Hỗ trợ pháp lý để người nghèo tiếp cận thủ tục đất đai hiệu quả hơn

Phát huy tối đa vai trò của Trung tâm tư vấn pháp luật

Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 là một trong ba chương trình lớn, thể hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đối với người nghèo.

Thực hiện chương trình, những năm qua, Trung ương Hội Nông dân Việt Nam, các cấp Hội Nông dân Việt Nam phối hợp với các cơ quan chức năng triển khai nhiều chương trình, dự án, giải pháp để nâng cao nhận thức của người dân về chương trình; giới thiệu những mô hình hay, cách làm hiệu quả để hội viên nông dân, người nghèo vươn lên thoát nghèo, có đời sống khấm khá.

Thực hiện Kế hoạch số 32B/KH-NTNN ngày 3/4/2025 của Báo Nông thôn Ngày nay về việc triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững năm 2025 trên Báo Nông thôn Ngày nay/điện tử Dân Việt, mới đây, Báo đã tổ chức tọa đàm trực tuyến với chủ đề: Hỗ trợ pháp lý để người nghèo tiếp cận thủ tục đất đai hiệu quả hơn

Tọa đàm sẽ làm rõ những khó khăn, vướng mắc pháp lý mà người nghèo gặp phải khi tiếp cận các thủ tục đất đai. Đồng thời, cung cấp kiến thức pháp luật cơ bản và hướng dẫn thực tiễn cho người nghèo về quyền và cách thức tiếp cận các dịch vụ pháp lý.

Bên cạnh đó, góp phần hỗ trợ pháp lý hiệu quả sẽ giúp người nghèo nắm vững quyền lợi, thực hiện các thủ tục cần thiết để phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập; Đảm bảo quyền tiếp cận pháp luật cho mọi đối tượng, đặc biệt là những người yếu thế trong xã hội. Và hơn hết, thể hiện trách nhiệm các cáp Hội Nông dân trong việc đồng hành cùng bà con nông dân, đặc biệt là người nghèo trong công tác trợ giúp pháp lý.

Tại tọa đoàm, luật sư Trần Tuấn Anh cho biết, hiện nay, có một điều rõ ràng ở khu vực đô thị, thành phố là có đất sẽ có tiền. Tuy nhiên, tại khu vực nông thôn, đặc biệt là vùng vùng sâu vùng xa lại đang tồn tại một nghịch lý là người nông dân có rất nhiều đất nhưng lại nghèo.

Vì sao họ nghèo, một phần do việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho người dân ở vùng nông thôn, vùng sâu vùng xa để họ thực hiện quyền của mình, trong đó bao gồm quyền chiếm hữu, quyền sử dụng và quyền định đoạt thì chúng ta làm chưa tốt.

Trong khi đó, nếu cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đại trà thì bây giờ lại bị sai, lại đưa người nông dân vào một rủi ro pháp lý khác là có thể bị hủy giấy chứng nhận.

Luật sư Tuấn Anh cho biết, thực tế công tác, ông nhận thấy chính quyền tại các cấp địa phương, đặc biệt ở vùng sâu vùng  xa cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất sai rất nhiều và hậu quả là hằng năm tòa án hủy hàng trăm sổ đỏ vì làm cấp sai.

Mà sai ở đây là do cán bộ, nhiều khi làm việc hời hợt, cấp sổ đỏ cho đủ tiêu cấp trên giao mà không tìm hiểu kĩ nguồn gốc đất. Còn người dân ở những vùng này vì kém hiểu biết pháp luật nên bảo kê khai gì là làm đấy.

Ví dụ như đất có nguồn gốc mua bán thì kê khai là đất do cha ông để lại, đất cha ông để lại thì lại kê khai là đất mua. Hoặc mua bán bằng giấy viết tay, đất lấn chiếm cũng được công nhận và cấp sổ. Sau đó khi cấp trên rà roát lại thì bị hủy sổ.

Theo luật sư Trần Tuấn Anh, pháp luật ngày càng chặt chẽ, vì vậy, nếu không có sổ đỏ thì người nông dân không thể thực hiện được giao dịch, không vay được vốn ngân hàng để phát triển kinh tế, bởi khi vay vốn bắt buộc phải thế chấp sổ đỏ cho ngân hàng.

“Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất như một cái chìa khóa thể hiện quyền của người sử dụng đất, quyền được tiếp cận vốn vay để phát triển kinh tế, nhưng thực tế ở nước ta, tôi đi hỗ trợ nhiều nơi thấy người nông dân đang gặp muôn vàn khó khăn trong vấn đề này. Thậm chí, nhiều khi gặp khó khăn họ cũng không biết tìm đến chỗ nào để nhờ tư vấn pháp lý” – vị luật sư nói.

Từ câu chuyện dẫn chứng trên, luật sư Trần Tuấn Anh cho biết, hiện nay ở tất cả các tỉnh, thành đều có các Trung tâm tư vấn pháp luật của Sở Tư pháp. Nhưng các trung tâm này chủ yếu đặt trụ sở ở trung tâm tỉnh, thành phố, chỉ có mạng lưới tư nhân thì đến tận địa phương.

