Đường dây “hô biến” dầu ăn chăn nuôi thành dầu ăn cho người: Ai phải chịu trách nhiệm?

Trước đó, Báo điện tử Dân Việt đã đăng tải loạt bài điều tra “Mánh khóe gian lận ở thị trường dầu ăn”. Đáng chú ý, trong số các mẫu dầu ăn được quảng cáo là “chất lượng vàng” mà nhóm phóng viên Dân Việt tiếp cận, có sản phẩm của doanh nghiệp vừa bị Công an tỉnh Hưng Yên khởi tố vụ án vì sản xuất hàng giả, hàng kém chất lượng.

Cụ thể, tại nhà máy của Công ty TNHH Sản xuất và Xuất nhập khẩu Nhật Minh Food (Công ty Nhật Minh Food), lực lượng chức năng phát hiện quy trình sản xuất dầu ăn Ofood giả. Các đối tượng liên quan đã lập nhiều công ty “bình phong” để hợp thức hóa hoạt động sản xuất, sau đó đưa dầu ăn dành cho gia súc vào chế biến thành phẩm dùng cho người.

Các công ty này đã hoạt động trong nhiều năm, một số doanh nghiệp tồn tại đến 14 năm, với doanh thu ước tính lên tới 4.500 tỷ đồng mỗi năm.

Đường dây sản xuất dầu ăn giả: Các đối tượng có thể đối mặt với hình phạt nào?

Trao đổi với phóng viên Dân Việt, luật sư Hoàng Văn Hà – Giám đốc Công ty Luật ARC Hà Nội nhận định đây là một vụ án đặc biệt nghiêm trọng, có dấu hiệu phạm tội có tổ chức, thể hiện rõ hành vi lừa dối người tiêu dùng, che giấu thông tin về nguồn gốc, xuất xứ sản phẩm, lợi dụng chính sách thuế của Nhà nước và có dấu hiệu của tội sản xuất hàng giả là thực phẩm, tội trốn thuế.

Căn cứ theo Điều 193 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), các bị can trong vụ án có thể đối diện với mức hình phạt cao nhất là từ 12 năm tù đến tù chung thân; pháp nhân thương mại phạm tội có thể bị phạt tiền từ 1 đến 5 tỷ đồng, tịch thu tang vật, phương tiện phạm tội và cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm kinh doanh trong một thời hạn nhất định nếu là người quản lý doanh nghiệp.

Luật sư Hà cũng nhấn mạnh, Công ty Nhật Minh Food phải chịu trách nhiệm dân sự với người tiêu dùng. Theo Điều 608 Bộ luật Dân sự năm 2015, công ty này phải bồi thường toàn bộ thiệt hại do sản phẩm giả, không bảo đảm an toàn gây ra.

Ngoài ra, theo Điều 23 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2010, doanh nghiệp có trách nhiệm bồi thường thiệt hại về sức khỏe, tính mạng, tài sản do sản phẩm dầu ăn Ofood giả gây ra. Người tiêu dùng bị ảnh hưởng có quyền yêu cầu bồi thường các chi phí như: khám chữa bệnh, tổn thất thu nhập, thiệt hại tinh thần, thậm chí là bồi thường thiệt hại về tính mạng trong trường hợp tử vong.

Đường dây sản xuất dầu ăn giả hoạt động nhiều năm: Ai phải chịu trách nhiệm?

Cơ quan quản lý thị trường có trách nhiệm kiểm tra chất lượng, nguồn gốc, xuất xứ thực phẩm lưu thông trên thị trường; phát hiện, xử lý và ngăn chặn các hành vi vi phạm về ghi nhãn, xâm phạm thương hiệu, gian lận thương mại.

Luật sư Hoàng Văn Hà (Giám đốc Công ty Luật ARC Hà Nội) nhận định:

“Nếu để lọt lưới một vụ việc kéo dài suốt 3 năm, thu lợi bất chính hàng trăm tỷ đồng mà không bị phát hiện, cần đặt ra vấn đề về trách nhiệm quản lý nhà nước theo quy định của Luật Cán bộ, công chức và Luật Thanh tra. Trường hợp có dấu hiệu tiêu cực, bỏ qua vi phạm, cá nhân liên quan có thể bị xử lý về tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng theo Điều 360 Bộ luật Hình sự.”

Với các nhà cung cấp nguyên liệu sản xuất dầu ăn Ofood giả, nếu biết rõ nguyên liệu là dầu ăn dùng trong chăn nuôi, không được phép sử dụng làm thực phẩm cho người mà vẫn cung cấp cho mục đích sản xuất dầu ăn tiêu dùng, có thể bị xử lý với vai trò đồng phạm hoặc người giúp sức, theo quy định tại Điều 17 Bộ luật Hình sự.

Trường hợp không biết mục đích sử dụng cuối cùng, nhưng không có hợp đồng, hóa đơn, chứng từ hợp lệ, có thể bị xử lý hành chính về hành vi gian lận thương mại hoặc bị truy cứu trách nhiệm dân sự.

Đối với các siêu thị, cửa hàng phân phối, nếu không biết sản phẩm là hàng giả, nhưng không thực hiện kiểm tra giấy tờ hợp lệ, không tuân thủ quy trình kiểm soát chất lượng sản phẩm, có thể bị xử phạt hành chính theo Nghị định 98/2020/NĐ-CP (về xử phạt vi phạm trong lĩnh vực thương mại, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng…).

Nếu cơ quan chức năng chứng minh được có hành vi cẩu thả, thiếu trách nhiệm hoặc dấu hiệu đồng lõa, các đơn vị phân phối có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Dầu ăn giả hoành hành: Cần bịt ngay “khe hở” hậu kiểm

Theo luật sư Hoàng Văn Hà, vụ việc đường dây sản xuất dầu ăn giả bị triệt phá cho thấy nhiều lỗ hổng trong hệ thống quản lý an toàn thực phẩm hiện nay.

Cụ thể, việc kiểm soát nguyên liệu nhập khẩu còn thiếu chặt chẽ, chưa phân biệt rõ mục đích sử dụng là cho người hay cho chăn nuôi. Khâu hậu kiểm sản phẩm cũng còn lỏng lẻo, khi dầu ăn giả có thể lưu thông rộng rãi trên thị trường mà không bị phát hiện. Ngoài ra, Việt Nam hiện còn thiếu cơ chế cảnh báo sớm, thiếu sự kết nối dữ liệu hiệu quả giữa các cơ quan chức năng như y tế, quản lý thị trường và ngành công thương.

Luật sư Hà kiến nghị, cần: Siết chặt quy trình công bố chất lượng thực phẩm, tăng cường hậu kiểm thay vì chỉ dựa vào công bố tự nguyện; Tăng cường trách nhiệm truy xuất nguồn gốc đối với cả nhà sản xuất lẫn đơn vị phân phối; Sửa đổi quy định xử phạt theo hướng nâng mức răn đe, như: phạt tiền tối đa vượt mức 5 tỷ đồng; tịch thu toàn bộ tài sản có được từ hành vi phạm tội; cấm hoạt động sản xuất – kinh doanh đối với doanh nghiệp vi phạm từ 1 đến 5 năm.

“Vụ việc này là hồi chuông cảnh tỉnh. Nếu không siết lại quy định và trách nhiệm quản lý, người tiêu dùng sẽ tiếp tục trở thành nạn nhân của thực phẩm giả”, luật sư Hà nhấn mạnh.

×