Bình luận
0
Tuy xuất thân Nho học nhưng ông sớm giác ngộ tư tưởng duy tân và muốn mang những hiểu biết đó để nâng cao dân trí và vận động cải cách xã hội. Ông cùng với Huỳnh Thúc Kháng, Phan Chu Trinh và những bạn bè tâm giao khác khởi xướng phong trào Duy Tân. Mục đích của phong trào này là “khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh” thông qua việc mở các trường tân học, bỏ lối học tầm chương trích cú, phát triển công thương, cải cách xã hội v.v…
Năm 1906, Tổng đốc Nam Ngãi Hồ Đệ xin bổ Trần Quý Cáp làm Giáo thụ phủ Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam. Châu bản ngày 05 tháng 7 năm Thành Thái thứ 18 (1906) của Bộ Lại cho biết: “Ngày 21 tháng 5 năm nay, nhận được tờ tư của Tổng đốc Nam Ngãi Hồ Đệ trình rằng: Chức Giáo thụ phủ Thăng Bình thuộc hạt hiện khuyết. Xét có đồng Tiến sĩ Trần Quý Cáp xin về dạy học để tiện chăm sóc cha mẹ là người cần mẫn, văn học đáng khen, được sĩ tử lấy làm tấm gương, xin đưa viên ấy bổ làm Giáo thụ phủ ấy”[i].
Trần Quý Cáp vốn không thích con đường quan lộ mà chỉ say sưa nhóm họp mọi người để diễn thuyết, truyền bá những tư tưởng canh tân, đổi mới. Sự say sưa đó khiến nhiều người cho rằng ông mắc chứng cuồng. Chính viên Khâm sứ Đại thần Lévecque cũng cho rằng “Tiến sĩ Trần Quý Cáp có chút chứng cuồng, chưa chắc có thể khỏi hẳn nhưng tỉnh đó đã xét bổ chức Giáo thụ nghĩ đồng ý điền bổ”[ii]. Tuy nhiên, theo lời khuyên của gia đình và bằng hữu, ông đã nhận chức Giáo thụ phủ Thăng Bình.
Lãnh chức xong, ông mời những người biết chữ Quốc ngữ, chữ Pháp về dạy cho sĩ tử trong trường. Từ đó, tư tưởng đổi mới này đã lan rộng ra các trường khác trong tỉnh. Trước sự thay đổi đó, thực dân Pháp nhận ra nguy cơ từ những hoạt động của ông. Vì vậy, chính quyền thực dân muốn điều bổ Trần Quý Cáp vào làm Giáo thụ ở phủ Ninh Hòa (tỉnh Khánh Hòa). Trong bản tấu ngày 27 tháng 12 năm Duy Tân thứ nhất (1907) của Bộ Lại trình rõ: “Vâng xét viên giáo thụ phủ Thăng Bình tỉnh Quảng Nam Trần Quý Cáp là người tỉnh ấy, nhận được quý toà Khâm sứ nói rằng nên hoán bổ tỉnh khác. Viên đó xin đổi bổ chức Giáo thụ phủ Ninh Hoà”[iii]. Đặc biệt, phần cuối Châu bản còn trình rõ ý của Khâm sứ đại thần Lévecque “Tựu trung Trần Quí Cáp nếu không an phận thủ thường sẽ xét cho về”[iv]. Việc Trần Quý Cáp diễn thuyết, truyền dạy tư tưởng mới, mở trường tân học, mời thầy dạy chữ Quốc ngữ, chữ Pháp đã khiến quan lại tỉnh Quảng Nam và chính quyền Pháp e ngại. Vì vậy, chúng đã tìm cách điều ông đi nơi khác.
