zero của Việt Nam.

Với hơn 550 doanh nghiệp thành viên và hơn 2.000 đại diện doanh nghiệp, sự quan tâm sâu sắc từ AmCham cho thấy mô hình đầu tư xanh, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng tái tạo tại Việt Nam, đang trở thành điểm đến hấp dẫn của dòng vốn quốc tế trong giai đoạn chuyển đổi toàn cầu.

Việc hàng loạt nhà đầu tư lớn xuất hiện tại Việt Nam trong thời gian gần đây tiếp tục củng cố xu hướng dịch chuyển dòng vốn FDI vào các lĩnh vực xanh và bền vững. Năm 2024, Tập đoàn năng lượng Mỹ AES Corporation đã ký kết hợp đồng đầu tư 2 tỷ USD vào dự án điện gió ngoài khơi công suất 2.000 MW tại tỉnh Quảng Trị. Đây được xem là một trong những dự án năng lượng tái tạo lớn nhất tại Việt Nam tính đến thời điểm hiện tại.

Bên cạnh đó, dự án điện mặt trời áp mái do CME Solar đầu tư tại Khu công nghiệp SEV (Samsung Electronics Vietnam) có công suất 2,38 MWp, với sản lượng điện sạch ước tính 2,59 triệu kWh/năm, giúp giảm phát thải khoảng 2.460 tấn CO₂ mỗi năm.

Tại tỉnh Bình Thuận, dự án điện gió ngoài khơi La Gàn do Tập đoàn Copenhagen Infrastructure Partners – một trong những nhà phát triển điện gió lớn nhất thế giới – đầu tư với tổng mức vốn lên tới 10,5 tỷ USD, được kỳ vọng trở thành trụ cột của ngành năng lượng xanh tại khu vực duyên hải Nam Trung Bộ.

Trong lĩnh vực xử lý chất thải, Công ty TNHH Năng lượng xanh T&J (Nhật Bản) đã đầu tư khoảng 74 triệu USD vào nhà máy xử lý chất thải rắn sinh hoạt tại Bắc Ninh. Dự án có công suất 600 tấn/ngày, khi vận hành sẽ bổ sung khoảng 100 triệu kWh điện sạch/năm vào lưới điện quốc gia. Đáng chú ý, dự án nhận được tài trợ 20 tỷ yên (tương đương 18 triệu USD) từ Bộ Môi trường Nhật Bản, thể hiện sự tin tưởng của đối tác quốc tế vào định hướng phát triển xanh của Việt Nam.

Hạ tầng, nhân lực, thể chế: Bộ ba “điểm nghẽn” trong cuộc đua đầu tư FDI xanh mới

Triển vọng hút thêm dòng vốn FDI xanh được kỳ vọng sẽ rõ ràng hơn trong thời gian tới, khi các rào cản pháp lý dần được tháo gỡ. Cụ thể, ngày 4/7/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 21/2025/QĐ-TTg phê duyệt “Danh mục Phân loại xanh”, quy định các tiêu chí môi trường và cơ chế xác nhận dự án đầu tư thuộc nhóm xanh. Văn bản này sẽ có hiệu lực từ ngày 22/8/2025.

Danh mục phân loại xanh bao gồm 45 lĩnh vực, chia theo 7 nhóm ngành, là nền tảng pháp lý quan trọng để phát triển thị trường tài chính xanh – bao gồm tín dụng và trái phiếu xanh – tại Việt Nam. Đây được xem là “ngôn ngữ chung” cho nhà đầu tư, tổ chức tín dụng và cơ quan quản lý, giúp tăng tính minh bạch, tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận các nguồn vốn bền vững trong nước và quốc tế.

TS. Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, nhận định: “Danh mục này là hành lang pháp lý cơ bản giúp các tổ chức tín dụng xác định rõ đối tượng đầu tư xanh và xây dựng cơ chế chính sách phù hợp với chiến lược tăng trưởng xanh của quốc gia.”

Danh mục quy định 45 lĩnh vực, loại hình dự án thuộc bảy nhóm ngành, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho thị trường tài chính xanh trong nước, bao gồm tín dụng và trái phiếu xanh. Đây sẽ là một ngôn ngữ chung hữu ích cho nhà đầu tư, tổ chức tín dụng và cơ quan quản lý, đồng thời là nền tảng kỹ thuật hỗ trợ doanh nghiệp tìm kiếm giải pháp vốn cho các dự án và tài sản xanh.

