Tọa đàm thuế GTGT với phân bón: Làm rõ các tác động đến người nông dân

Việc chuyển từ không áp thuế GTGT sang áp thuế 5%, khi đó tất cả các mặt hàng sản xuất ra đều đóng góp chung cho nền kinh tế quốc dân, vì vậy, đề xuất là phù hợp.

Tôi đã nghiên cứu vấn đề này từ năm 2015 - 2016. Năm 2016, Luật 71 của Quốc hội thông qua, lúc đó Bộ tài chính, Tổng cục thuế có nói rằng, mặt hàng phân bón không đánh thuế, như vậy là ưu tiên cho nông nghiệp. Năm 2016, Hiệp hội phân bón cùng với chúng tôi tổ chức hội thảo, chúng tôi đã nhìn nhận rằng cần phải đánh thuế để đảm bảo lợi ích chung và lợi ích của doanh nghiệp trong nước. Các đề nghị của chúng tôi đã lên 2 lần rồi nhưng chưa được thông qua. Chúng tôi hy vọng lần này sẽ được xem xét thỏa đáng.

Đối với mức thuế 5%, trước đây từ năm 2015 trở về trước chúng ta đã áp dụng rồi, giờ chỉ quay lại thôi.

Thuế VAT đầu vào cho phân bón, với mức thuế 5% có thể đủ khấu trừ VAT đầu vào, như vậy mức này là phù hợp để quyết định mức thuế đó. Ở mức độ nào đó sẽ làm tăng giá thành, nhưng nếu khấu trừ đầu vào và việc áp thuế, giá thành sản xuất sẽ giảm đi 4-5%. Giá thành sản xuất giảm đi, doanh nghiệp có lợi nhuận, từ đó nâng cao hiệu suất của phân bón. Đồng thời, có cơ hội để giảm giá bán hoặc khuyến mãi, hậu mãi cho nông dân. Để làm được việc này, Hiệp hội phân bón phải vào cuộc để các thành viên phải làm được. 

Chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy cho hay, trước năm 2014 đã có thuế 5% đối với mặt hàng phân bón.

Đến tháng 1/2015, khi đưa thuế đối với mặt hàng phân bón về 0%, nông dân vui, nông nghiệp đã có tăng trưởng. Tuy nhiên, sau đó, khi thị trường nông nghiệp gặp một số vấn đề, doanh nghiệp gặp khó khăn, có nhiều doanh nghiệp lao đao, cũng có nơi sản xuất phân bón kém chất lượng… Thêm nữa, thời điểm này xuất hiện doanh nghiệp thành lập mới nhưng buôn bán thuế GTGT làm cho thị trường phân bón rất phức tạp.

Về việc áp thuế giá trị gia tăng với phân bón, quan điểm của tôi là phải điều tiết trở lại, đồng thời Nhà nước cần phải bình ổn giá.

Quan điểm của tôi là phải điều tiết trở lại, bình ổn giá. Nông nghiệp phải khẳng định đó là thước đo, muốn doanh nghiệp phát triển bền vững thì sự điều tiết của Nhà nước phải đủ lớn, bền vững.

"Chúng ta rất cần đầu tư cho nông dân, phát triển nông nghiệp bền vững. Do vậy quan điểm của tôi là áp thuế giá trị gia tăng nhưng phải thỏa mãn các điều kiện và Nhà nước phải cam kết được việc bình ổn giá", ông Thủy bày tỏ quan điểm.

Theo ông, hiện nay, cần phải hỗ trợ việc đào tạo và huấn luyện, tập huấn cho bà con nông dân trong việc sản xuất, tăng trưởng xanh theo vùng để giảm rác thải khí nhà kính.

Bà Nguyễn Thị Lan Hương - Chuyên viên chính Vụ Chính sách Tổng cục Thuế cho biết, hiện tại dự thảo Luật thuế GTGT (sửa đổi) đang trình Quốc hội cho ý kiến thảo luận và thông qua tại kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XV. Dự thảo Luật Thuế GTGT (sửa đổi) đã được đưa ra thảo luận tại hội trường vào ngày 29/10/2024, trong đó, nội dung sửa đổi về thuế suất đối với mặt hàng phân bón là một nội dung được rất nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm và cho ý kiến. Liên quan đến nội dung sửa đổi thuế suất với mặt hàng phân bón, hiện đang có 2 luồng quan điểm khác nhau.

Thứ nhất chuyển phân bón sang đối tượng áp dụng thuế suất 5%, phương án này có ưu điểm vừa thúc đẩy ngành sản xuất phân bón trong nước cạnh tranh được với phân bón nhập khẩu vừa thực hiện mục tiêu thu hẹp đối tượng không chịu thuế GTGT.

