Bình luận
0
Lễ xướng danh khoa thi Hương ở trường thi Nam Định năm 1897. Ảnh minh họa: ITN.
Theo chính sử, nền khoa cử nước ta chính thức được bắt đầu vào năm 1075, khi nhà Lý tổ chức khoa thi Minh kinh bác học và Nho học tam trường để tuyển chọn người tài phục vụ đất nước.
Bấy giờ, Thái tử Lý Càn Đức (vua Lý Nhân Tông sau này) mới lên 10 tuổi, nhưng tinh anh hơn người. Để giúp vị vua tương lai rèn giũa đạo trị nước, theo đề xuất của Thái phó Lý Đạo Thành, Linh Nhân Hoàng thái hậu (Nguyên phi Ỷ Lan) đã cho tổ chức khoa thi tuyển chọn người tài đầu tiên trong sử Việt.
Dù là khoa thi đầu tiên nhưng triều đình đã tổ chức chu đáo, cẩn trọng, lấy đỗ 20 người. Đỗ đầu là Lê Văn Thịnh (1038 - 1095), quê ở huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh ngày nay. Sử sách chép rằng: "Văn Thịnh, tính ham học. Bấy giờ chưa có khoa cử, dẫu ai thông minh, sáng láng đến đâu cũng phải do đường Phật giáo mà được lựa chọn, đề bạt. Riêng có Lê Văn Thịnh chăm đọc các sách. Đến đây, mở khoa thi, Lê Văn Thịnh đỗ đầu. Đời truyền rằng họ Lê (tên Văn Thịnh) là người khai hoa đầu tiên".
Phan Huy Chú chép trong "Lịch triều hiến chương loại chí" rằng "Thi Tam giáo là xét những người thông hiểu cả đạo Nho, đạo Lão, đạo Phật thì cho đỗ…".
Sau khi thi đỗ, Lê Văn Thịnh ban đầu được cho vào hầu vua học, sau ra làm quan nhà Lý, thăng dần lên đến chức Thái sư đầu triều. Ông được một số tài liệu gọi là "Trạng nguyên khai khoa" dù khoa thi năm 1075, triều đình chỉ lấy người đỗ đầu chứ chưa định thứ bậc trạng nguyên, bảng nhãn, thám hoa như sau này.
Theo "Khâm định Việt sử Thông giám Cương mục", Lê Văn Thịnh là người đầu tiên đỗ đạt bằng khoa cử nhưng bấy giờ không dùng danh hiệu trạng nguyên khai khoa. Bởi vì vào năm 1075, khi vua Lý Nhân Tông "xuống chiếu tuyển Minh kinh bác học và thi Nho học tam trường", các bộ chính sử đều không cho biết chế độ thi cử ấy ra sao, càng không cho biết là đã có danh hiệu trạng nguyên vào lúc này.
Do đó, xét chính xác hơn, Lê Văn Thịnh chỉ được xem là "thủ khoa" đầu tiên trong lịch sử khoa bảng chứ không phải trạng nguyên đầu tiên trong lịch sử nước ta.
Phép thi Tam khôi chọn ra trạng nguyên, bảng nhãn, thám hoa bắt đầu có từ khoa thi năm Đinh Mùi (1247). Sách "Đại Việt sử ký toàn thư" chép về chế Tam khôi: "Mùa xuân, tháng Hai, mở khoa thi chọn kẻ sĩ. Ban cho Nguyễn Hiền đỗ trạng nguyên, Lê Văn Hưu đỗ bảng nhãn, Đặng Ma La đỗ thám hoa".
Cũng theo sách này, trước đây, hai khoa Nhâm Thìn (1232), và Kỷ Hợi (1239), chỉ chia người đỗ đạt thành các hạng Giáp, Ất, chưa có Tam khôi, đến khoa này mới đặt Tam khôi. Sách "Cương mục" triều Nguyễn cũng chép "Tháng Hai, mùa Xuân (1247), thi Thái học sinh. Trước đây, thi lấy học trò đỗ đạt, chỉ chia ra hai hạng Giáp, hạng Ất để phân biệt người đỗ cao, thấp. Nay mới đặt ra Tam khôi".
Trạng nguyên Nguyễn Hiền (1234 - 1256), quê huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định ngày nay. Khi đỗ trạng nguyên, Nguyễn Hiền mới chỉ 13 tuổi, trở thành vị trạng nguyên trẻ nhất trong lịch sử khoa bảng nước nhà. Tuy vậy, lịch sử khoa bảng lại tính Nguyễn Quan Quang (có sách Nguyễn Quán Quang) người xã Tam Sơn, huyện Đông Ngàn, Kinh Bắc (Tiên Sơn, Bắc Ninh) là vị trạng nguyên đầu tiên bởi vì ông đỗ đầu khoa thi tiến sĩ trước đó chỉ một năm (năm 1246). Trong danh sách 47 vị trạng nguyên treo ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Nguyễn Quan Quang được ghi đầu tiên rồi sau đó mới tới Nguyễn Hiền.
