Dáng hình Việt Nam trong hồn làng Nhơn Hải

Những người dân chài ngồi cùng mặt trời, tỉ mẩn buộc lớp lá cọ bằng đôi bàn tay đong nắng đong gió. Mùi nước mặn cuộn theo sóng, lướt qua phiến lá, lướt qua da đồng, lướt qua dấu chân lũ trẻ con để lại trong ráng chiều.

Làng nương dọc theo một bờ kè dài chắn giữa bãi biển và khu dân cư, đoạn bờ kè này là nơi ta có thể cảm nhận nhịp sống làng chài trôi qua rõ nét nhất. Những cụ ông, cụ bà, những người phụ nữ và tốp trẻ con tụ tập, tiếng cười nói tan mãi vào sóng, thi thoảng lại vang lên tràng cười giòn giữa thu không. Rồi ngày biển vắng, sẽ có những người đàn ông đến cùng, người ngồi, người tựa, cùng nhau nói về vụ cá, về cuộc sống, về những tin tức của làng. Họ nói bằng giọng phương ngữ đặm đà, dày và vang. Cũng có một vài dáng lưng chỉ ngồi im và ngắm biển, ánh mắt họ nhìn biển êm ái như đặt cả vào trong đó một tứ thơ.

Chúng tôi dừng bước ở địa điểm đầu tiên - Lăng Ông Nam Hải, với vị lão làng đang ngồi chờ sẵn trong bộ áo dài và đội mấn trang trọng. Cánh cổng được trang trí với những câu đối chúc bình an, cầu sự bảo hộ cho làng chài. Thấy chúng tôi, ông đứng dậy, chuẩn bị tiếp đón.

Khi chúng tôi đã đứng đông đủ vào sân, lão làng cất chất giọng hào sảng, kể cho chúng tôi về câu chuyện thờ Cá Ông nơi đây. Vừa kể, chốc chốc ông lại dừng để trưởng đoàn của chúng tôi phiên dịch lại cho các bạn nước ngoài. Lão làng kể về tập tục thờ Cá Ông ở làng - một nét đẹp văn hóa tín ngưỡng đã tồn tại mấy trăm năm. Cá Ông, hay thường được biết đến là cá voi, được tin là phúc thần, vị thần bảo hộ cho ngư dân ngoài biển khơi. Nói đến đây, ánh mắt lão làng chợt sáng lên khi nhắc đến chuyện Cá Ông từng trợ giúp cho một thuyền đánh cá của làng gặp bão ngoài biển về bờ. Những lần Cá Ông xuất hiện ở gần đảo có nghĩa là phù báo điềm lành. Mỗi khi Ông ngự vào bờ (xác cá voi trôi vào bờ), dân làng sẽ tổ chức lễ tang trang trọng và cất giữ cốt Ông. Hằng năm, làng tổ chức Lễ hội Cầu Ngư để cầu cho một mùa ra khơi bình an, bội thu và nhiều phước lành. Vào ngày này, mọi người con ở làng dù ở xa nơi đâu cũng trở về.

Lão làng nói say sưa, và trong giọng kể dày và vang, không khó để nghe được niềm tự hào. Mắt ông sáng rực. Sau khi kết thúc, ông dẫn đoàn chúng tôi vào tham quan bên trong lăng.

“Đây là cốt của Ông, được làng lưu giữ và truyền đời đã hơn một trăm năm nay.” - vừa nói, lão làng vừa chỉ vào chiếc hộp được cất trang trọng ở gác trên. Chúng tôi nhìn lên với ánh mắt kinh ngạc. Một trăm năm. Tôi mường tượng trong dòng chảy tâm thức của người dân nơi đây, niềm tin và tập thờ cúng Cá Ông đã trở thành sợi chỉ nối dài xuyên suốt, nhờ có nó, người dân làng Nhơn Hải bây giờ và cha ông một trăm năm trước của họ cùng chia sẻ một tín ngưỡng thiêng liêng.

Tôi thầm kính phục. Tâm hồn của họ, niềm tin của họ luôn có một nơi chốn nghiêm cẩn dành cho Cá Ông, điều đó thể hiện qua cách họ nhìn, họ nghe, họ nói, qua những biểu hiện nhỏ nhất của nếp sinh hoạt. Họ không gọi cá voi, họ gọi bằng một cái tên vừa thân thương vừa trang trọng, ‘Cá Ông’ hoặc ‘Ông’; họ không dùng từ “trôi vào bờ” để chỉ xác cá voi, họ khiêm nhường nói, “được Ông ngự vào làng”; họ coi các Ông như một vị thần bảo hộ, cũng là một người thân trong nhà. Là nếp sống, là niềm tin, họ tin vào sự kết nối mạnh mẽ giữa con người và loài cá voi hiền hậu, nuôi dưỡng và nương tựa vào đó để gửi gắm phúc lành, và để tất cả những người con lớn lên ở làng thêm trân trọng những giá trị cộng đồng hòa quyện với giá trị thiên nhiên. Đó là mảnh đất để tình yêu làng, yêu quê hương, yêu đất nước nảy nở. Đó là nét đẹp thẳm sâu trong tâm hồn Việt.