Đối với phân bón sản xuất trong nước, giá bán phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, thứ nhất phụ thuộc vào chi phí giá thành nguyên vật liệu đầu vào; chi phí sản xuất trong nước; chế độ thuế GTGT đối với sản xuất trong nước; lợi nhuận của doanh nghiệp sản xuất.

Việc chuyển phân bón (đầu vào cho sản xuất nông nghiệp) sang đối tượng chịu thuế GTGT 5% sẽ góp phần tránh hiệu ứng tăng giá thành sản phẩm tạo thuận lợi cho ngành sản xuất trong nước trong bối cảnh cạnh tranh với hàng nhập khẩu, hỗ trợ tốt hơn cho sản xuất nông nghiệp vì toàn bộ thuế GTGT đầu vào của sản xuất sẽ không phải hạch toán vào chi phí mà được khấu trừ thuế GTGT đầu vào; các doanh nghiệp sản xuất phân bón sẽ được hoàn thuế do thuế GTGT đầu ra (5%) thấp hơn đầu vào (10%), các doanh nghiệp sản xuất sẽ có dự địa để giảm giá bán nếu giá phân bón và các nguyên liệu đầu vào trên thị trường không thay đổi.

Đối với phân bón nhập khẩu, giá bán ra trên thị trường trong nước phụ thuộc vào giá phân bón trên thị trường thế giới, chính sách thuế GTGT đối với phân bón nhập khẩu; lợi nhuận của đơn vị nhập khẩu.

Phân bón sản xuất trong nước hiện chiếm hơn 73% thị phần và sẽ giảm được giá thành khi phân bón quay lại chịu thuế GTGT 5%; phân bón nhập khẩu chiếm dưới 27% thị phần và có khả năng sẽ phải tăng giá khi bị đánh thuế GTGT 5%. Các doanh nghiệp nhập khẩu sẽ phải căn cứ giá nhập khẩu thực tế, mặt bằng giá trong nước khi có chính sách mới để tính toán giá bán với mức lợi nhuận hợp lý để duy trì khả năng cạnh tranh với phân bón nhập khẩu.

Với cơ chế thị trường và thị phần lớn của phân bón sản xuất trong nước nếu phân bón trong nước giảm được giá thành thì mặt bằng giá trong nước nhìn chung sẽ ở xu thế giảm hơn so.

Đại biểu Phan Đức Hiếu - Ủy viên Thường trực Ủy ban kinh tế Quốc hội cho hay,  quan điểm của ông đã thay đổi từ kỳ họp Quốc hội thứ 7 so với kỳ họp Quốc hội thứ 8.

Theo đại biểu Hiếu, hiện mặt hàng phân bón không chịu thuế GTGT. Hiện có hai phương án: một là có đưa mặt hàng này vào diện chịu thuế GTGT hay không; hai là nếu đưa vào chịu thuế GTGT, mức thuế suất là bao nhiêu sẽ phù hợp? Hai phương án đều có sự tác động khác nhau. 

Việc thứ nhất, chúng ta bàn về việc phân bón không thuộc diện đối tượng chịu thuế GTGT. Các đại biểu cũng thảo luận với nhau là có nên đưa phân bón từ diện không chịu thuế GTGT vào diện chịu thuế GTGT hay không?

Thứ hai là khi đã đưa vào rồi nếu mà quyết định mức thuế GTGT áp dụng với phân bón là bao nhiêu. Và hiện có hai kịch bản để lựa chọn khi áp dụng thuế GTGT là 0% hay 5%, đây là hai kịch bản được nhiều người có ý kiến. Như vậy, chúng ta phải phân biệt hai phương án.

So sánh 2 phương án là 5% hay 0%, đầu tiên chúng ta phải khẳng định là mỗi một kịch bản đều có điểm lợi và điểm bất lợi khác nhau. Không có một kịch bản nào là toàn diện và phải nói là rất khó để so sánh.

Tôi cho rằng chỉ quyết định chọn được phương án nào nếu như chúng ta lấy cái đối tượng nào làm trọng tâm đó là Nhà nước, doanh nghiệp hay người tiêu dùng - ở đây là người nông dân, mà quyết định. Chúng ta muốn lợi ích của ai là lớn nhất đấy là câu chuyện cần phải bàn kỹ.

Nhìn ở góc độ người tiêu dùng, nếu doanh nghiệp giảm chi phí sản xuất, họ có sẵn sàng giảm giá bán cho nông dân hay không? Bởi khi áp thuế 5% chắc chắn giá thành sản phẩm sẽ tăng lên. Còn trong trường hợp thuế suất VAT 0%, ít nhất giá thành phân bón không tăng. 

