Cán bộ nông nghiệp "cầm tay chỉ việc", cùng nông dân TP.HCM đưa trái bưởi đặc sản trứ danh ra quốc tế

"Cầm tay chỉ việc", giúp nông dân xây dựng thương hiệu bưởi đặc sản trứ danh

Phường Tân Thành, TP.HCM (mới) - trước đây là Thị xã Phú Mỹ, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu là một vùng đất đỏ bazan màu mỡ, hội tụ đủ loại hoa thơm, trái ngọt và bưởi da xanh đã vươn lên trở thành cây trồng chủ lực - biểu tượng của khát vọng làm giàu của người dân xứ này.

Một sáng cuối năm, chúng tôi theo chân ông Ngô Xuân Chinh, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu chuyển giao tiến bộ kỹ thuật nông nghiệp (Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam - IAS, Bộ Nông nghiệp và Môi trường) tới thăm HTX bưởi da xanh Hắc Dịch. Đi dưới hàng trăm gốc bưởi đã khép tán, ra trái lúc lỉu, xanh mướt, không khí như dịu lại trước cái nắng hanh hao của Đông Nam Bộ.

Phó Giám đốc HTX bưởi da xanh Hắc Dịch Nguyễn Thị Thùy Dung chia sẻ rằng, bưởi da xanh là thương hiệu trái cây trứ danh ở mảnh đất này. Nói vừa dứt câu, chị nhanh tay hái ngay một trái bưởi mời cả đoàn chúng tôi cùng thưởng thức. Đúng là không ngoa khi nói đây là sản vật trứ danh - khi bổ ra, múi bưởi mọng nước, ít hạt, đưa vào miệng cảm nhận được tép bưởi giòn, vị ngọt thanh giữ lại ở cuống họng.

Chị Dung cho biết, để có được những trái bưởi đạt tiêu chuẩn như trên, các thành viên trong HTX bưởi da xanh Hắc Dịch đã phải trải bỏ ra rất nhiều công sức, nhọc nhằn. "Khi chưa thành lập HTX, bà con canh tác nhỏ lẻ, mạnh ai nấy làm, lạm dụng hóa chất, phân bón, thuốc trừ sâu, khiến chất lượng đất, nước, không khí bị ảnh hưởng nghiêm trọng, dẫn đến giá cả thiếu ổn định, đầu ra hoàn toàn phục thuộc vào thương lái", chị nhớ lại.

"Nếu cứ tiếp tục sản xuất như vậy, vùng trồng, thương hiệu bưởi da xanh ở đây đứng trước nguy cơ biến mất", chị Dung nói tiếp.

Đứng trước muôn vàn khó khăn ấy, không còn con đường nào khác, chị cùng các hộ trồng bưởi ở Hắc Dịch phải bắt tay với nhau, đi chung một con đường - đó là phải "cùng chung chí hướng", sản xuất sạch, an toàn, bền vững. Từ đây, HTX bưởi da xanh Hắc Dịch đã được ra đời năm 2022.

Sau hơn 3 năm đi vào hoạt động, HTX bưởi da xanh Hắc Dịch có 40 thành viên, với trên 40ha bưởi theo quy trình VietGAP và hướng tới sản xuất hữu cơ. Nhưng những thời điểm ban đầu, để trồng bưởi theo một quy trình chuẩn thì HTX đã được các cán bộ của Trung tâm Nghiên cứu chuyển giao tiến bộ kỹ thuật nông nghiệp (Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam - IAS) giúp đỡ, "cầm tay chỉ việc", hướng dẫn kỹ thuật canh tác.

Ông Ngô Xuân Chinh, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu chuyển giao tiến bộ kỹ thuật nông nghiệp (Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam - IAS) cho biết, thực hiện Đề án phát triển cây ăn quả chủ lực đến năm 2025 và 2030 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường), trong đó bưởi được xác định là 1 trong 14 loại cây ăn quả chủ lực của Việt Nam và định hướng phát triển khoảng 110.000 - 120.000 ha, sản lượng 1,2-1,6 triệu tấn/năm, trong những năm qua, Trung tâm đã phối hợp các địa phương tổ chức chuyển giao, hướng dẫn, tập huấn kỹ thuật canh tác bưởi da xanh cho bà con nông dân, trong đó, có HTX bưởi da xanh Hắc Dịch.