Vậy câu chuyện phát sinh ở đây là gì, là đối tượng cần được tư vấn nhiều khi không tiếp cận được các trung tâm này bởi có thể họ không biết, nếu biết lại không có tiền để đi từ huyện xuống tỉnh để được tư vấn.

Còn một thực tế nữa, các trung tâm này hiện nay đa số cũng đang tư vấn các vụ án hình sự, dân sự. Còn trợ giúp pháp lý trong một lĩnh vực, thủ tục, ví dụ như đất đai, thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hầu như đang bỏ trắng.

Trong khi đó, cán bộ tư vấn nhiều lúc cũng không nhiệt tình, khi người dân hỏi, cần tư vấn thì hướng dẫn qua loa cho xong chức trách, nhiệm vụ. Đây là một trong những việc khó khăn nhất cho người nông dân, dẫn tới việc có đất nhưng vẫn nghèo.

Từ thực tế trên, luật sư Trần Tuấn Anh cho rằng, việc cần làm ngay là Sở Tư pháp các tỉnh phải mở rộng các Trung tâm tư vấn pháp luật, đưa về tận xã, thôn, xóm để tiếp cận được với những đối tượng thực sự cần.

Ngoài ra, cần tăng thêm chế độ cho cán bộ tư vấn để họ có trách nhiệm hơn với công việc. Đặc biệt phải mở rộng lĩnh vực tư vấn, tại vùng nông thôn, vùng sâu vùng xa nên chú trọng vào tư vấn đất đai, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, tranh chấp đất đai.

Đề xuất Chi hội nông dân tổ chức tư vấn pháp lý

Cũng tại tọa đàm, luật sư Phạm Hồng Sơn (Đoàn luật sư TP Hà Nội) cho biết, đất đai là vấn đề muôn thủa, được người dân quan tâm nhất từ thành thị tới nông thôn. Giải quyết được các vướng mắc liên quan đến đất đai thì cuộc sống của người, đặc biệt là nông dân sẽ tốt lên.

Tuy nhiên, đồng quan điểm với luật sư Trần Tuấn Anh, luật sư Phạm Hồng Sơn cho rằng, hiện nay tại vùng sâu vùng xa, đối với người dân khái niêm về quyền sử dụng đất rất mơ hồ, người ta còn không biết mình có bao nhiêu đất, thậm chí còn vô tư phá rừng, lấn chiếm đất nông nghiệp.

Rồi còn có cả tình trạng, Nhà nước cấp sổ đỏ cho dân họ còn không lấy, vì lấy cũng không biết để làm gì. Người dân không nắm được quyền của mình được làm những gì với cuốn sổ đỏ này. Như vậy, việc tư vấn pháp lý là rất cần thiết tại những khu vực này.

“Pháp luật về đất đai, chính sách trợ giúp pháp lý đã rất rõ ràng và trải rộng khắp nhưng vấn đề ai tiếp cận được với dịch vụ này, người nông dân, đặc biệt nông dân nghèo không biết đến thì người ta tiếp cận làm sao, kể cả những cán bộ xã ở vùng sâu vùng xa cũng không mạch lạc trong vấn đề. Như vậy chứng tỏ công tác trợ giúp pháp lý chưa được thực hiện tốt” – luật sư Sơn thông tin.

Bởi vậy, muốn việc trợ giúp pháp lý tốt hơn, bản thân cơ quan được giao phụ trách, cán bộ phụ trách phải thay đổi cách làm, cách tiếp cận. Xã hội giờ cũng rất phát triển, nông dân cũng phải tự thay đổi mình, nâng cao nhận thức, phải biết mình được làm gì và không được làm gì. Khi trả lời được những câu hỏi đó, xã hội sẽ tốt lên, người nông dân mới thoát nghèo được.

Cũng tại tọa đàm, cả hai luật sư còn cho rằng, vai trò của Trung ương Hội Nông dân Việt Nam, các cấp Hội Nông dân là rất quan trọng trong việc giúp nông dân thoát nghèo. Hiện nay, Hội đang làm rất tốt việc này.

Tuy nhiên, hai luật sư đề xuất, Trung ương Hội Nông dân Việt Nam xem xét tổ chức mô hình trợ giúp pháp lý về tận cấp Chi hội nông dân. Trung ương Hội Nông dân Việt Nam không làm cầu nối nữa mà làm trực tiếp, bởi hội có mạng lưới rất lớn về tận thôn, xóm, bản. Người nghèo tại đây họ sẽ tin vào tiếng nói của Hội nông dân.

“Thay vì Hội Nông dân bây giờ đang là cầu nối giữa các cơ quan khác đến với người dân thì chúng ta nên làm trực tiếp, theo hướng không cần phải có luật sư, cán bộ tư vấn mà chỉ cần những người nông dân uy tín là hội viên trong Hội phổ biến cho họ những kiến thức pháp luật cơ bản để người dân biết được mình là ai, có quyền gì, được làm gì, không được làm gì…Đây cũng là cách thức trợ giúp pháp lý rất hiệu quả” – luật sư Phạm Hồng Sơn kiến nghị.

×