Với kịch bản áp thuế GTGT5%, doanh nghiệp sẽ được hoàn thuế đầu vào, có điều kiện thúc đẩy sản xuất trong nước, gia tăng cạnh tranh. Trong cả hai kịch bản này thì doanh nghiệp đều có lợi ích như nhau, đây là cơ hội giảm chi phí. Sản xuất trong nước sẽ lợi hơn nhập khẩu vì sản phẩm nhập khẩu cộng thêm 5%, sản xuất trong nước sẽ được gia tăng lợi thế cạnh tranh.

Nhưng ở góc độ người tiêu dùng, họ phải trả thêm 5%. Việc doanh nghiệp có sẵn sàng giảm giá bán hay không mới chỉ là kỳ vọng. Tôi nhìn ở góc độ người tiêu dùng, đại diện cho cử tri. 

Đối với phần ngân sách không thu được nếu thuế suất VAT là 0% có thể coi như thực hiện chính sách tài khóa, coi như chính sách hỗ trợ, coi như khoản đầu tư cho nông nghiệp, người nông dân. Nên chúng ta cần đứng từ các góc độ khác nhau để nghiên cứu.

Tôi đề xuất nên lấy ý kiến riêng về vấn đề thuế GTGT đối với mặt hàng phân bón, trước khi thông qua trình toàn văn dự thảo Luật Thuế GTGT. 

Ông Phạm Văn Hòa – Uỷ viên Ủy ban Pháp luật của Quốc hội cho hay, trước đây đại biểu cho rằng nếu áp dụng thuế suất 5% đối với phân bón thì nông dân sẽ là người thiệt thòi.

Tuy nhiên, qua giải trình của Thường vụ Quốc hội, ông Hòa nhận thấy thuế GTGT đối với phân bón được sửa đổi năm 2014 và chuyển từ việc chịu thuế suất 5% sang không chịu thuế, chính sách này đã gây ảnh hưởng, bất lợi rất lớn cho các doanh nghiệp sản xuất phân bón trong nước suốt thời gian qua.

Vì thuế giá trị gia tăng (GTGT) đầu vào của các doanh nghiệp này không được khấu trừ, phải hạch toán vào chi phí, bao gồm cả thuế đầu vào. Ảnh hưởng rất lớn đối với đầu tư, mua sắm sản phẩm cố định làm giá thành sản phẩm trong nước tăng cao, không thể cạnh tranh với hàng hóa nhập khẩu nên không công bằng đối với những sản phẩm phân bón sản xuất trong nước.

"Quan điểm của tôi là đồng tình với giải trình của Thường vụ Quốc hội. Đó là phải áp thuế suất GTGT 5% đối với ngành phân bón. Phân bón hiện nay là loại hàng hóa trong diện bình ổn giá. Nhà nước sẽ điều tiết để đảm bảo phân bón không tăng cao", ông Hòa nêu quan điểm.

Ông Nguyễn Trí Ngọc – Phó Chủ tịch Hiệp hội phân bón Việt Nam (tham dự trực tuyến) nói rằng ông rất đồng cảm với người nông dân, nghành nông nghiệp. Hiện nay việc xuất khẩu nông lâm thủy sản đã vượt quá 50 tỷ USD, kết thúc năm 2024, dự kiến có thể vượt con số 60 tỷ USD, nhất là trong bối cảnh kinh tế Việt Nam đang phát triển, hội nhập ngày càng sâu. Và đó sẽ là trụ đỡ cho nền kinh tế Việt Nam.

Vì vậy ông Ngọc cũng như nhiều nông dân khác luôn mong muốn làm thế nào để duy trì sự phát triển bền vững của ngành nông nghiệp và một vấn đề cần thiết là bàn bạc, trao đổi với nhau về chính sách, ý kiến của bà con nông dân, doanh nghiệp.

Theo ông, hiện nay, Quốc hội đang bàn một vấn đề lớn đối với nông dân, nông nghiệp, đó là đưa lĩnh vực phân bón vào chịu thuế giá trị gia tăng, theo chuyên gia kinh tế, nó sẽ đảm bảo hài hòa lợi ích, Nhà nước, doanh nghiệp, người nông dân.

Theo Phó Chủ tịch Hiệp hội Phân bón Việt Nam vẫn còn ý kiến, nếu điều chỉnh áp thuế suất GTGT 5% người nông dân chịu ảnh hưởng bởi giá thành tăng. Làm sao người nông dân có thể được hưởng lợi. Về nội dung này chúng ta đã phân tích rất nhiều. Bất kỳ một chính sách nào đưa ra đều có tác động tích cực và tiêu cực tới người nông dân.

Ngày hôm qua, chúng tôi cũng có buổi làm việc với doanh nghiệp, chúng tôi làm được một việc hết sức quan trọng, mặc dù bão số 3 đi qua, nhưng chúng tôi đã động viên các doanh nghiệp đóng góp hỗ trợ bà con nông dân được hơn 2 tỷ đồng, con số tiền còn tiếp tục tăng lên. Điều đó cho thấy sự đoàn kết của doanh nghiệp và việc hỗ trợ chia sẻ cho bà con nông dân.