Sau khi Trần Quý Cáp đi nhận chức Giáo thụ ở phủ Ninh Hòa thì huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam nổ ra cuộc biểu tình chống đi phu và đòi giảm sưu thuế. Biết tin, Trần Quý Cáp có gửi thư cho bạn hữu của ông ở tỉnh Quảng Nam. Ngay sau đó, thực dân Pháp cho lùng bắt ông. Nội dung bản tấu ngày 04 tháng 5 năm Duy Tân thứ 2 (1908) của Bộ Binh cho biết: “Ngày 13 tháng trước nhận được tư văn của quan tỉnh Khánh Hoà Phạm Ngọc Quát trình rằng: đã nhận được tư văn của Chính phủ nói dân hạt Quảng Nam, Quảng Ngãi tụ tập đòi xét giảm tiền sưu. Hạt ấy tư mong tăng cường tuần phòng nghiêm ngặt, ngăn chặn, lùng bắt. Và gần đây ngài Công sứ ở tỉnh (Khánh Hòa) bàn việc cùng rà bắt viên Giáo thụ Trần Quý Cáp ở Ninh Hoà và tra xét các trường ấu học, thầy dạy, thân sĩ, hương lí tình nghi”[v].
Ngay sau đó Trần Quý Cáp bị bắt. Bản tấu ngày 19 tháng 3 năm Duy Tân thứ 3 (1909) của Bộ Lại viết rõ: “Nay nhận được tư văn của phủ Phụ Chính nói rằng: Ngày tháng 5 năm ngoái nhận được tập tấu của tỉnh Khánh Hoà trình rằng: Ngày tháng 3 năm đó tỉnh ấy bàn cùng ngài Công sứ lục bắt Trần Quý Cáp và nhiều người liên can”[vi].
Quan tỉnh Khánh Hoà kết án ông tội “mưu phản đại nghịch”. Sử liệu Châu bản triều Nguyễn nhắc tới bản án này như sau: “Ngày 19 tháng trước nhận được bản án do tỉnh Khánh Hoà đệ trình, ghi rằng: Trần Quý Cáp là người đỗ đạt trong khoa giáp lại dám mưu đồ làm phản. Trước đây cùng bọn Huỳnh Thúc Kháng, Phan Chu Trinh, Hoàng Thượng Trung câu kết với người nước ngoài âm mưu phản nghịch. Nay lại ngấm ngầm tàng trữ giấy tờ của bọn giặc (Sào Nam tử thi tập). Nguyễn Ty Trực biết rõ âm mưu, không tố cáo, sau khi đem ra tra xét mới chịu cung khai tất cả sự thực. Vậy xin theo luật "Mưu phản đại nghịch" xử Trần Quý Cáp bị lăng trì xử tử. Xin theo luật "Mưu phản" xử Nguyễn Ty Trực bị chém ngay. Phủ thần vâng xét: Trong án này, Trần Quý Cáp mưu đồ làm phản Nguyễn Ty Trực cũng biết rõ âm mưu, tội tình giống nhau, nhưng lại kiêm dẫn hai điều luật, rồi phân biệt xét xử, là ra hai đầu mối. Vậy xin theo luật này, xử Trần Quý Cáp bị chém ngay, miễn tội lăng trì”[vii].
Ngày 17 tháng 5 năm Duy Tân thứ 2 (1908), Trần Quý Cáp bị đưa ra bãi sông Cạn xử trảm. Khi ra pháp trường ông vẫn ung dung, điềm tĩnh như khi giảng sách cho học trò. Trong bài điếu văn ông, Sào Nam Phan Bội Châu viết: “Nhớ khi ông tới trường chém, dao đã kề cổ, còn ung dung xin với quan giám trảm cho đặt án, đốt hương, áo mão nghiêm trang, bái tạ quốc dân năm bái, rồi khẳng khái tựu hình, sắc mặt in như khi nhóm trò giảng sách”. Đó là khí phách của bậc anh hùng, của một chí sĩ yêu nước đã sống trọn một đời khinh tài, trọng nghĩa đầy khí tiết. Ông bỏ mình dưới lưỡi đao oan nghiệt khi mới 38 tuổi nhưng mãi là tấm gương sáng về người chí sĩ yêu nước, là người thầy truyền bá tư tưởng duy tân “khai dân trí, chấn dân khí”.