Đối với làng, chúng tôi chỉ là những vị khách xa lạ, với màu da, văn hóa khác nhau. Nhưng họ lại chào đón đoàn khách ấy thật nồng nhiệt, lại dạy chúng tôi cách cầu nguyện sự bình an trước Cá Ông theo đúng tập quán, rồi lại đích thân đứng trước bàn thờ xin cho chúng tôi phước lành.

Sâu thẳm trong lòng tôi dâng lên một cảm giác phép màu, hòa lẫn với biết ơn.

Tạm biệt Lăng Ông Nam Hải, chúng tôi đi tiếp dọc theo bờ kè. Nắng chiều bắt đầu se lại, ngả dần về phía Tây. Dọc theo đường sóng chạm, những đứa trẻ con ríu rít cười chạy vào lòng gió. Chúng tôi được chị Linh - một người trẻ quay về làng lập nghiệp - dẫn xuống bãi biển. Khi đến nơi, đoàn tôi được gặp gỡ một nhóm dân chài đang ngồi đan chà, những ngư dân tôi đã nhìn thấy khi đặt bước chân đầu tiên xuống làng.

Từ chia sẻ của những người ngư dân, chúng tôi được biết cây chà là một loại rạn nhân tạo được kết từ các bó lá cọ buộc chặt lại với nhau, sau khi cây chà được hoàn thành, gốc sẽ buộc với một hoặc nhiều tảng đá để thả chìm xuống biển. Những rạn chà này sẽ thành nơi cho tôm cá về trú ngụ, đợi mùa về đem lại bội thu cho làng, mà không làm mất đi sự cân bằng tự nhiên của hệ sinh thái dưới nước. Nói cách khác, đây là cách đánh bắt thủy hải sản rất bền vững.

Sau khi lắng nghe về chà, một người bạn đến từ Uganda - một quốc gia ở châu Phi cũng có nền kinh tế lấy nông nghiệp làm trụ cột - chia sẻ với nhóm tôi: “Việc họ dành thời gian ra để nuôi dưỡng và chăm lo không những cho cộng đồng của họ mà còn cho cả hệ sinh thái dưới nước thật đáng nể.” Quả thực vậy. Tôi càng thêm mến và cảm phục sự kết nối của người dân làng chài và biển, như hai mà một, họ nương tựa vào thiên nhiên, cũng bồi đắp cho thiên nhiên từng ngày. Thấy bạn bè quốc tế lắng nghe và yêu quý văn hóa, con người nước mình, cụ thể là ở nơi đây, trong lòng tôi không ngừng tự hào và biết ơn.

“Okay, yes, good, good!” - các bác ngư dân đang hướng dẫn cho các bạn người nước ngoài trong nhóm tôi buộc chà, chỗ này chỗ kia trên một rạn chà dài khoảng 3 mét chốc chốc lại vang lên những từ tiếng Anh khen ngợi và những nụ cười. Các bác không biết tiếng Anh, mấy bạn cũng chẳng biết tiếng Việt, mọi thứ cứ diễn ra bằng ký hiệu, bằng cử chỉ tay, bằng ánh mắt và sự chào đón nồng hậu dành cho những người bạn phương xa.

Ráng chiều đã ngả, sóng dần cuộn lại thêm một ngày nữa trên làng Nhơn Hải. Tôi kết thúc một chuyến đi, có lẽ là chuyến đi đặc biệt nhất trong mùa hè của tôi, vì đây là lần đầu tiên tôi được tiếp xúc với nhịp sống bản địa tại vùng biển Việt Nam cùng với bạn bè quốc tế. Được nhìn đất nước và người Việt mình trong một góc nhìn toàn cầu, tôi nghĩ đó là một phần lý do vì sao Nhơn Hải lại đẹp đến thế.

Nhơn Hải có một điều gì đó thật kỳ diệu. Cách họ kết nối với thiên nhiên, với mẹ biển, với Cá Ông, với cộng đồng sinh thái xung quanh. Họ đã cho chúng tôi bước vào cuộc sống tâm linh và lao động rực rỡ của làng bằng một tấm lòng cởi mở và chân thành - đây hẳn là điều mà tôi biết ơn trên tất thảy. Được chứng kiến vẻ đẹp quê hương và chứng kiến bạn bè quốc tế ngưỡng mộ nó là điều khiến trái tim tôi rung động. Giống như đứa trẻ hãnh diện vì ngôi sao sáng loáng trên ngực, tôi tự hào. Vì nói chung tiếng nói, sống chung mảnh đất, và được gọi những con người nơi đây hai tiếng “đồng bào”.

Ngoái lại nhìn Nhơn Hải trong màu hoàng hôn, tôi cất đi một ký ức đẹp và gom lựa thêm một điều làm tôi yêu và yêu mãi Tổ quốc. Dáng hình Việt Nam sẽ còn vươn mình hơn nữa, trên bờ vai của từng đồng bào đất Việt.

Nhân dịp kỷ niệm 80 năm ngày Quốc khánh, Báo NTNN/Điện tử Dân Việt tổ chức cuộc thi viết "Việt Nam trong tôi", nhằm tạo một bức tranh đa sắc về hành trình 80 năm của đất nước – từ ngày khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đến một Việt Nam hòa bình, vươn mình mạnh mẽ hôm nay.Đối tượng dự thi là toàn bộ công dân Việt Nam đang sinh sống tại Việt Nam và nước ngoài, người nước ngoài đang sinh sống trên lãnh thổ Việt Nam.

Xem Thể lệ cuộc thi tại đây.

×