"Đối với việc áp thuế GTGT đối với mặt hàng phân bón, tôi nghĩ rằng đã đến lúc chúng ta nhìn nhận với nhau đó là hướng đi đúng đắn trong tình hình hiện nay, đảm bảo lợi ích 3 nhà, Nhà nước, doanh nghiệp, nông dân", ông Ngọc nói.

Ông cho biết thêm, khi đó doanh nghiệp có cơ hội điều chỉnh giá thành theo hướng giảm xuống để cho người nông dân được hưởng lợi thì đó là một việc làm ý nghĩa. Cho nên trách nhiệm quản lý Nhà nước ngay từ đầu càng quan trọng hơn.

Còn với người lao động, việc sử dụng vật tư, ngành phân bón phải đảm bảo làm sao sản phẩm phân bón của người nông dân ngày càng hội nhập sâu. Câu chuyện ở đây, người nông dân cũng phải ý thức hơn với sản phẩm của mình, chúng ta rất mừng sản phẩm của chúng ta ngày càng chất lượng, nâng cao quá trình hội nhập. Sản phẩm của bà con không chỉ bền vững ở khâu đầu vào mà cả những khâu cuối cùng ra thị trường.

Phát biểu khai mạc Tọa đàm, bà Bùi Thị Thơm – Phó Chủ tịch Trung ương Hội nông dân Việt Nam cảm ơn các vị Đại biểu Quốc hội, các chuyên gia, các phóng viên đã có mặt tại buổi tọa đàm hôm nay.

Theo bà Thơm, một trong ba chức năng chính của Hội Nông dân Việt Nam là chăm lo, bảo vệ quyền lợi và lợi ích chính đáng của hội viên, nông dân và tổ chức các hoạt động dịch vụ, tư vấn, hỗ trợ nông dân trong sản xuất kinh doanh và đời sống.

Trong đó, hoạt động tư vấn, dịch vụ, hỗ trợ nông dân trong sản xuất, kinh doanh được các cấp Hội quan tâm, tập trung chỉ đạo và triển khai thực hiện với nhiều hoạt động, đạt nhiều kết quả góp phần phát triển kinh tế, cải thiện đời sống người nông dân.

Nổi bật như hỗ trợ nông dân về vốn vay để phát triển sản xuất kinh doanh, hỗ trợ nông dân nâng cao kiến thức, kỹ năng về quản trị, sản xuất, kinh doanh; hỗ trợ nông dân quảng bá, giới thiệu sản phẩm, kết nối tiêu thụ...

Đặc biệt, các cấp Hội đã tích cực phối hợp với nhiều doanh nghiệp có thương hiệu, uy tín để cung ứng phân bón cho nông dân theo hình thức trả chậm... Đồng thời, Hội cũng thường xuyên giám sát, phản biện xã hội, nắm bắt, lắng nghe những tâm tư, nguyện vọng, những băn khoăn trăn trở của nông dân về chất lượng, giá cả phân bón để tham mưu cho Đảng, Nhà nước có các chủ trương, cơ chế, chính sách phù hợp nhằm bênh vực, bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp, chính đáng cho nông dân.

Theo Phó Chủ tịch Trung ương Hội Nông dân Việt Nam, trong sản xuất nông nghiệp, phân bón là vật tư chi phí sử dụng chiếm tỷ lệ lớn trong chi phí đầu vào của trồng trọt. Giá phân bón sẽ tác động trực tiếp đến giá thành các sản phẩm đầu ra của nông nghiệp, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích của người nông dân.

Việc Quốc hội đang thảo luận về dự thảo Luật Thuế giá trị gia tăng (VAT) sửa đổi, trong đó có nội dung chuyển phân bón từ diện không chịu thuế sang áp dụng thuế suất đang thu hút sự chú ý của nhiều nông dân, Hợp tác xã, doanh nghiệp kinh doanh, sản xuất phân bón..

Đây cũng là một trong những nội dung được Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội quan tâm, thảo luận. Trên nghị trường Quốc hội, nội dung này cũng còn một số ý kiến tranh luận.

Quốc hội đã trình dự thảo Luật Thuế Giá trị gia tăng (VAT) sửa đổi. Một trong những nội dung nhận được nhiều sự quan tâm là đề xuất áp thuế đối với mặt hàng phân bón và nếu áp thuế, sẽ ở mức bao nhiêu. Quy định này sẽ có tác động đến thị trường phân bón, doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh phân bón và đặc biệt là người nông dân – những người sử dụng mặt hàng này.