Giá xăng tăng kỷ lục chưa từng thấy: Chuyên gia nói thẳng sự thật, tiết lộ những lý do bất ngờ

Cung - cầu xăng dầu mất cân đối, giá xăng dầu "phi mã"

Chia sẻ tại tọa đàm, ông Nguyễn Tiến Thỏa - Chủ tịch Hội Thẩm định giá Việt Nam cho biết, diễn biến tình hình kinh tế thế giới đã đẩy giá xăng dầu thế giới lên cao, gây mất cân đối cung cầu và dự trữ của các nước sụt giảm, đặc biệt là do leo thang chính trị giữa Nga – Ukraine.

"Bắt đầu từ ngày 24/2, khi cuộc xung đột giữa Nga – Ukraine xảy ra, cộng thêm trừng phạt của Mỹ tới Nga và các nước đồng minh vào lĩnh vực năng lượng của Nga đã đẩy giá xăng dầu tăng cao. Bởi, Nga là thị trường lớn về xăng dầu đang xuất khẩu 5 triệu thùng/ngày. Vì vậy, khi Nga dừng xuất khẩu đã tạo ra đứt gãy tạo ra cung cầu thế giới phức tạp nguy cơ đứt gãy toàn cầu dẫn tới kích giá xăng dầu tăng lên cao", ông Thỏa nói.

Bên cạnh đó, quá trình phục hồi kinh tế sau đại dịch Covid-19 bắt đầu có khởi sắc khiến cho nhu cầu về nhiên liệu tăng lên ở mức rất cao. Trong khi đó, nguồn cung không tăng kịp so với nhu cầu dự báo. Theo đánh giá, nhu cầu sử dụng nhiên liệu xăng dầu năm 2022 khoảng 100,23 – 111 triệu thùng, cao hơn năm 2019 khoảng 0,23 – 1 triệu thùng, cao hơn năm 2021 khoảng 3,5 – 4,27 triệu thùng/ngày.

Giá xăng dầu trong nước tăng theo giá thế giới, do đó giá xăng dầu thế giới tăng kéo theo giá xăng dầu trong nước cũng tăng. Đây là nguyên nhân khách quan khiến cho giá xăng dầu trong nước đổ xô mọi kỷ lục – theo Chủ tịch Hội Thẩm định giá Việt Nam.

Theo tính toán của ông Thỏa, trước khi xảy ra xung đột Nga - Ukraine, giá xăng dầu đã tăng lên 22,23%, nếu tính trong 3 tháng giá dầu thành phẩm đã tăng lên 58,4%.

Đồng tình, chuyên gia kinh tế trưởng BIDV – TS. Cấn Văn Lực bổ sung thêm, nguồn cung xăng dầu trong nước bị đứt gãy cũng là một trong những nguyên nhân khiến giá dầu tăng lên mức kỷ lục kể từ đầu năm đến nay.

"Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn chiếm tới 30 – 35% thị phần nhưng lại giảm công suất tới 40 – 45%. Qua đây, chúng ta cần đặt ra cả vấn đề về sau này, Nghi Sơn có đảm bảo nguồn cung ổn định hơn không? Chỉ cần Nghi Sơn không giảm công suất, tôi nghĩ thị trường không gặp tình trạng khan hiếm nguồn cung", ông Lực đề cập.

Giá xăng tăng "sốc" vì nguyên tắc điều hành giá xăng dầu

Về nguyên nhân chủ quan, ông Nguyễn Tiến Thỏa - Chủ tịch Hội Thẩm định giá Việt Nam chỉ ra rằng, nguyên tắc điều hành giá xăng dầu đang khiến giá xăng dầu trong nước tăng vọt.

