Đặt tên đường ở TP.HCM: Khó khăn, bất cập như… kẹt đường

"Hẻm" không có trong luật, nhưng phải dùng

Công tác đặt tên, đổi tên đường và công trình công cộng trong thời gian qua, chủ yếu căn cứ vào 2 văn bản của Trung ương, gồm: Nghị định 91/2005/NĐ-CP và Thông tư số 36/2006/TT-BVHTT. Tuy nhiên, do ban hành đã hơn 20 năm, nên các quy định trong 2 văn bản này đến nay đã không còn phù hợp với sự thay đổi của quá trình đô thị hóa, cũng như không còn phù hợp với các quy định pháp luật có liên quan.

Theo ông Nguyễn Văn Tráng – giảng viên Trường ĐH Nguyễn Tất Thành, các khái niệm đại lộ, đô thị, hẻm… được ghi trong Nghị định 91 đã không còn phù hợp với các khái niệm của luật chuyên ngành. Trong khi đó, Luật Đường bộ năm 2024, phân loại đường bộ thành 7 loại đường, gồm: quốc lộ, đường tỉnh, đường huyện, đường xã, đường đô thị, đường thôn và đường chuyên dùng.

Về quy định: "Không đặt tên cho ngõ (kiệt), ngách (hẻm). Ngõ (kiệt) được gọi theo biển số nhà đầu ngõ (kiệt), tính từ đầu phố kèm theo tên phố; ngách (hẻm) được gọi theo biển số nhà đầu ngách (hẻm), tính từ đầu ngõ (kiệt)" tại điều 13 Nghị định số 91/2005/NĐ-CP.

Tuy nhiên, các văn bản chuyên ngành đường bộ lại không có quy định về hẻm. Vì vậy, để đáp ứng thực tế và nhu cầu của người dân, thời gian qua, chính quyền và cơ quan chức năng TP.HCM phải linh hoạt ra các quy định về lộ giới, hẻm… từ năm 2007. Hẻm là các tuyến đường phục vụ giao thông nội bộ khu vực và có lộ giới nhỏ hơn 12m. Từ đó, xác định tuyến đường, tuyến hẻm trong công tác tham mưu đặt tên, đổi tên đường.

TS Hồ Xuân Mai (Viện Khoa học Xã hội vùng Nam bộ) chia sẻ: "Đặt tên đường bằng tên người, nhân vật nổi tiếng, Nghị định 91 yêu cầu phải xác định "danh nhân tiêu biểu của cả nước hoặc của thế giới” (Điều 7 Nghị định số 91/2005/NĐ-CP). Thế nhưng, tiêu chí nào để xác định nhân vật đó là "danh nhân"? Đến nay, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vẫn chưa ban hành bộ tiêu chí về "danh nhân”. Điều này gây khó khăn không nhỏ cho các địa phương khi đặt tên đường".

Đặt tên theo kiểu "tiền trảm hậu tấu"

Bên cạnh đó, Nghị định số 91 quy định: "Tất cả các đường, phố và công trình công cộng trong thành phố, thị xã, thị trấn được xây dựng theo quy hoạch đô thị, được sử dụng ổn định thì được xem xét để đặt tên". Song, TP.HCM là thành phố có tốc độ phát triển đô thị hóa nhanh, kéo theo sự phát triển của các dự án nhà ở và các khu đô thị mới.

Quá trình xây dựng, phê duyệt các dự án đầu tư phát triển đô thị ở TP.HCM, để thuận lợi cho việc làm thủ tục phê duyệt dự án cũng như thuận tiện cho việc mua bán căn hộ nên các tuyến đường, công trình công cộng thuộc dự án được chủ đầu tư đặt tên (chủ yếu là đường số) ngay từ khi dự án mới bắt đầu.

Việc đặt tên theo kiểu "tiền trảm hậu tấu" này cũng không đúng, nếu đối chiếu với Nghị định 91 (đường trong thành phố được xây dựng theo quy hoạch đô thị, được sử dụng ổn định thì được xem xét để đặt tên). Tuy nhiên, lại là yêu cầu cần phải có khi phê duyệt dự án.

