Vườn ươm, trại giống cây “khủng” ở Bắc Kạn: Vì sao bế tắc, nợ công khó thu hồi?

Từ kỳ vọng của vườn ươm, trại giống

Trại giống Cao Kỳ (thôn Công Tum, xã Cao Kỳ, huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn) diện tích 9.065m², có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất theo Quyết định số 104/QĐ-UBND ngày 21/1/2019 của UBND tỉnh Bắc Kạn. Tài sản Trại giống Cao Kỳ gồm: 1 nhà cấp 4 (5 gian), 1 bếp, 6 nhà lưới, 2 nhà đóng bầu và kho, 2 giếng khoan, 1 giếng khơi, 1 bể ngâm, 1 téc nước, 1 trạm biến áp, 1 nhà vệ sinh cùng hệ thống tường rào sắt. Năng lực thiết kế: 1,3 triệu cây các loại/năm.

Còn vườn ươm Nà Pài có địa chỉ tại tổ Nà Pài, phường Huyền Tụng, TP.Bắc Kạn, diện tích 11.744m². Tài sản gắn liền với đất gồm 1 nhà cấp 4 (4 gian), 1 nhà vệ sinh, 1 bể chứa nước, 1 giếng khơi, 1 giếng khoan, 1 téc nước, 1 nhà kho, 2 nhà lưới 3 cấp, hệ thống bờ rào bao quanh. Năng lực thiết kế của vườn ươm này là 1,2 triệu cây các loại/năm.

Dù được đầu tư khá tốt về cơ sở hạ tầng song các vườn ươm, trại giống lại hoạt động không hiệu quả.

Về Dự án sản xuất giống cam, quýt và hồng không hạt: Được phê duyệt tại Quyết định số 2053/QĐ-UBND ngày 31/10/2011, Dự án sản xuất giống cam, quýt và hồng không hạt tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2011-2015 do Trung tâm giống cây trồng vật nuôi tỉnh Bắc Kạn làm chủ đầu tư.

Theo đó, dự án xây dựng tại vườn ươm Nà Pài (TP.Bắc Kạn) và trại giống Cao Kỳ (Chợ Mới, Bắc Kạn) với hệ thống nhà lưới và các hạng mục phục vụ sản xuất giống cam, quýt, hồng không hạt, đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng cho sản xuất giống gốc cây đầu dòng; chăm sóc vườn cây đầu dòng nhằm phục vụ khai thác mắt ghép hằng năm cung cấp cho sản xuất, trình diễn mô hình công nghệ sản xuất giống, đào tạo cán bộ kỹ thuật…

Cụ thể, năm 2011, dự án này đã xây lắp tại trại giống cây Cao Kỳ, huyện Chợ Mới: nâng cấp hoàn chỉnh 3 nhà lưới sản xuất cây có múi sạch bệnh, xây dựng 3 nhà lưới mới sản xuất cây có múi sạch bệnh; xây dựng 1 nhà kho, nhà đóng bầu; xây dựng mới 1 nhà tắm, nhà vệ sinh, hệ thống cấp, thoát nước, hệ thống giao thông; hệ thống cấp điện; sửa chữa hoàn chỉnh tường bao nhà bảo vệ trại giống. Mục tiêu sản xuất được 400.000 cây cam, quýt. Xây lắp tại vườn ươm Nà Pài, xã Huyền Tụng (nay là phường Huyền Tụng) 2 nhà lưới; xây mới nhà kho và đóng bầu; đường giao thông; hệ thống cấp, thoát nước.

Tổng mức đầu tư của Dự án được phê duyệt hơn 13 tỷ đồng từ nguồn vốn ngân sách Nhà nước (vốn sự nghiệp 4,41 tỷ đồng, vốn xây dựng cơ bản 9,319 tỷ đồng), thời gian thực hiện dự án từ năm 2011 đến năm 2015.

Kỳ vọng của vườn ươm Nà Pài và trại giống cây Cao Kỳ khi đi vào hoạt động sẽ sản xuất được 2,5 triệu cây giống các loại/năm, đáp ứng nhu cầu của nhân dân không chỉ trên địa bàn tỉnh về giống cây trồng.

Đến bế tắc và thất bại

Sau khi được đầu tư, nâng cấp và hoản chỉnh, dù đã được giao quản lý và sử dụng các trại giống, vườn ươm đủ về cơ sở vật chất, tuy nhiên các trại giống, vườn ươm thuộc Trung tâm giống cây trồng, vật nuôi không phát huy được hiệu quả, sản xuất kinh doanh thua lỗ. Riêng các giống cây cam, quýt, hồng không hạt thuộc Dự án sản xuất giống cam, quýt và hồng không hạt từ khi các hạng mục được xây dựng, nâng cấp hoàn chỉnh, không có bất kỳ hoạt động sản xuất nào đươc diễn ra.

Cụ thể, tại vườn ươm Nà Pài hằng năm không khai thác hết công năng của vườn, một số công trình sản xuất không được quan tâm, không phát huy hiệu quả. Theo số liệu năm 2016, vườn ươm này chỉ sản xuất được 170.000 cây giống các loại, Trại giống Cao Kỳ năm 2017 không có hoạt động, năm 2018 cũng chỉ đạt hơn 500.000 cây giống các loại.

Nhà lưới thì bỏ hoang, cây đầu dòng chỉ đợi ngày tiêu hủy.

Theo đó, việc quản lý vốn và kinh doanh kém hiệu quả dẫn đến những tồn tại rất khó khắc phục, cụ thể kinh phí nợ công phải thu hồi của Trung tâm giống cây trồng, vật nuôi tỉnh Bắc Kạn hiện nay còn hơn 900 triệu đồng, trong đó có hơn 600 triệu đồng không có biên bản đối chiếu do đó không có khả năng thu hồi. Các khoản nợ cá nhân hơn 260 triệu đồng chưa được hoàn ứng và giải trình cụ thể. Mất khả năng thanh toán hơn 500 triệu đồng kinh phí công nợ phải trả.

Có rất nhiều nguyên nhân, tuy nhiên chủ đạo vẫn là việc sản xuất cung ứng giống cây trồng các loại thực hiện cầm chừng, các loại cây sản xuất ra thị trường chưa có thương hiệu, chưa cạnh tranh được về giá, chất lượng, nắm bắt nhu cầu, phối hợp với các địa phương còn yếu kém.

Thiếu quy chế, quy định rõ ràng trong hoạt động của trại, thiếu chủ động, chưa phát huy chức năng nhiệm vụ được giao, nguồn nhân lực, cán bộ công nhân trình độ chuyên môn, tay nghề thấp, chưa có cơ chế ưu tiên cho phát triển cây con giống tại địa phương, chưa khai thác được tiềm năng về công năng của các vườn ươm.

Ông Nguyễn Mỹ Hải, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Bắc Kạn, cho biết việc các vườn ươm, trại giống không phát huy được hiệu quả là điều rất đáng tiếc. Cơ sở hạ tầng được đầu tư tốt, tuy nhiên việc khai thác chưa được như mong muốn.

“Sở NN&PTNT tỉnh Bắc Kạn đã có phương án sắp xếp lại, xử lý tài sản công đối với các vườn ươm do Sở đang quản lý và sử dụng nhằm giải quyết những tồn tại, hạn chế và lãng phí của các vườn ươm, trại giống”, ông Hải cho biết thêm.

Bài 2: Vườn ươm, trại giống cây “khủng” ở Bắc Kạn: Lộ nhiều sai phạm