[i] Trung tâm Lưu trữ quốc gia I, Châu bản triều Nguyễn, Thành Thái tập 56, tờ 220
[ii] Trung tâm Lưu trữ quốc gia I, Châu bản triều Nguyễn, Thành Thái tập 56, tờ 220
[iii] Trung tâm Lưu trữ quốc gia I, Châu bản triều Nguyễn, Duy Tân tập 4, tờ 156
[iv] Trung tâm Lưu trữ quốc gia I, Châu bản triều Nguyễn, Duy Tân tập 4, tờ 156
[v] Trung tâm Lưu trữ quốc gia I, Châu bản triều Nguyễn, Duy Tân tập 13, tờ 1
[vi] Trung tâm Lưu trữ quốc gia I, Châu bản triều Nguyễn, Duy Tân tập 18, tờ 117
[vii] Trung tâm Lưu trữ quốc gia I, Châu bản triều Nguyễn, Duy Tân tập 7, tờ 159
Khởi nghĩa khăn vàng là cuộc nổi dậy của nông dân ở Trung Quốc chống lại nhà Hán, kéo dài suốt 21 năm và gây ra những hậu quả sâu rộng, đánh dấu sự khởi đầu của thời kì Tam quốc.
Chiến thắng 2-1 của U22 Việt Nam trước U22 Lào đã trở nên không trọn vẹn khi Nguyễn Xuân Bắc dính chấn thương và phải rời sân sớm. Hiện chưa có thông tin chính thức về vấn đề mà tiền vệ này mới gặp phải.
Chia sẻ
Đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà (TP.Hà Nội) cảnh báo việc thiếu vắng một "nhạc trưởng" khi gộp ba chương trình mục tiêu quốc gia dễ dẫn đến tình trạng "cha chung không ai khóc".
Chia sẻ
Loạt hình ảnh và tài liệu mới được công bố gần đây đang khiến cộng đồng khoa học quốc tế chia rẽ sâu sắc về hiện tượng UFO - bí ẩn kéo dài hơn 7 thập kỷ mà đến nay chưa có lời giải đáp thuyết phục. Dù không ai khẳng định “người ngoài hành tinh” hiện diện, các chuyên gia cho rằng những bằng chứng mới buộc giới khoa học phải xem xét nghiêm túc hơn các hiện tượng chưa thể giải thích.
Chia sẻ
Hơn 13.000 nhân viên trường học đang mong được hưởng chế độ nâng lương, phụ cấp nghề và ưu đãi đặc thù nhằm cải thiện thu nhập, tạo động lực yên tâm gắn bó và hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.
Chia sẻ
Hai Thủ tướng Việt Nam và Lào nhất trí tăng cường kết nối hai nền kinh tế, thúc đẩy hợp tác đầu tư - thương mại Việt Nam - Lào. Trong đó, tổ chức các cuộc tiếp xúc giữa lãnh đạo Chính phủ Lào và cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam; tổ chức kiểm tra, rà soát các dự án đầu tư của Việt Nam tại Lào; nghiên cứu triển khai các dự án quy mô lớn tại Lào
Chia sẻ
65 năm hữu nghị Việt Nam-Cuba được phản chiếu rõ trên những cánh đồng lúa Cuba hôm nay, nơi người Việt góp sức không chỉ bằng kỹ thuật trồng lúa, mà bằng tình yêu và sự chân thành.
Chia sẻ
Baek Ah Jin rơi vào bẫy "án mạng" nguy hiểm trong "Dear X" tập 11-12. Kẻ thù thật sự đứng sau mọi chuyện dần lộ diện dự báo kết thúc bi thảm.
Chia sẻ
Ở trận ra quân tại bảng B môn bóng đá nam SEA Games 33, tiền đạo Nguyễn Đình Bắc toả sáng với cú đúp giúp U22 Việt Nam nhọc nhằn đánh bại U22 Lào với tỷ số 2-1.
Chia sẻ
Tại các phường, xã trên địa bàn thành phố, Phòng CSGT và Công an cấp xã đã cử các tổ cảnh sát xuống tận các thôn, tổ dân phố để hướng dẫn người dân kê khai dữ liệu, hỗ trợ xuyên ngày đêm, cả cuối tuần.
Chia sẻ
Nguyễn Đình Bắc xử lý khéo léo và sút tung lưới U22 Lào. Trọng tài biên căng cờ không công nhận bàn thắng khi cho rằng Nguyễn Quốc Việt đã tham gia vào tình huống ở vị trí việt vị. Nhưng sau khi trao đổi, trọng tài chính đã bẻ còi, công nhận bàn thắng cho U22 Việt Nam.
