Đạo diễn Hồng Sến: Tài hoa, cuối đời cô quạnh

Ngày 21.1 cách đây 21 năm, đạo diễn Nguyễn Hồng Sến - người tạo nên nhiều bộ phim kinh điển như Mùa gió chướng (1977), Cánh đồng hoang (1978), Chiến trường chia nửa vầng trăng... qua đời. Qua thời gian, tên tuổi của ông vẫn sống trong lòng bạn bè, đồng nghiệp như một đạo diễn tài hoa của điện ảnh Việt.

Nhắc đến Hồng Sến, đồng nghiệp của ông nhớ ngay đến thái độ làm việc nghiêm túc, lăn xả trong điều kiện làm phim khó khăn, khắc nghiệt.

Bố anh Nguyễn Văn Thuận - diễn viên nhí trong phim Cánh đồng hoang -  nhớ lại khi quay cảnh Ba Đô cầm con trăn chạy phăng phăng trên cánh đồng bông điên điển, đích thân Hồng Sến - quần cộc, áo may ô - cùng anh em đoàn phim lội nước đẩy thuyền có người quay phim ngồi trên để bắt kịp bước chân diễn viên Lâm Tới. Trong phim, đạo diễn cũng dám "đánh cược" tính mạng của cháu trai mới 9 tháng tuổi trong cảnh quay Ba Đô cho con vào túi nilong dìm xuống nước để tránh bom. 

Diễn viên Hai Nhất kể khi làm phim Mùa nước nổi, cả đoàn phim xa gia đình "đi biệt xứ" hai mùa nước nổi để hoàn thành bộ phim. Khi phim hoàn thành, hội đồng xét duyệt cho rằng đoạn kết chưa thực sự khốc liệt, hãng phim Giải phóng phải gọi đạo diễn Hồng Sến cùng anh em trong đoàn đi quay lại. Cả đoàn lại về Mộc Hóa trong mùa nước nổi mà biết chắc lần quay này không thù lao, phải bỏ tiền túi ra tiêu. 

Trong ký ức của diễn viên Nguyễn Hậu, Hồng Sến rất khó tính khi chọn bối cảnh cũng như diễn viên. "Cứ quay cảnh Đồng Tháp Mười, Hồng Sến phải chọn hoa sen, hoa súng hay hoa điên điển để làm nền cho nhân vật. Chỗ nào có ba tiêu chí đó thì xa nhà đến mấy, ông cũng lôi anh em đi. Thúy An là vợ nhưng nhiều lần bật khóc vì diễn chưa tới, bị Hồng Sến bắt diễn đi diễn lại cho được mới thôi", Nguyễn Hậu kể. 

Khắt khe với diễn viên trên phim trường nhưng ngoài đời, Hồng Sến yêu thương đồng nghiệp hết mực. Diễn viên Nguyễn Hậu kể ở hãng phim Giải Phóng, Hồng Sến là người thẳng tính, không bao giờ nhận diễn viên "gửi gắm" nếu cảm thấy diễn xuất của người đó ảnh hưởng xấu đến chất lượng bộ phim.

"Hồng Sến sẵn sàng lấy danh dự ra, tranh cãi với hội đồng xét duyệt để bảo vệ những diễn viên nghiệp dư mà ông chọn đưa vào phim. Ông nhìn thấy ở họ khả năng diễn xuất", Nguyễn Hậu nói.

Đằng sau một đạo diễn đầy nhiệt huyết, tài năng, cuộc sống riêng của Hồng Sến khá buồn khi ông có những năm tháng cuối đời cô độc.

Nghệ sĩ Hai Nhất nói ông không bao giờ quên những năm tháng cuối đời của người đạo diễn ông coi như ruột thịt. Từ cuối những năm 1980, sức khỏe Hồng Sến yếu dần do di chứng của căn bệnh ung thư. Trong 5 năm cuối đời, do hoàn cảnh túng thiếu, vợ Hồng Sến - diễn viên Thúy An - phải thường xuyên đi về giữa Việt Nam và Lào để buôn bán nên có ít thời gian ở bên chăm sóc chồng.

