Thành lập và thay đổi địa danh, địa giới, đơn vị hành chính trong lịch sử Việt Nam

Trong lịch sử hàng nghìn năm đấu tranh xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước của dân tộc Việt Nam, cùng với những thay đổi về chính trị, kinh tế, xã hội thì những thay đổi về địa lý hành chính cũng rất phức tạp.

Trong đó, số lượng các đơn vị hành chính trực thuộc Trung ương và trực thuộc địa phương có sự thay đổi liên tục. Việc điều chỉnh địa giới hành chính các cấp dưới các triều đại phong kiến như: châu, quận, đạo, lộ, phủ, thừa tuyên, dinh, tỉnh, huyện, giáp, hương, trấn, tổng, lý, xã... tùy theo từng giai đoạn hay trong lịch sử cận, hiện đại là sự thay đổi từ xã, huyện, tỉnh diễn ra liên tục và biến đổi không ngừng.

Ngay cả tên riêng của các đơn vị hành chính cũng thay đổi nhiều lần. Có những địa danh đã tồn tại từ rất lâu đời, phản ánh được giá trị lịch sử từ hàng trăm năm, thậm chí hàng ngàn năm phát triển của địa phương, từ đó cũng góp phần phản ánh lịch sử của cả đất nước.

Hiện nay, ở nước ta chưa có nhiều công trình khoa học và các nhà khoa học chuyên sâu về lĩnh vực này, nhất là về mặt tư liệu thì những hồ sơ, tài liệu, văn bản ghi chép về địa danh, địa giới và những thay đổi của các đơn vị hành chính đang tản mạn, chưa được lưu giữ một cách khoa học và rất khó khăn trong việc khai thác.

Chính vì vậy, nhằm đáp ứng nhu cầu nghiên cứu, tìm hiểu về địa danh, địa giới hành chính Việt Nam qua các thời kỳ lịch sử, đồng thời cung cấp cho bạn đọc tư liệu có giá trị về đề tài này, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật xuất bản bộ sách Thành lập và thay đổi địa danh, địa giới, đơn vị hành chính trong lịch sử Việt Nam do nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Ân biên soạn. Bộ sách gồm 2 tập: Từ thời kỳ Hùng Vương dựng nước đến tháng 4/1975 (Tập I) và Từ tháng 5/1975 đến nay (Tập II).

Thông qua việc trình bày tư liệu một cách khách quan, khoa học, bộ sách giới thiệu đến bạn đọc quá trình phân chia, chia tách, sáp nhập các đơn vị hành chính nước ta từ thời các Vua Hùng dựng nước, thời kỳ Bắc thuộc, thời kỳ phong kiến, thời kỳ Pháp thuộc, thời kỳ Cách mạng Tháng Tám lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và tiến hành hai cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, bảo vệ nền độc lập dân tộc, thời kỳ từ sau ngày đất nước hòa bình, thống nhất năm 1975, tiến hành công cuộc đổi mới đất nước đến nay.

Việc tổng hợp, hệ thống hóa, sắp xếp, trình bày sự thay đổi liên tục về địa danh, địa giới của các đơn vị hành chính trong suốt thời kỳ lịch sử dài của đất nước cũng được ghi chép tương đối đầy đủ căn cứ trên hệ thống nguồn tư liệu là các sách báo, những tư liệu, văn bản pháp lý chính thống, có độ tin cậy cao.

Một trong những điểm sáng về giá trị của bộ sách ở chỗ tác giả đã dày công tìm kiếm nguồn tư liệu mới, nhất là những tư liệu nói về sự thay đổi địa danh, địa giới thời kỳ phong kiến và thời kỳ Pháp thuộc mà từ trước đến nay chưa được khai thác và tổng hợp.

Đánh giá về giá trị của bộ sách, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trương Hải Long cho rằng, bộ sách là một công trình khoa học được biên soạn và khảo cứu đồ sộ, công phu, cung cấp những thông tin, kiến thức về tên gọi, lịch sử hình thành, phát triển, thay đổi, chia tách, sáp nhập của các đơn vị hành chính Việt Nam từ quá khứ đến hiện tại; là bộ sách công cụ tra cứu có giá trị, hữu ích, thuận tiện đối với các cơ quan, viện nghiên cứu, các chuyên gia, nhà khoa học trong lĩnh vực quản lý địa giới hành chính, các nhà hoạch định chính sách, nhà nghiên cứu về địa danh học; đặc biệt, đối với việc nghiên cứu, biên soạn địa chí và lịch sử quốc gia, địa phương.

Với cách trình bày logic, ngắn gọn, mang tính khái quát cao, bộ sách được xem là công cụ tra cứu hữu ích, "bách khoa thư" đối với các nhà khoa học, các địa phương trong việc nghiên cứu, biên soạn địa chí và lịch sử địa phương tỉnh, huyện, xã, đối với các nhà hoạch định chính sách, các nhà lãnh đạo chính trị, quản lý hành chính, quản lý kinh tế, xã hội; đối với các nhà Việt Nam học; các nhà đầu tư và độc giả muốn tìm hiểu về các vùng, miền, địa phương ở Việt Nam. Đặc biệt trong bối cảnh các tỉnh, thành phố ở Việt Nam đang được xem xét sáp nhập nhằm tinh gọn bộ máy hành chính, nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển kinh tế - xã hội.

Bộ sách cũng đồng thời là một nguồn tư liệu quý giúp lưu giữ thông tin về các địa danh cũ, không làm mất giá trị lịch sử khi sáp nhập các đơn vị hành chính, nhiều địa danh cũ có thể bị thay đổi hoặc biến mất và là nguồn tài liệu tham khảo không thể bỏ qua, giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về quá trình hình thành và phát triển của các đơn vị hành chính trên dải đất hình chữ S.

×