Góc nhìn khác về yếu kém

Một đôi tuần lại thấy ngành công an phá được trọng án giết người, cướp của, lừa đảo, tham ô hoặc buôn bán hàng trăm bánh heroin…, lại nữa, chuyện khiếu nại, kiện tụng về đất đai thì ở địa phương nào cũng có… Vì thế, một điều tra của Viện Chính sách chiến lược nông nghiệp phát triển nông thôn đã đưa ra con số: 48% số người được hỏi ở nông thôn "không hài lòng với hiện tại" là không đỗi ngạc nhiên!

Có nhiều người lý giải vụ việc như cặp đôi nguyên nhân và hậu quả: Đói nghèo, lạc hậu - sinh đạo tặc; lười lao động, thích ăn chơi - vào tù nhanh; trên quan liêu - dưới làm bừa; giáo dục đạo đức công dân kiểu phong trào - chấp pháp như "rót nước"…, lắng tâm suy nghĩ sẽ thấy có một điểm chung: Đó là sự yếu kém về năng lực quản lý và lãnh đạo. Vậy, có căn nguyên?

Năm 1802, ông Nguyễn Ánh lên ngôi, lần đầu tiên người Việt Nam quản trị một đất nước Việt thống nhất có tầm vóc lớn gấp đôi từ xưa cho tới lúc đó trong lịch sử! Mới được 56 năm thì người Pháp đổ bộ tấn công Đà Nẵng năm 1858. Năm 1887, Pháp chiếm nốt 3 tỉnh miền Tây tạo thành một lãnh thổ thuộc địa cai trị trên toàn xứ Việt. Như thế, người Việt thực tế mới chỉ có kinh nghiệm 60 năm tự cai quản nước Việt thống nhất tính từ năm 1802 đến 1862.

Nền cộng hoà non trẻ được thiết lập mong manh trên phạm vi toàn quốc vào tháng 9.1945 giữa bối cảnh đất nước vừa có hoà bình, vừa có chiến tranh chống Pháp và chống Mỹ. Tiếp theo đó, người Việt chỉ quản trị toàn bộ lãnh thổ đương đại thống nhất của mình từ tháng 5.1975, cho đến nay - 2013 mới được 38 năm, sau một thời gian dài đứt đoạn của lịch sử.

Hãy hình dung khi ta đang lái chiếc xe đạp, nay nhảy sang lái chiếc xe tải, và trên chiếc xe này là toàn bộ đời sống của cộng đồng 54 dân tộc, với gần 100 triệu người còn những dấu vết tư tưởng Khổng Giáo cực đoan, vua - quan - dân thời phong kiến và thói quen tiểu nông "kẽo kẹt tát nước gầu dai". Do vậy, sự yếu kém năng lực, kinh nghiệm tổ chức xã hội của cán bộ từ xã đến trung ương là lẽ đương nhiên. Phải làm gì?

Phải kiểm hạch luật, nền quản trị đời sống hiện nay, để quyết tâm học hỏi, lựa chọn và dựng xây công cuộc tổ chức đời sống cộng đồng trong bối cảnh Việt Nam đang đi thẳng vào hội nhập toàn cầu, cạnh tranh và hợp tác. Mọi sự kiêu kỳ, ấu trĩ sẽ chỉ làm suy yếu cộng đồng và đứng ngồi đó tiễn biệt trong nuối tiếc các chuyến ra đi mất mát của thời gian cùng cơ hội mà đáng lẽ được dành cho cộng đồng xứ sở và mỗi con người đất Việt hôm nay.