"Giá xăng dầu thế giới tăng dẫn tới giá xăng dầu tăng "sốc", mỗi kỳ điều chỉnh tăng giá chúng ta đã tăng khá cao. Đây là do quy định tăng theo chu kỳ (điều chỉnh 10 ngày/lần), nếu giá tăng chu kỳ vào dịp lễ Tết thì Bộ Công thương sẽ điều chỉnh lùi lại cho chu kỳ sau (tức là 20 ngày nữa mới điều chỉnh), trong khi giá dầu thế giới điều chỉnh vận động theo hàng ngày, hàng giờ nên mới gây ra "sốc".

Vì vậy, khi chúng ta tăng giá xăng dầu đi sau thế giới nên giá sẽ phải đuổi theo giá thế giới để kịp theo nhịp tăng trưởng của thế giới mới gây ra hiện tượng tăng giá xăng dầu quá cao gây ra bất ổn", ông Thỏa phân tích.

Cũng theo ông Thỏa, thực tế, điều hành về bình ổn giá, quan hệ cung cầu mất cân đối cung cầu xăng dầu trong nước còn bị động, lúng túng dẫn tới những phản ứng tiêu cực của thị trường như tình trạng găm hàng, giữ hàng để chờ điều chỉnh giá tăng cao mới bán hàng, dẫn đến đứt gãy nguồn cung làm cho tình hình thị trường biến động bất ổn.

"Nếu không sửa cơ chế điều hành giá xăng dầu thì vẫn sẽ tiếp tục xảy ra câu chuyện bất ổn nếu giá thế giới tăng", Chủ tịch Hội Thẩm định giá Việt Nam nhấn mạnh.

Bên cạnh những "nút thắt" nêu trên, theo ông Thỏa, còn có vấn đề là cạnh tranh giá chưa có, cạnh tranh trong kinh doanh chưa có.

Hiện nay, thị trường xăng dầu đang có những "ông lớn" chiếm lĩnh thị trường, do đó, khi họ chiếm lĩnh họ sẽ chủ động được về giá, thậm chí làm giá theo cơ chế thị trường. Thêm đó, là cơ chế điều hành giá đã đẩy thị trường hỗn loạn.

Bổ sung thêm TS Vũ Đình Ánh - chuyên gia kinh tế đặt vấn đề, hiện tại giá xăng dầu trong nước phụ thuộc vào giá thế giới, nhưng giá thế giới là giá nào?

"Giá quốc tế hiện nay chúng ta lấy giá giao ngay từ Singapore. Mà trên thế giới kinh doanh xăng dầu sử dụng rất nhiều công cụ khác nhau ít khi họ sử dụng giá giao ngay. Tuy nhiên chúng ta chỉ sử dụng giá giao ngay, mà lại của Singapore. Bởi vậy, khi lấy giá xăng dầu quốc tế làm căn cứ điều hành cần phải xem lại", ông Ánh băn khoăn.

Giải đáp thắc mắc của TS. Ánh, TS Nguyễn Tiến Thỏa cho biết, cách tính giá hiện nay đang được tính theo phương thức 5 – 1 – 5, tức là lấy giá của 5 ngày trước, 1 ngày xuống tàu và khi thanh toán lấy giá 5 ngày sau, bình quân lại làm giá thanh toán.

"Như vậy, ông đang lấy giá bình quân của chu kỳ 10 ngày trước để tính giá cho chu kỳ 10 ngày sau. Chu kỳ sau giá tiếp tục tăng lên. Ví dụ, chu kỳ 10 ngày trước giá đang là 1, giá này sẽ được sử dụng để tính giá chu kì 10 ngày sau. Nhưng trong chu kỳ 10 ngày sau giá thế giới lại cứ lên 1,5.. dẫn đến tính trạng doanh nghiệp càng mua càng lỗ, vì không đuổi kịp giá thế giới", ông Thỏa nói và nhấn mạnh: Đó cũng là câu trả lời cho câu hỏi vì sao doanh nghiệp càng mua càng lỗ, càng nhập càng lỗ, càng bán càng lỗ.. nó nằm ở chính cơ chế này, lấy giá của chu kỳ trước áp cho chu kỳ sau trong bối cảnh gía thế giới biến động theo chiều hướng đi lên, không chờ mình".