"Hồng Sến thui thủi ra vào trong căn nhà rộng, buồn và cô đơn lắm nên khi nào được gặp bạn bè anh rất vui. Lần nào gặp, anh cũng dự cảm về cái chết của mình", Hai Nhất nói. 

Hồng Sến trải qua hai đời vợ, mối tình nào của ông cũng gặp sóng gió. Cuộc tình đầu của đạo diễn với diễn viên Kim Chi từng được giới văn nghệ sĩ xem như hình mẫu lý tưởng những năm 1960. Do nhiều bất đồng trong cuộc sống, hai vợ chồng chia tay. Hồng Sến đến với người vợ sau - diễn viên Thúy An - với rất nhiều thị phi bủa vây. Thúy An từng bị nói là kẻ cướp chồng còn Hồng Sến cũng mang tiếng là ruồng rẫy vợ để chạy theo diễn viên trẻ.

Sống giữa dư luận, đạo diễn vẫn quan tâm, lo lắng cho các con với vợ cũ. Ông hướng con gái lớn - Mai Phương - theo đuổi nghệ thuật khi cô còn nhỏ. Có nhiều phim của Hồng Sến, Mai Phương diễn cùng Thúy An. "Giữa hai cô cháu không hề có hiềm khích gì như người đời đồn thổi", diễn viên Nguyễn Hậu nhớ lại. 

Mới đây, Mai Phương khoe những quyển sách cha cô cẩn thận sưu tầm khắp nơi tặng con gái. Cô cho biết khuynh hướng nghệ thuật cũng như cách cảm nhận cuộc sống của mình ảnh hưởng lớn từ cha. "Bố tôi ít nói nhưng tình cảm và ngọt ngào lắm", nữ diễn viên cho biết.

Dù chia tay, diễn viên Kim Chi vẫn giữ những ký ức đẹp với chồng cũ. Bà thường tâm sự với các con: "Cha là một nghệ sĩ tài năng nhưng rất khiêm tốn. Ông tuyệt đối không chê bai bất cứ ai. Một con người hiền lành và trung thực". 

Đạo diễn Đào Bá Sơn kể trong nghệ thuật, Hồng Sến sắc sảo bao nhiêu thì ngoài đời ông "ngu ngơ" bấy nhiêu. Việc làm đơn xin cấp nhà, cấp xe đạp đều do anh em đồng nghiệp hối thúc và hướng dẫn ông mới làm. Ngay cả việc mua ngôi nhà bên quận 10 (TP HCM), ông cũng gom góp tiền làm phim nhiều năm rồi phó mặc cho diễn viên Hai Nhất và anh em chọn giúp. 

Nghệ sĩ Đình Thơ - diễn viên phim Chiến trường chia nửa vầng trăng - chia sẻ: "Anh Hồng Sến sống tình cảm, thiên về nội tâm. Khi nói chuyện hay khuyên nhủ ai, anh luôn thủ thỉ, tâm sự chứ không quát nạt hay lên lớp. Tôi chưa thấy anh giận ai bao giờ dù anh bị nhiều người làm cho tổn thương".

Đạo diễn Nguyễn Hồng Sến sinh năm 1933 tại huyện Mộc Hóa, tỉnh Long An. Năm 1954, Hồng Sến tập kết ra miền Bắc theo học lớp quay phim đầu tiên của trường Điện ảnh Việt Nam. Bộ phim đầu tay của ông trong vai trò quay phim - Nước về Bắc Hưng Hải - giành huy chương vàng đầu tiên cho phim tài liệu Việt Nam tại Liên hoan phim quốc tế Moscow 1959.

Sau khi ghi dấu ấn trong vai trò quay phim với hàng loạt tác phẩm, Hồng Sến chuyển qua làm đạo diễn. Tác phẩm đầu tay của ông là phim Mùa gió chướng, cho thấy thiên hướng của Hồng Sến trong việc đặc tả nội tâm nhân vật khi làm phim về đất nước, con người trong chiến tranh.

Đến Cánh đồng hoang, tài năng đạo diễn của Hồng Sến được biết đến rộng rãi trong nước và quốc tế bằng huy chương vàng Liên hoan phim quốc tế Moscow 1981, Bông Sen Vàng tại Liên hoan phim Việt Nam 1980.