“Đi rồi sao Khôi ơi?”

Thuở kéo xe bò

Tuần trước, tôi vào thăm Khôi ở Bệnh viện Bạch Mai, chị Bình - vợ anh nói với chúng tôi: Nhà em khỏe rồi, chắc có lẽ tuần sau là có thể ra viện về nhà, vợ chồng tôi đã mừng xiết bao. Vậy mà chỉ mấy ngày sau, bạn tôi đã vĩnh viễn không trở về nữa.

Cố NSND Nguyễn Trọng Khôi.

Nửa tiếng sau khi anh ra đi (5 giờ 45 ngày 14.3), tôi nhận được tin và ngồi lặng đi, trong lòng xáo động, những kỷ niệm, những ký ức, những buồn vui từ thuở cơ hàn chia sẻ cùng nhau cứ ào ạt dồn về. Lại thêm Thế Anh, Đoàn Dũng từ miền Nam gọi ra hỏi han, để ngơ ngẩn nói với nhau rằng Khôi đã đi thật sao, ừ, Khôi đi rồi đấy.

Tôi quen Khôi từ năm 1961, khi cả hai cùng học ở Trường Nghệ thuật Sân khấu. Khóa 1 chúng tôi với những Đoàn Dũng, Thế Anh, Trọng Khôi, Hà Văn Trọng, Nguyệt Ánh, Doãn Hoàng Giang... đã trở thành thế hệ vàng, làm nên những trang vàng của sân khấu VN.

Đóng góp của Trọng Khôi với sân khấu, với nghệ thuật chẳng cần nói nhiều ai cũng biết, bao nhiêu vở Khôi đã tham gia như “Hồn Trương Ba, da hàng thịt”, “Vua Lia”, “Đôi mắt”, “Người cầm súng”... là chừng ấy những thành tựu của ngành. Không chỉ trong nước mà ở khắp Á hay Âu, ai cũng đều phải khâm phục tài năng diễn xuất của anh.

Tôi sinh năm Ngọ 1942, Khôi sinh năm Mùi 1943. Gắn bó với nhau từ lúc mới vào trường, suốt những năm 1963, 1964 khó khăn nghèo khổ, tôi cùng Khôi đi đẩy xe bò thuê để kiếm tiền ăn học, có vốn liếng một chút, hai thằng góp tiền mua một cái máy ảnh cà tàng, mò mẫm đến các trường mẫu giáo quanh quanh Hà Nội mời các cô, các cháu chụp ảnh.

Tối về, chúng tôi lại hí húi tráng phim, in ảnh, sáng ra mang đến trường để nhận được chút ít tiền xu, tiền hào phụ thêm vào cuộc sống khó khăn. Suốt một thời chiến tranh, chúng tôi cùng vào chiến trường, vừa biểu diễn cho bộ đội xem, vừa che chắn cho nhau lúc tên rơi đạn lạc.

Hòa bình lập lại, chúng tôi lập gia đình, mỗi khi phải đi diễn xa, con cái hai nhà dồn lại gửi người trông chung, nhiều lúc cứ tưởng như anh em một nhà. Với các con, vợ chồng Khôi vô cùng nghiêm khắc, giáo dục, rèn giũa đâu ra đấy để giữ lấy cái nếp của một gia đình Hà Nội xưa. Con cái của anh nhờ thế mà sau này lớn lên cũng toàn là những người thành đạt.

Nhảy ra ngoài vai diễn

Trong đời nghệ sĩ của Khôi, có một chuyện mà đến lúc nhắm mắt xuôi tay, tôi cũng không bao giờ quên được. Đó là năm 1977, Đoàn kịch Trung ương dựng vở “Khúc thứ ba bi tráng” của tác giả Pôgôdin (Nga) do NSND Dương Ngọc Đức làm đạo diễn, Khôi đóng vai Điatlốp.

Hôm ấy vở diễn đang chạy trơn tru thì có một khán giả ngồi trên tầng 3 cứ nói cười hô hố rộn ràng, chẳng để ý đến những người xung quanh đang chăm chú theo dõi, Khôi không thể chịu đựng được, anh bỏ vai, nhảy phắt ra cánh gà rồi chỉ thẳng tay lên đó nói: “Tôi yêu cầu bảo vệ lên mời khán giả kia ra, nếu không vở diễn sẽ không thể tiếp tục”.

Vậy là màn đóng lại, sau khi bảo vệ làm theo lời Khôi, vở diễn lại tiếp tục trong tiếng vỗ tay hoan hô của khán giả. Khôi quyết liệt là thế đấy. Với anh làm nghề phải là một sự hoàn hảo toàn bộ, các khâu phải nỗ lực hết mình, nên khán giả cũng phải hết mình”.

Tôi và Khôi hay nói với nhau một câu tiếng Pháp, đại để dịch ra là “hôm nay anh, ngày mai đến tôi” để nói về sự tự nhiên của chuyện sống chết ở đời. Lần mổ não vì huyết tụ cách đây vài năm, anh cũng không hề nao núng, có thể Khôi đã chấp nhận lần ra đi này là lẽ đương nhiên. Nhưng với những người ở lại, như vợ con anh, như tôi, như bạn bè, làm sao có thể dễ dàng chấp nhận sự ly biệt này Khôi ơi?

NSND Doãn Châu

×