Sau 845 năm của con đường khoa cử phong kiến, mùa Hạ năm Kỷ Mùi (1919) đã đi vào lịch sử Việt Nam. Theo đó, khoa thi Hội và thi Đình được tổ chức lần cuối cùng theo chỉ dụ của vua Khải Định: "Kỳ thi năm nay là khoa thi cuối cùng, đường khoa cử từ nay dứt hẳn".
"Khải Định chính yếu" cho biết, tháng Giêng năm 1919, sau khi bộ Lễ đọc đệ trình lên vua về thể thức kỳ thi Hội với những thay đổi, vua liền phê "lần này là kỳ thi Hội cuối cùng cho triều đình nên Trẫm muốn gia ân cho sinh viên, sỹ tử, khoa mục trong nước, hễ ai thông thạo hai thứ chữ Nho và chữ Pháp thì trình diện bộ Học để xin vào ứng thí lấy tên khoa này là Ngự tứ ân khoa để sau này lập ra Hội Hàn lâm. Truyền tuyển chọn quan Thư tịch để mở rộng đường cho kẻ sĩ".
Lệ định khoa thi Hội cũng có nhiều thay đổi. Tại vòng thi thứ nhất, ngoài các bài thi về văn sách, kinh nghĩa, truyện và thời sự, thí sinh còn phải làm một bài về sử Việt Nam và một bài về sử phương Tây; vòng thứ hai, ngoài toán còn phải làm một bài luận ngữ bằng chữ quốc ngữ; vòng thứ tư dịch một bài chữ quốc ngữ sang tiếng Pháp và một bài Pháp ngữ sang tiếng Hán, cùng một bài luận bằng Pháp ngữ bắt buộc.
Tháng Tư năm 1919, kỳ thi Hội diễn ra tại kinh thành Huế. Sau thi Hội đến kỳ thi Đình, đề thi do đích thân vua ra, hỏi về thời cuộc, thí sinh trình bày quan điểm cá nhân về "văn minh".
Khoa thi Đình năm ấy không căn cứ vào điểm của các kỳ thi Hội để xếp hạng tiến sĩ mà chỉ dựa vào văn lí để định thứ bậc tân khoa, nhà vua đã ban đồ cho 7 tiến sĩ và 16 phó bảng. Do là kỳ thi cuối cùng, mang tính lễ nghi là chính nên những người đỗ đạt trong kỳ thi này tuy được công nhận danh hiệu nhưng không còn được bổ dụng làm quan như trước nữa.
Trải qua chặng đường dài gần 9 thế kỷ, các triều đại phong kiến Việt Nam đã tổ chức được tất cả 183 kỳ thi, có 28.989 người đã đỗ tiến sĩ (đỗ đại khoa). Thời trị vì của vua Lê Hiển Tông (1740 - 1786) nhà Hậu Lê, triều đình tổ chức nhiều kỳ thi Nho học nhất với 16 kỳ thi tất cả.
Với những người yêu thích các bộ truyện kiếm hiệp của nhà văn Kim Dung, Thiên hạ ngũ tuyệt luôn để lại một ấn tượng sâu đậm. Điểm độc đáo mà Kim Dung gây dựng trong Thiên hạ ngũ tuyệt chính là 5 con người với những tính cách khác nhau, đại diện cho những trường phái võ công khác nhau.
Chỉ trong vòng một tháng, Thái Lan 2 lần nhầm quốc kỳ Việt Nam trong các sự kiện liên quan đến bóng đá.
Chia sẻ
Theo thông tin ban đầu, mâu thuẫn trong việc đòi lại đất và nhà từ các thành viên trong gia đình sau khi chấp hành án tù từ Campuchia trở về, Thành lái ô tô tông em gái tử vong.
Chia sẻ
Chiều 3/12, Công an tỉnh Lạng Sơn sẽ tổ chức Hội nghị để thông tin chính thức về kết quả điều tra, khám phá vụ án đang gây chú ý dư luận những ngày qua, để kịp thời định hướng, ổn định tình hình trật tự xã hội.
