Bỏ chấm điểm tiểu học: Đổi mới hay đổi khác?

Hai giải pháp cho Thông tư 30

Cách đây hai tuần, anh Phạm Hiệp, một nghiên cứu sinh về giáo dục vừa có một cuộc thảo luận sôi nổi với các thầy cô trên diễn đàn sinh hoạt chuyên môn với không ít "va chạm" trong tranh luận, sau khi phản biện những suy nghĩ của một giáo viên.

Với chia sẻ của nhà giáo Hương Giang, anh Hiệp phân tích:

Về mặt triết lý của cách đánh giá "không chấm điểm, thay bằng nhận xét", người ta tin rằng với việc không gây áp lực điểm chác, với sự động viên, góp ý, gợi ý (của cô giáo), thì mỗi học sinh sẽ tự tìm ra cách học phù hợp nhất cho mình. Có thể nhanh, chậm; đi đường thăng hoặc đường vòng, nhưng đều sẽ tiến bộ và đến đích.

Theo cách "đánh giá thường xuyên bằng điểm số"(thường gọi là kiểu cũ) thì em làm nhanh, làm đúng và được điểm cao vì hợp hơn với cách dạy (trước đây) chứ chưa chắc em học sinh đó giỏi hơn em điểm kém, làm chậm.

Bức thư của cô giáo Hương Giang, có đoạn viết: "Không chấm điểm, vui nhất có lẽ là những học sinh có lực học kém. Khi được hỏi một học sinh lớp 3 trường tiểu học ở Bình Thuận, cậu bé không dấu được vẻ vui mừng: “Con không thích chấm điểm, thích cô nhận xét hơn”. Khi được hỏi vì sao? Em thẳng thắn: “Con sẽ không bị điểm kém, về nhà không bị ba mẹ đánh đòn…”. Tuy nhiên, nhiều học sinh có lực học khá hơn được hỏi đều tỏ ý muốn được chấm điểm như trước". Điều này cho thấy, trong suy nghĩ, cô giáo vẫn mặc định "em học lực kém" tức là em làm chậm, làm không đúng (theo cách kiểm tra chấm điểm).

Tuy nhiên, có một điều quan trọng mà những nhà làm chính sách phải lưu tâm đó là cách đưa vào thực tiễn.

Có thể thấy, ngoài việc ban hành thông tư và các hướng dẫn diễn giải, ngành giáo dục chưa làm được việc "đả thông" tư tưởng của người thầy; như vậy sẽ không dễ "đả thông" phụ huynh; nhất là khi các thầy cô được đào tạo theo hệ thống giáo dục tiếp cận theo cách khác. Khối lượng lao động lớn, thu nhập không tăng, dẫn đến sự phản ứng là không tránh khỏi.

Vẫn ủng hộ những nét tích cực của chính sách này, anh Hiệp nêu ý kiến, có thể tìm hai giải pháp.

Theo hướng tiếp cận dân chủ, có thể phân thành 2 nhóm trường, một nhóm tự nguyện thực hiện theo thông tư 30, một nhóm "quay trở về cách làm cũ". Sau một thời gian nhất định, cho học sinh hai nhóm trường này tham gia đánh giá năng lực theo các chuẩn về năng lực về học sinh tiểu học đã được quốc tế thừa nhận. Sau khi có kết quả (mà anh Hiệp tin rằng Nhóm thực hiện theo Thông tư 30 sẽ tốt hơn), các cô giáo hiện đang không đồng tình với cách không chấm điểm sẽ có những biến chuyển về nhận thức, qua đó tin tưởng hơn trong việc áp dụng phương pháp mới.

Giải pháp thứ hai, vẫn tiếp tục duy trì Thông tư 30 trên toàn quốc, song song với các biện pháp nâng cao điều kiện đảm bảo chất lượng, bao gồm điều chỉnh nội dung sách giáo khoa, giảm dần sĩ số lớp, bồi dưỡng nghiệp vụ giáo viên theo phương pháp giảng dạy mới, tuy nhiên giải pháp "đào tạo lại" khá tốn kém.

Phạm Hiệp (Nghiên cứu sinh Khoa quản trị kinh doanh quốc tế, ĐH văn hóa Trung Hoa, Đài Loan. Năm 2013 anh Hiệp là nghiên cứu viên tại Trung tâm Nghiên cứu Giáo dục ĐH, ĐH Melbourne, Australia theo chương trình Endeavour Cheung Kong của Chính phủ Australia. Anh Phạm Hiệp là thành viên trẻ nhất của Nhóm Đối thoại giáo dục do GS. Ngô Bảo Châu chủ xướng).