Chia sẻ
Tập đoàn Vingroup vừa trình báo cáo nghiên cứu dự án đường và cầu vượt biển kết nối Cần Giờ (TP.HCM) với Vũng Tàu, tổng chiều dài hơn 14 km, dự kiến rút ngắn thời gian di chuyển từ 90 phút xuống còn 10 phút.
Chia sẻ
Hiện trường trên đường Nguyễn Công Trứ (phường An Hải, TP Đà Nẵng) trở nên hỗn loạn khi một hố sụt lớn bất ngờ xuất hiện, khoét sâu mặt đường khiến nhiều ô tô rơi xuống và nằm chồng lên nhau ở dưới hố.
Chia sẻ
Đối tượng Đoàn Văn Sáng, cựu Phó đội trưởng Đội Quản lý thị trường số 4, tỉnh Lạng Sơn bị cáo buộc sát hại người đàn ông tại trụ sở đơn vị ở xã Hữu Lũng rồi phi tang.
Chia sẻ
Yulia Mendel - cựu phát ngôn viên của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, đã gọi cựu lãnh đạo Đảng Nhân dân Ukraine, cựu chánh văn phòng tổng thống Andriy Yermak là "một người rất nguy hiểm" và cho biết bà lo sợ cho tính mạng của mình.
Chia sẻ
Sau khi gây án, cơ quan chức năng xác định Đoàn Văn Sáng đã có nhiều hành vi tẩy, xóa dấu vết, phi tang thi thể nhằm mục đích che giấu hành vi phạm tội.
Chia sẻ
Lễ hội Trà Quốc tế - World T.E.A Fest 2025 sẽ trở thành điểm hẹn văn hóa, nghệ thuật, giải trí lớn nhất cuối năm tại Lâm Đồng với sự góp mặt của đông đảo ca sĩ, nghệ sĩ nổi tiếng như Noo Phước Thịnh, Bích Phương, Dương Hoàng Yến, Tăng Duy Tân, Hiền Thục, Ngô Lan Hương, Đông Hùng, Trang Pháp… cùng đại diện nhan sắc quốc tế như Miss Cosmo 2024 Tata, Miss Cosmo Vietnam Xuân Hạnh và 80 thí sinh Miss Cosmo 2025.
Chia sẻ
Buổi giao lưu với chủ đề “Từ Đọc đến Viết – Hành trình phát triển ngôn ngữ” do Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam tổ chức sẽ mở ra không gian gặp gỡ văn hóa dành cho bạn đọc yêu sách sẽ diễn ra tại TP.HCM.
Chia sẻ
PGS.TS Đinh Văn Châu, Hiệu trưởng Trường Đại học Điện lực, nhấn mạnh trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh ứng dụng công nghệ vũ trụ, UAV, dữ liệu vệ tinh và dữ liệu lớn vào quản lý tài nguyên, giám sát hạ tầng và phát triển kinh tế số, sự hợp tác giữa nhà trường và Trung tâm Vũ trụ Việt Nam có ý nghĩa chiến lược quan trọng.
Chia sẻ
Bảo hiểm Agribank Kiên Giang vừa chi trả quyền lợi bảo hiểm Bảo an tín dụng cho đại diện 2 gia đình khách hàng, với số tiền trên 306 triệu đồng
Chia sẻ
Vinpearl Horse Academy Vũ Yên (Hải Phòng) vừa trở thành tâm điểm của cộng đồng mã thuật khi lần đầu tiên tổ chức Vinpearl Equestrian Cup 2025 - giải đấu cưỡi ngựa chuyên nghiệp, quy mô, quy tụ hơn 100 kỵ sĩ cùng những tuấn mã xuất sắc đến từ nhiều câu lạc bộ danh tiếng. Sự kiện không chỉ đánh dấu cột mốc mới cho thể thao cưỡi ngựa Việt Nam, mà còn mở ra kỷ nguyên hội nhập quốc tế cho ngành mã thuật nước nhà.