Chia sẻ
Trước diễn biến phức tạp, bất thường của mưa lũ như vừa qua, việc thực thi các quy trình liên hồ chứa vẫn còn một số tồn tại, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định linh hoạt trong việc vận hành liên hồ chứa trên các lưu vực sông Ba, Hương, Vu Gia - Thu Bồn, Trà Khúc, Kôn - Hà Thanh.
Chia sẻ
Mới đây, "Quán Kỳ Nam" trở thành chủ đề tranh luận khi nhà phát hành phim và khán giả cho rằng phim bị xếp quá ít suất chiếu và rơi vào những khung giờ kém thuận tiện.
Chia sẻ
Một số nước NATO khẳng định họ có những "ranh giới đỏ" riêng cần phải được tính đến khi giải quyết xung đột ở Ukraine, tờ Politico dẫn lời các quan chức liên minh cho biết.
Chia sẻ
HTX ở Sơn La mong muốn Nhà nước đầu tư phát triển hạ tầng số ở nông thôn như Internet tốc độ cao, hệ thống dữ liệu nông nghiệp vùng; đồng thời kết nối HTX với doanh nghiệp xuất khẩu nhằm gia tăng giá trị nông sản trên thị trường.
Chia sẻ
Anh im lặng. Một khoảng im lặng dài đến mức tôi nghe rõ tiếng kim giây trôi qua. Chính sự im lặng ấy là câu trả lời. Tối hôm đó, tôi thu dọn đồ, gói đồ sơ sinh của con, gọi taxi về ngoại.
Chia sẻ
Drama tình ái của Ben Affleck - Ana de Armas bất ngờ xuất hiện trở lại khi nhiều nguồn tin tiết lộ nam diễn viên vẫn nhớ về người cũ và vui mừng khi cô chia tay Tom Cruise.
Chia sẻ
GS. Geoffrey Hinton - Người được coi là "cha đẻ của AI", cho rằng trí tuệ nhân tạo (AI) đang có sự phát triển nhanh chóng và hứa hẹn mang lại hàng nghìn tỷ USD cho nền kinh tế thế giới. Và con người cần khẩn trương suy nghĩ cách sống chung với thực thể thông minh hơn chính mình.
Chia sẻ
Nói về mức áp thuế phù hợp với hộ kinh doanh, nhiều chuyên gia đưa ra mốc trung bình 1 tỷ đồng để tính toán; đồng thời cho rằng cần nghiên cứu để hoạt động kinh doanh của người dân "dễ thở" hơn.
Chia sẻ
SEA Games 33 tổ chức tại Thái Lan thu hút sự quan tâm của đông đảo người hâm mộ dành cho đoàn thể thao Việt Nam và nhiều đơn vị đã công bố sở hữu bản quyền của đại hội thể thao lớn nhất khu vực Đông Nam Á.
Chia sẻ
Lực lượng công an tỉnh Quảng Trị vừa tìm thấy thi thể một người đàn ông nhảy cầu tự vẫn. Người nhà cho biết, gần đây nạn nhân nợ tiền người khác.
Chia sẻ
Giữa đêm lũ lịch sử nuốt trọn làng Luật Lễ (xã Tuy Phước, Gia Lai), khi gần 700 hộ dân chìm trong biển nước, một thai phụ đã phải bơi qua dòng nước xiết để giành lấy sự sống cho cả mẹ và con. Vượt qua nước lũ, mưa gió và tiếng gió rít cuồng nộ, một em bé chào đời, được người dân trìu mến gọi là “bé Lũ”, như mầm sống kiên cường giữa đêm tối nhất của làng Luật Lễ. Đây là câu chuyện khiến nhiều người ấm lòng, tựa như "cổ tích", sau khi bão lũ qua đi.
Chia sẻ
Giải báo chí toàn quốc về nông nghiệp, nông dân, nông thôn Việt Nam lần thứ III năm 2025 chứng kiến sự tràn ngập màu xanh trên các tác phẩm tham gia dự thi. Đề tài chuyển đổi xanh được nhiều nhà báo quan tâm, khai thác, phản ánh sự chuyển mình mạnh mẽ của nông nghiệp, nông dân, nông thôn Việt Nam. Giải báo chí do Trung ương Hội Nông dân Việt Nam chủ trì, Báo Nông thôn Ngày nay/Dân Việt phối hợp với Ngân hàng Nông nghiệp và PTNT Việt Nam (Agribank) tổ chức thực hiện.
Chia sẻ
Sáng nay, CSGT Hà Nội ra quân kiểm tra và xử lý nhiều xe khách dừng đỗ sai quy định tại khu vực phố cổ. Việc xe khách ngang nhiên đón trả khách không đúng nơi quy định không chỉ gây ùn tắc giao thông mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an toàn giao thông.