Trực tiếp hướng dẫn, "ăn ngủ" với các hộ trồng bưởi, ông Chinh cùng các cán bộ của Trung tâm Nghiên cứu chuyển giao tiến bộ kỹ thuật nông nghiệp đã hướng dẫn bà con thay thế phân bón hóa học bằng sử dụng phân hữu cơ. Theo đó, bà con tự ủ phân để sử dụng cho vườn bưởi, 1 năm bón 4-5 lần.

Về quản lý sâu bệnh hại, bà con được hướng dẫn sử dụng các loại thuốc sinh học, thân thiện với môi trường. Đối với quản lý cỏ dại - hoàn toàn không sử dụng thuốc, thay vào đó, cắt tự nhiên để tạo lớp thực bì trên mặt đất, giữ được độ ẩm cho vườn.

Thời điểm ra hoa trái vụ, bà con được hướng dẫn, tập huấn tạo cành, tỉa tán để đảm bảo năng suất, chất lượng cao nhất. Đặc biệt, tỷ lệ bưởi loại 1, loại 2 đạt trên 70%.

Cũng theo ông Chinh, tại mô hình của HTX bưởi da xanh Hắc Dịch, để loại bỏ rệp sáp gây hại bưởi, nông dân được hướng dẫn thả kiến vàng - đây là phương pháp sinh học rất hiệu quả. "Trên cam, bưởi, chúng tôi không khuyến cáo sử dụng bẫy chua ngọt, bẫy vàng", ông nói.

Từ thành công trong chuyển đổi sang ứng dụng sản xuất bưởi theo hướng an toàn, sinh học của HTX bưởi da xanh Hắc Dịch, ông Chinh cho biết, để tạo ra những sản phẩm trái cây chất lượng, giá trị cao, Trung tâm đều khuyến cáo người dân sản xuất theo quy trình VietGAP, sinh học, hướng hữu cơ. Từ đó, Trung tâm đã xây dựng lại quy trình kỹ thuật để hướng dẫn người dân hạn chế sử dụng thuốc hóa học, tăng cường sử dụng các loại thuốc sinh học.

Cụ thể như bón phân hữu cơ, trong đó, đưa các loại phân giải lân, phân giải đạm trong đất để cải thiện môi trường đất, giúp đất khỏe hơn; thuốc BVTV hướng tới các loại thuốc sinh học; hướng dẫn bà con bọc trái - đây là hướng đi bền vững, thân thiện với môi trường.

Bưởi da xanh Hắc Dịch hướng tới xuất khẩu

Khi được các cán bộ Trung tâm Nghiên cứu chuyển giao tiến bộ kỹ thuật nông nghiệp (Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam - IAS) hướng dẫn kỹ thuật canh tác bưởi theo quy trình VietGAP, 40ha bưởi của HTX bưởi da xanh Hắc Dịch như "lột xác", khoác lên mình hình ảnh tươi mới, xanh ngắt cùng khát vọng bay xa hơn.

"Các thành viên của HTX giờ đây đã rất thuần thục trong sản xuất, canh tác bưởi theo quy trình VietGAP. Nhờ đó, sức khỏe đất được phục hồi, dịch bệnh gây hại ít hơn, không khí trong lành, giá trị của trái bưởi da xanh từ đó được nâng cao hơn, người dân có thu nhập ổn định", chị Dung vui mừng nói và cho biết thêm, HTX cũng áp dụng các phương pháp canh tác hiện đại, sử dụng công nghệ tưới tự động nhằm tiết kiệm nguồn nước tưới cây, lưu lượng nước tưới đều, tránh lãng phí cũng như tiết kiệm được rất nhiều thời gian và công sức chăm sóc mỗi ngày. Bên cạnh đó, cũng nghiêm ngặt giám sát các công đoạn chăm sóc, thu hoạch sản phẩm.

Với việc thay đổi tư duy sản xuất, đã giúp trái bưởi của HTX bưởi da xanh Hắc Dịch nâng cao được giá trị, năng suất ổn định đạt 35 tấn/ha/năm. Theo chị Dung, mỗi trái nặng trung bình từ 1,2 - 2,5 kg/trái. Khi chín, vỏ trái có màu xanh đến xanh hơi vàng, dễ lột và khá mỏng (14-18 mm), ruột màu hồng đặc trưng. Đặc biệt, bưởi da xanh không chỉ có vị ngọt thanh, mọng nước mà còn có hàm lượng dinh dưỡng cao.