"Với phương châm ‘đồng hành, sát cánh cùng nhà đầu tư’, thành phố Hà Nội cam kết tiếp tục hoàn thiện các cơ chế, chính sách nhằm tạo môi trường đầu tư thuận lợi và minh bạch nhất. Đồng thời, thành phố sẽ đẩy mạnh chuyển đổi số trong công tác xúc tiến đầu tư, bảo đảm mọi thông tin liên quan đến ưu đãi, danh mục dự án kêu gọi đầu tư, quy hoạch phát triển... đều được công khai, dễ tiếp cận từ bất kỳ đâu trên thế giới" 

Kết thúc năm 2024, tổng vốn FDI đăng ký vào lĩnh vực năng lượng tái tạo đạt 0,89 tỷ USD, chiếm 2,3% tổng vốn đăng ký đầu tư. Bước sang năm 2025, Việt Nam được đánh giá đang ở thời điểm chuyển tiếp quan trọng trong thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài, khi trở thành một trong những thị trường mới nổi hấp dẫn nhất Đông Nam Á nhờ môi trường chính trị ổn định, dân số trẻ và mạng lưới 16 hiệp định thương mại tự do (FTA) đã có hiệu lực.

Vốn đăng ký FDI tại Việt Nam theo ngành đầu tư năm 2024 *:

*Tính toán của TS. Đặng Xuân Huy (Đại học Thương mại)

Theo TS. Đặng Xuân Huy, chuyên gia kinh tế, các lĩnh vực như kinh tế số và năng lượng tái tạo đang hình thành một làn sóng FDI mới, phản ánh xu hướng toàn cầu về chuyển đổi số và phát triển bền vững. Tuy nhiên, báo cáo của Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) cũng chỉ ra ba thách thức lớn cần giải quyết: chất lượng hạ tầng còn hạn chế (Việt Nam xếp thứ 77/141 theo WEF 2023), năng lực lao động chưa đáp ứng yêu cầu công nghiệp 4.0 (chỉ khoảng 40% lực lượng lao động phù hợp), và hệ thống pháp lý còn thiếu minh bạch (chỉ đạt 5,2/10 điểm theo PCI 2023).

Để khắc phục, TS. Huy đề xuất đẩy mạnh cải cách thể chế và số hóa thủ tục đầu tư, trong đó có thể ứng dụng công nghệ blockchain để minh bạch hóa quản lý và thiết lập cơ chế phản hồi chính sách từ doanh nghiệp FDI. Kinh nghiệm từ Singapore cho thấy, việc triển khai “cửa khẩu đầu tư số” đã giúp rút ngắn tới 40% thời gian cấp phép cho các dự án FDI.

Về khía cạnh khung pháp lý, cần xây dựng cơ chế bảo đảm đầu tư đa tầng nấc, ổn định chính sách thuế và đất đai, đồng thời tiệm cận với các chuẩn mực quốc tế trong giải quyết tranh chấp và bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư.

Riêng đối với FDI xanh, TS. Lê Nguyễn Diệu Anh (Trưởng ban Quản lý đào tạo – Viện Đào tạo quốc tế) nhấn mạnh sự cần thiết của việc thiết lập bộ tiêu chí rõ ràng, bao gồm các điều kiện về công nghệ sạch, quy trình sản xuất ít phát thải và tuân thủ tiêu chuẩn môi trường quốc tế. Điều này giúp sàng lọc các dự án chất lượng, tránh tình trạng “trải thảm đỏ bằng mọi giá” gây tổn hại đến môi trường và cộng đồng.

Song song, Việt Nam cần hoàn thiện hệ thống pháp luật và thủ tục hành chính về FDI theo hướng đồng bộ, minh bạch và dễ thực thi. Đặc biệt, cần ban hành các chính sách ưu đãi vượt trội cho FDI xanh, như miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, hỗ trợ hạ tầng, tiếp cận đất đai thuận lợi – tập trung vào các lĩnh vực năng lượng tái tạo, sản xuất tuần hoàn, đô thị thông minh và nông nghiệp công nghệ cao.

TS. Diệu Anh cũng đánh giá cao triển vọng hợp tác với các quốc gia Bắc Âu, EU, Nhật Bản và Hàn Quốc – những đối tác có thế mạnh về công nghệ xanh, quản trị ESG và nguồn vốn chất lượng cao. Sự hợp tác này sẽ giúp Việt Nam tiếp cận công nghệ tiên tiến, kinh nghiệm quản lý hiện đại, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh trong cuộc đua thu hút FDI bền vững.

×