Chia sẻ
Trung tuần tháng 11/2024, tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã diễn ra lễ tiếp nhận tác phẩm hội họa tiêu biểu của Vua Hàm Nghi có tên “Những sườn đồi ở Deli Ibrahim (Algiers)" và ra mắt cuốn sách “Hàm Nghi: Hoàng đế lưu vong - Nghệ sĩ ở Alger” do TS. Lịch sử nghệ thuật Amandine Dabat - hậu duệ đời thứ 5 của Vua Hàm Nghi biên soạn.
Chia sẻ
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã lên đường tới Trung Quốc từ thứ Tư 3/12 cho chuyến thăm cấp nhà nước kéo dài 3 ngày, tập trung vào thương mại và ngoại giao, trong nỗ lực lôi kéo Bắc Kinh gây sức ép buộc Nga chấp nhận ngừng bắn tại Ukraine.
Chia sẻ
Theo Bộ Công an, Đoàn Văn Sáng quen anh Nguyễn Xuân Đạt qua mạng xã hội. Tại Đội QLTT số 4 tỉnh Lạng Sơn (nơi làm việc của Sáng), Sáng đã có hành vi sát hại Đạt.
Chia sẻ
Chiều 3/12/2025 (giờ Việt Nam), buổi họp báo trước trận đấu giữa Shan United (Myanmar) và Thép xanh Nam Định trong khuôn khổ vòng bảng ASEAN Club Championship đã diễn ra tại SVĐ Thuwunna. Cả HLV trưởng Mauro và trung vệ Lucas Alves đều thể hiện sự tự tin cao độ, tuyên bố mục tiêu duy nhất là giành trọn 3 điểm, bất chấp khó khăn khi phải thi đấu trên sân khách.
Chia sẻ
Cầu Đình Khao vượt sông Cổ Chiên dự kiến được khởi công chào mừng Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng diễn ra vào ngày 19/12. Dự án được thực hiện theo hình thức đối tác công tư (PPP), với tổng mức đầu tư hơn 2.852 tỷ đồng.
Chia sẻ
Malaysia bỏ kháng cáo lên CAS, chấp nhận bị xử thua 0-3 ĐT Việt Nam? Bruno Fernandes được bầu chọn hay nhất vòng 13 Ngoại hạng Anh; Lãnh đạo LĐBĐVN thăm và động viên cầu thủ Nguyễn Văn Trường; Barcelona chốt tương lai Lewandowski và 4 cầu thủ; Đại diện FIFA thăm và làm việc với Lãnh đạo LĐBĐVN.
Chia sẻ
Theo kết luận của công an Lạng Sơn, Đoàn Văn Sáng được xác định là thủ phạm trong vụ án gây xôn xao dư luận những ngày vừa qua.
Chia sẻ
Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Lạng Sơn đã ra Quyết định khởi tố vụ án hình sự; khởi tố bị can và bắt tạm giam đối với Đoàn Văn Sáng (Sinh năm 1968, trú tại số 195 Nguyễn Phi Khanh, P. Tam Thanh, tỉnh Lạng Sơn) về tội Giết người.
Chia sẻ
Chính phủ đề xuất hợp nhất 3 chương trình mục tiêu quốc gia hiện hành thành một chương trình tổng thể giai đoạn 2026 - 2035 với vốn ngân sách trung ương 100.000 tỷ đồng trong 5 năm đầu, nhằm khắc phục tình trạng chồng chéo chính sách và tập trung nguồn lực tối đa cho các vùng khó khăn.
Chia sẻ
Diễn biến đột ngột của giá lợn hơi khiến dân tình xôn xao, dịp Tết Nguyên đán, giá lợn hơi ở mốc 70.000 đồng/kg? Giá lợn hơi tiếp tục bật tăng mạnh, đưa giá lợn bình quân cả nước lên 57.900 đồng/kg. Các chuyên gia dự báo, giá lợn hơi sẽ sớm tăng vượt mốc 60.000 đồng/kg và có thể có khả năng tăng lên 70.000 đồng/kg từ nay đến Tết Nguyên đán.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Nguyễn Hường (Theo Bảo Tàng Lịch Sử Việt Nam) 