Điều này dẫn đến bất cập trong công tác quản lý nhà nước giữa việc đặt tên đường với thủ tục phê duyệt dự án nhà ở, nhà chung cư tại TP.HCM trong thời gian qua.

Ngân hàng tên đường nghèo nàn tên gọi địa phương

Báo cáo của UBND TP.HCM với HĐND TP chỉ rõ những "hạn chế" của ngân hàng tên đường hiện nay. Theo UBND TP.HCM, hiện ngân hàng tên có 1.375 tên; riêng tên nhân vật lịch sử có 1.278 tên (92,9%). Trong lúc đó, tên Danh từ có ý nghĩa tiêu biểu chính trị - xã hội, thì… gần chưa có tên nào. Tên di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh, địa danh, sự kiện lịch sử còn chưa nhiều.

Điều này cho thấy ngân hàng tên đường chưa thật sự phong phú, đa dạng. Đặc biệt, ngân hàng tên thiếu tên gọi gần gũi với địa phương, văn hóa vùng miền rất nhiều. Chưa kể, công tác bổ sung tên vào ngân hàng tên theo các quy định của Chính phủ và cơ quan chức năng vẫn còn bất cập, chưa đồng bộ.

Ông Trương Lâm Danh - Đoàn Đại biểu Quốc hội TP.HCM - cho rằng: "Tiêu chí chọn tên, đưa vào Quỹ tên đường ở TP.HCM, lắm khi không biết căn cứ vào đâu. Với số lượng văn bản hướng dẫn không nhiều và một số tiêu chí để bổ sung vào ngân hàng tên còn chưa rõ ràng nên ít nhiều gây khó khăn trong việc xét chọn tên để đề xuất bổ sung vào ngân hàng tên".

Ngoài ra, việc tìm kiếm, sưu tầm tài liệu liên quan đến các nhân vật lịch sử để đề xuất bổ sung ngân hàng tên gặp nhiều khó khăn, mất nhiều thời gian. Do bề dày lịch sử có thời gian chiến tranh kéo dài nên công tác lưu trữ còn hạn chế. Một số trường hợp không còn thân nhân, nên khó khăn trong công tác sưu tầm hồ sơ, tư liệu liên quan…

Về các tuyến đường trùng tên trên địa bàn TP.HCM cũ, thống kê từ năm 2016 cho thấy, trên địa bàn TP có 311 tuyến đường trùng tên do dùng chung 132 tên, chủ yếu do lịch sử để lại. Những tuyến đường này phần nhiều khác quận, huyện và số ít trùng tên trong địa bàn một quận, huyện.

Để cập nhật tình hình các tuyến đường trùng tên trên địa bàn một quận, huyện được chính xác, Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM đã có Công văn số 213/SVHTT-QLDSVH ngày 10/1/2025, đề nghị UBND TP Thủ Đức và UBND 21 quận, huyện, thuộc TP.HCM (cũ) rà soát, cung cấp thông tin các tuyến đường trùng tên trên địa bàn một quận, huyện. Theo báo cáo của UBND TP Thủ Đức và UBND quận, huyện, hiện nay trên địa bàn TP.HCM có 12 tuyến đường trùng tên trên cùng địa bàn một quận, huyện.

Theo bà Trần Thị Diệu Thúy – Phó Chủ tịch UBND TP.HCM: "Sau sáp nhập cùng Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, TP.HCM trở thành một "siêu đô thị", sẽ dẫn đến tình trạng có nhiều hơn các tuyến đường trùng tên trên địa bàn một phường/xã và tuyến đường trùng tên khác phường/xã. UBND TP.HCM sẽ chỉ đạo Sở Văn hóa và Thể thao tham mưu, đề nghị UBND 168 phường/xã mới rà soát, thống kê, báo cáo các tuyến đường trùng tên, từ đó sẽ đề ra phương án giải quyết phù hợp".

Được biết, trong giai đoạn vừa qua, TP.HCM có 250 tuyến đường đặt tên, đổi tên 2 tuyến đường và điều chỉnh lý trình 2 tuyến đường.

×