Chia sẻ
Châu Âu lo ngại rằng thỏa thuận về giải quyết vấn đề Ukraine sẽ "không tốt đẹp", ông Luuk van Middelaar, giám đốc và người sáng lập Viện Địa chính trị Brussels tuyên bố, theo trích dẫn của hãng Reuters.
Chia sẻ
TS Nguyễn Xuân Thuỷ, chuyên gia giao thông cho rằng, việc Ban Quản lý chung cư HH Linh Đàm, phường Hoàng Liệt, Hà Nội thông báo ngừng tiếp nhận trông giữ xe máy điện và xe đạp điện tại các tầng hầm khiến cư dân lo lắng bất an là cách làm thụ động, không có giải pháp để giảm vấn đề cháy nổ.
Chia sẻ
TP.HCM chuẩn bị diễn tập ứng phó sự cố bức xạ hạt nhân, mô phỏng tình huống rò rỉ nguồn phóng xạ trong y tế. Đợt diễn tập được kiểm soát nghiêm ngặt, nhằm nâng cao năng lực xử lý khẩn cấp và bảo đảm an toàn tuyệt đối cho người dân.
Chia sẻ
U22 Việt Nam dưới thời HLV Kim Sang-sik chơi phòng ngự tốt hơn tấn công. Và trước một U22 Lào sẽ chủ động chơi thấp, không dễ để đoàn quân áo đỏ tạo nên chiến thắng tưng bừng ở trận ra quân chiều nay.
Chia sẻ
Xưởng rừng sâu là tên gọi bí mật mà bộ đội truyền tai nhau để nói về xưởng quân giới tại Chiến khu Việt Bắc do kỹ sư Phạm Quang Lễ phụ trách. Được mệnh danh là “ông chủ xưởng rừng sâu”, Phạm Quang Lễ đã cùng các cộng sự của mình làm nên kỳ tích của ngành quân giới với những công trình nghiên cứu góp phần giúp Quân đội ta đánh thắng kẻ thù trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ.
Chia sẻ
“Hiện nay còn bao nhiêu tổ chức tín dụng yếu kém chưa được xử lý dứt điểm? Tình trạng sở hữu chéo, thao túng ngân hàng đã được khắc phục thực chất đến đâu?”, bà Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn TP. Hải Phòng) đặt câu hỏi.
Chia sẻ
Ngoài các môn thể thao quen thuộc, nước chủ nhà Thái Lan còn bổ sung thêm một số môn thể thao mới mẻ ở SEA Games 33.
Chia sẻ
Ngày 30/10/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị định 282/2025/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật tự, an toàn xã hội; phòng, chống tệ nạn xã hội; phòng, chống bạo lực gia đình. Theo đó, nghị định có quy định chi tiết về mức xư phạt đối với vi phạm quy định về cư trú.
Chia sẻ
“Nỗi buồn chiến tranh” của Bảo Ninh là một trong những tác phẩm văn học Việt Nam đương đại gây tiếng vang lớn trên trường quốc tế và đồng thời dấy lên nhiều tranh cãi trong nước.
Chia sẻ
5 hộp “mật ong nghệ đen” thực chất chứa 100 gói ma túy tổng hợp, và 3 thanh niên ở Huế sa lưới.
Chia sẻ
Ngày 3/12, tại Đại hội đại biểu lần thứ I nhiệm kỳ 2025–2030, Ủy ban MTTQ Việt Nam TP Đà Nẵng đã thống nhất hiệp thương cử ông Lê Trí Thanh giữ chức Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam thành phố.
Chia sẻ
Loại quả có màu sắc bắt mắt, hương vị cay nồng cùng các thành phần vitamin và khoáng chất, là nguyên liệu không thể thiếu trong nhiều món ăn.
Chia sẻ
Đại biểu Quốc hội Trần Hoàng Ngân đề nghị Chính phủ xem xét xây dựng một gói chính sách hỗ trợ, trong đó tập trung vào khoanh nợ, xóa nợ, ân hạn nợ và cho vay tín dụng phục hồi sản xuất với lãi suất 0%; miễn, giảm, hoàn thuế đối với doanh nghiệp, hộ kinh doanh tại vùng bão lũ.
Chia sẻ
Chính quyền Hà Nội yêu cầu cơ cấu lại nguồn thu bảo đảm tính bền vững; mở rộng cơ sở thu; chống thất thu, chuyển giá trốn thuế; gian lận thương mại; đặc biệt siết chặt các hoạt động thương mại trên nền tảng số, đôn đốc thu hồi nợ đọng, đồng thời đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực thuế.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Nguyễn Thanh Điệp 