Nhưng những kết quả ấy dường như vẫn chưa đủ để "thỏa mãn" một người trẻ như Dung. Nữ Phó Giám đốc HTX bưởi da xanh Hắc Dịch còn có một khát vọng lớn lao hơn, đó là đưa trái bưởi của HTX đi sâu vào các siêu thị lớn trong nước và đặc biệt hướng đến xuất khẩu.

"Để tạo ra giá trị, hướng tới các thị trường khó tính, ngoài các yếu tố kỹ thuật về canh tác thì khẩu bảo quản, sơ chế cũng đóng vai trò cực kỳ quan trọng", chị Dung chia sẻ.

Chị nhớ lại thời điểm năm 2023, mỗi khi đến kỳ thu hoạch, xưởng sơ chế của HTX luôn trong tình trạng quá tải. Gần chục thành viên phải rửa từng trái bưởi, lau từng vết bám do rệp hay bụi đất gây ra - công việc kéo dài hàng giờ, tốn sức mà sản phẩm lại thiếu đồng đều. Chưa kể, có những thời điểm việc huy động nhân công với số lượng nhiều và liên tục như thế cũng là điều khó khăn với HTX.

“Có ngày chúng tôi phải huy động 12 người chỉ để làm sạch bưởi. Mùa nắng thì đỡ, chứ mùa mưa hoặc khi bưởi bị rệp sáp bám là xuống màu, bán rất chậm”, chị Dung nói.

Bước ngoặt đến khi đầu năm 2023, HTX được Chi cục Phát triển nông thôn hỗ trợ dây chuyền sơ chế hiện đại gồm các công đoạn phân loại, rửa ozone, phun dung dịch bảo vệ và đóng gói tự động. Nhờ đó, năng suất tăng gấp đôi, nhân công giảm một nửa, tỷ lệ hao hụt sau thu hoạch giảm mạnh.

“Từ lúc có máy, trái bưởi sạch hơn, bóng hơn và để được lâu hơn. Nhờ đó, sản phẩm đạt chuẩn siêu thị, giá bán tăng thêm khoảng 20% ở các đơn hàng cao cấp”, chị Dung chia sẻ thêm.

Không chỉ có những bước đột phá trong chuyển đổi quy trình sản thuất theo hướng hiện đại, khoa học, thành công của HTX bưởi da xanh Hắc Dịch còn đến từ những ý tưởng sáng tạo, góp phần nâng tầm thương hiệu.

Chị Dung cho biết, nhằm giúp nông dân trồng bưởi da xanh giữ nghề, mang lại thu nhập cao hơn và thúc đẩy phát triển bền vững từ sản phẩm đặc trưng của địa phương, HTX đã thực hiện “Dự án thuê lại các vườn bưởi”.

Để thực hiện dự án, thành viên nòng cốt của HTX đi đến từng nhà vườn, trao đổi trực tiếp với từng nông dân, ký hợp đồng thỏa thuận thuê lại vườn bưởi da xanh thời gian từ 3-15 năm với mức giá từ 80-150 triệu đồng/ha/năm.

Trong quá trình thuê lại, HTX có sự đồng hành của đội ngũ kỹ sư, đại lý phân bón và nông dân có kinh nghiệm trên 10 năm. HTX cũng cam kết bao tiêu bưởi cho thành viên sản xuất, đảm bảo nguồn gốc xuất xứ sản phẩm, an toàn từ khâu sản xuất đến khi sản phẩm đến tay người tiêu dùng.

Đến nay, dự án của HTX đã thuê lại được 5 vườn bưởi với tổng diện tích 8ha, trong đó 6ha đang cho thu hoạch ổn định với lợi nhuận hơn 1 tỷ đồng/năm. Dự kiến dự án sẽ mở rộng diện tích lên 15-20ha trong thời gian tới.

“Với các sản phẩn bưởi da xanh đạt chuẩn, HTX xuất bán cho các siêu thị, các đầu mối lớn tại TP.HCM… Những sản phẩm màu không đẹp, trái nhỏ được HTX xuất bán phục vụ chế biến thành tinh dầu bưởi, nước ép, mứt, chè bưởi… Hiện, HTX đã được vùng trồng để nhắm đến thị trường xuất khẩu”, chị Dung nói.

×