Con tôm đem về 3,5 - 4 tỷ USD, ngành khuyến nông tìm giải pháp nhân rộng mô hình nuôi tôm sinh thái, thuận thiên

Ông Lê Quốc Thanh, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc gia cho biết như vậy tại Diễn đàn Khuyến nông @ Nông nghiệp chủ đề: “Ứng dụng tiến bộ kỹ thuật phát triển nuôi tôm nước lợ bền vững thích ứng với biến đổi khí hậu vùng ĐBSCL”, tổ chức tại Cà Mau mới đây.

Biến đổi khí hậu làm ảnh hưởng năng suất, chất lượng tôm nuôi

Theo Cục Thủy sản và Kiểm ngư, ngành nuôi tôm có vai trò quan trọng trong xuất khẩu thủy sản. Hằng năm, con tôm đóng góp khoảng 40-45% tổng giá trị xuất khẩu thủy sản, tương đương 3,5-4 tỷ USD.

Năm 2024, diện tích tôm nuôi nước lợ vào khoảng 737.000ha, sản lượng nuôi tôm nước lợ 1,264 triệu tấn, kim ngạch xuất khẩu đạt 3,856 tỷ USD; 9 tháng đầu năm 2025 có hơn 721.000ha đang thả nuôi, sản lượng tôm nước lợ ước đạt gần 932.000 tấn, đạt 77 % kế hoạch năm 2025, kim ngạch xuất khẩu 9 tháng đạt 3,36 tỷ USD, tăng gần 17,9 % so với cùng kỳ năm 2024.

Trong đó, các tỉnh ĐBSCL chiếm hơn 90% về diện tích và hơn 85% về sản lượng tôm nuôi của cả nước, với ưu thế về nuôi tôm sú, đặc biệt là hình thức nuôi tôm lúa và tôm rừng ngập mặn.

Mặc dù diện tích nuôi duy trì ổn định và có chiều hướng tăng nhưng ngành tôm Việt Nam cũng đối diện nhiều thách thức, trong đó biến đổi khí hậu được xem là một trong những nguyên nhân chính ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng sản phẩm tôm nuôi. Chuyển đổi sản xuất theo hướng thích ứng với biến đổi khí hậu, thích ứng với hệ sinh thái, thân thiện môi trường được coi là giải pháp phát triển bền vững và lâu dài của ngành nông nghiệp nói chung và nghề nuôi tôm nói riêng.

Nhiều năm qua, các dự án khuyến nông trung ương trong lĩnh vực thủy sản đã tập trung áp dụng nhiều giải pháp vào sản xuất để thích ứng và giảm nhẹ tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu như chuyển đổi vùng nước xâm nhập mặn sang nuôi trồng thuỷ sản chuyên canh, luân canh và xen canh; cải tiến kỹ thuật trong nuôi tôm thâm canh (nuôi tôm 2-3 giai đoạn); nuôi theo hình thức nông lâm thuỷ sản kết hợp; tối ưu dinh dưỡng trong nuôi tôm… Nhìn chung các dự án được đánh giá là có hiệu quả cao và phù hợp vì chi phí đầu tư ít mà năng suất ổn định, hiệu quả kinh tế đạt trên 50 triệu đồng/ha/năm.

Một số mô hình thành công tại vùng ĐBSCL có thể kể đến như mô hình nuôi tôm sú trong rừng ngập mặn gắn với liên kết tiêu thụ sản phẩm và gắn với phát triển du lịch sinh thái; mô hình nuôi tôm sú – lúa hữu cơ phục vụ phát triển vùng nguyên liệu tại ĐBSCL; mô hình nuôi tôm thẻ chân trắng thâm canh 2 giai đoạn ứng dụng công nghệ vi sinh và công nghệ 4.0 kết hợp hầm biogas xử lý môi trường; mô hình nuôi tôm thẻ chân trắng 2 giai đoạn thích ứng với hạn hán, xâm nhập mặn tại khu vực ĐBSCL…

Phát biểu tại diễn đàn, ông Lê Quốc Thanh – Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc cho rằng, chúng ta đã đạt được những thành công nhất định trong việc phát triển chuỗi ngành hàng nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là đối với con tôm. Nhiều địa phương đã xây dựng được thương hiệu sản xuất tôm hiệu quả, nổi bật là Cà Mau.

“Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện tại, những thách thức lớn nhất bao gồm vấn đề biến đổi khí hậu (như nước biển dâng và xâm nhập mặn), cùng với sự thay đổi của môi trường nuôi là một vấn đề không dễ dàng để con tôm có thể thích nghi. Bên cạnh đó, việc chuyển đổi sang nuôi trồng quy mô công nghiệp tạo ra sức ép lớn lên môi trường, đặc biệt là vấn đề chất thải và môi trường nước sau quá trình nuôi tôm, nếu không được quan tâm và xử lý đúng mức", ông Thanh nói.

Tăng chuyển giao các mô hình nuôi tôm sinh thái, “thuận thiên”

Bà Châu Thị Tuyết Hạnh, đại diện Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư Cà Mau, cho biết: “Những năm qua, biến đổi khí hậu khiến nghề nuôi tôm nước lợ gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh đó, chi phí thức ăn và con giống trong nước còn cao so với thị trường nước ngoài. Vì vậy, việc chủ động nguồn tôm bố mẹ, sản xuất giống an toàn sinh học và giảm chi phí đầu vào là yếu tố then chốt giúp tăng sức cạnh tranh của ngành tôm Việt Nam”.

Theo Trung tâm khuyến nông quốc gia, trước tình hình thực tế nói trên, thời gian tới đơn vị sẽ triển khai theo lộ trình xanh của Chính phủ với các giải pháp thay thế hiệu quả bao gồm nuôi tôm sinh thái, tôm lúa, tôm rừng, hoặc nuôi tôm trong các ao có khả năng kiểm soát môi trường tốt. Trung tâm khuyến nông quốc gia đã chuyển giao thành công nhiều mô hình nuôi tôm theo hướng "thuận thiên" nhằm đạt được sự phát triển bền vững, bảo vệ môi trường.

Bên cạnh đó, theo ông Thanh, các mô hình nuôi siêu thâm canh đóng vai trò chủ lực, mang lại sản lượng rất lớn và đóng góp đáng kể vào kim ngạch xuất khẩu nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm môi trường cao. Ông khuyến cáo nếu không kiểm soát được môi trường thì không nên tiến hành nuôi trồng tập trung.

Để đảm bảo mô hình siêu thâm canh phát triển bền vững và thân thiện với môi trường, các giải pháp khoa học công nghệ cần được ứng dụng, bao gồm việc xử lý môi trường, đặc biệt là môi trường nước, và kiểm soát tốt vấn đề dịch bệnh. Ngoài ra, việc ứng dụng công nghệ thông minh và công nghệ chuyển đổi số là cần thiết để kiểm soát theo chuỗi giá trị sản phẩm.

Người nuôi nên tiếp cận với lực lượng khuyến nông, hiện đã được bố trí về cấp xã và rất gần với các ao nuôi để được tư vấn, hướng dẫn giải pháp, công nghệ sản xuất hiệu quả. Đồng thời, cần kết hợp chặt chẽ với các doanh nghiệp uy tín, có đổi mới sáng tạo và công nghệ tiên tiến để đồng bộ hóa kiến thức, giải pháp và nhận được hỗ trợ đầu tư từ doanh nghiệp và ngân hàng, giúp việc nuôi tôm siêu thâm canh đạt hiệu quả cao. Ngoài ra, các các viện, các trường cũng cung cấp các giải pháp công nghệ hữu ích.

“Người nuôi hãy lựa chọn các giải pháp đã được khẳng định trong sản xuất và đặc biệt là những giải pháp mà hệ thống khuyến nông đã lựa chọn, vì đây đều là những giải pháp có khả năng nhân rộng trong sản xuất”, ông Thanh khuyến cáo.

Đại diện Trung tâm Khuyến nông quốc gia khẳng định, ở bất kỳ nơi nào có vuông tôm hay trang trại nuôi tôm, đều sẽ có sự hiện diện của lực lượng khuyến nông, hiện đã triển khai đến từng cơ sở. Trung tâm sẽ tiếp tục tăng cường năng lực cho hệ thống khuyến nông để lực lượng này có khả năng cung cấp những thông tin cập nhật nhất, mới nhất và các giải pháp công nghệ hữu ích nhất cho người nuôi.

Ông Lê Quốc Thanh nhấn mạnh: “Chúng tôi mong muốn người nuôi hợp tác tốt và tin cậy vào lực lượng khuyến nông để cùng đồng hành và phát triển bền vững ngành nuôi tôm”.

×