LTS: Từ một phong trào ban đầu, Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (Chương trình OCOP) đã trở thành một hướng đi quan trọng trong phát triển kinh tế nông nghiệp tại nhiều địa phương. Chương trình OCOP đã khơi dậy tiềm năng, khai thác "mỏ vàng" về sản vật, đặc sản các vùng quê Việt Nam ra phố, tiến xa hơn nữa là xuất khẩu, lan tỏa giá trị văn hóa Việt ra thị trường toàn cầu.

Bài 1: Gắn sao lên đời, vươn ra thế giới

Xoài cát Cần Giờ, bánh tráng không nhúng nước, cà phê nông sản… đang là những sản phẩm được nhiều người biết tới. Đây đều là những đặc sản quê, từ ngày lên “sao số” OCOP, mức độ lan tỏa cũng như giá trị kinh tế ngày càng tăng.

Từ quê ra phố

Những ngày cuối tháng 5, ông nông dân Nguyễn Văn Mẫn - ngụ thị trấn Cần Thạnh, huyện Cần Giờ, TP.HCM tất bật thu hoạch xoài cát chính vụ. Trung bình mỗi năm, vườn xoài của ông Mẫn cho khoảng 2 tấn trái.

Xoài cát là loại trái cây đặc sản của huyện Cần Giờ, được trồng tập trung tại thị trấn Cần Thạnh và xã Long Hòa, với quy mô 219ha, sản lượng mỗi năm chỉ khoảng 2.400 - 2.500 tấn. Với sản lượng ít, là loại trái cây đặc sản nên giá bán của xoài cát Cần Giờ khá cao.

“Ít người biết ở TP.HCM có xoài nhưng nếu đã nếm thử qua xoài cát Cần Giờ thì sẽ bị chinh phục ngay. Điểm đặc biệt của xoài cát Cần Giờ là vị ngọt đậm đà do rễ cây ăn sâu xuống, gặp vị mặn của nước biển khiến hương vị độc đáo, hậu vị ngọt kéo dài. Xoài cát Cần Giờ ít biến động về giá, nay được công nhận OCOP nên mức độ nhận biết của người tiêu dùng cũng như giá trị kinh tế ngày càng tăng”, ông Mẫn nói.

Đúng như kỳ vọng của ông nông dân này, mới đây, hệ thống Saigon Co.op đã chính thức đưa xoài cát Cần Giờ vào các siêu thị Co.opmart, Co.opXtra với bao bì bắt mắt. Giá bán lẻ xoài cát Cần Giờ đạt chuẩn OCOP ngất ngưởng hơn 100.000 đồng/kg, cao hơn nhiều so với các loại xoài khác, đắt hơn cả nữ hoàng của các loại trái cây như sầu riêng, măng cụt, nhắm vào phân khúc khách hàng cao cấp.

Từ một đặc sản địa phương ít người biết, khi được gắn sao OCOP, trái xoài cát Cần Giờ đã có mặt tại các siêu thị lớn, tiếp cận nhiều khách hàng, đặc biệt, giá trị kinh tế tăng cao. Trước thời cơ này, nhiều nông dân đã có kế hoạch mở rộng diện tích, đề xuất cấp mã số vùng trồng, kiểm soát chất lượng… để nâng tầm và xây dựng thương hiệu cho xoài cát Cần Giờ.

Cũng như xoài cát Cần Giờ, nhiều đặc sản, sản phẩm của các địa phương sau khi được gắn sao OCOP đã có thể từ quê ra phố, mở rộng thị trường tiêu thụ, tiếp cận khách hàng ở các kênh phân phối hiện đại như siêu thị, trung tâm thương mại, giúp nâng cao thu nhập cho nông dân, HTX, chủ thể sản xuất.

Chinh phục thị trường quốc tế

Không chỉ từ làng ra phố, nhiều sản phẩm OCOP hiện nay đã vươn ra biển lớn, có mặt tại hàng chục quốc gia trên thế giới. Đáng mừng hơn, nhiều doanh nghiệp đã và đang làm việc trực tiếp với các nước để xuất khẩu chính ngạch, đưa sản phẩm thương hiệu OCOP Việt Nam ra thế giới.

Anh Đặng Khánh Duy - Tổng giám đốc Công ty TNHH Tân Nhiên, thị xã Hòa Thành, tỉnh Tây Ninh - vui mừng cho biết chỉ sau khoảng gần hai năm tập trung cho mảng xuất khẩu, bánh tráng Tân Nhiên đạt chuẩn OCOP 5 sao của công ty đã xuất khẩu chính ngạch sang Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Canada, Úc, Đài Loan (Trung Quốc). Đó là chưa kể nhiều đơn vị nhập bánh của doanh nghiệp và xuất đi nước ngoài theo đường “xách tay”.

Theo anh Duy, điểm đặc biệt của bánh tráng Tân Nhiên so với bánh tráng ở các nơi khác là được làm từ bột khoai mì - nguyên liệu có sản lượng rất lớn tại Tây Ninh. Vợ chồng anh đã quyết định sử dụng bột khoai mì để làm bánh tráng thay cho bột gạo.

Việc này vừa tận dụng được nguồn nguyên liệu địa phương vừa phát triển tính năng độc đáo cho bánh tráng là mỏng, có thể làm món cuốn ngay mà không cần nhúng nước. Đặc điểm này được khách hàng ưa chuộng, kể cả khách quốc tế.

“Bánh tráng của chúng tôi được cấp chứng nhận bảo hộ tại Nhật Bản. Một điểm khá thú vị là phía Nhật cấp bảo hộ cho "Tan Nhiên Paper" chứ không phải "Rice Paper" như cách người nước ngoài gọi bánh tráng Việt Nam, vì trong sản phẩm không có thành phần bột gạo”, anh Duy khoe.

Sự sáng tạo của Tân Nhiên đã được thị trường khó tính Nhật Bản chấp nhận, góp Phần lan tỏa giá trị Việt ra thế giới. “Chúng tôi sẽ tiếp tục mở rộng xuất khẩu trong tương lai”, anh Duy nói.

Ông Nguyễn Ngọc Luận - Giám đốc Công ty TNHH Liên kết Thương mại Toàn cầu, huyện Hóc Môn, TP.HCM cũng đang đều đặn xuất khẩu cà phê nông sản đạt OCOP 4 sao mang thương hiệu Meet More sang hơn chục nước trên thế giới như Mỹ, Úc, Nga, Pháp, Đức, Hàn Quốc… Trong đó, 3 thị trường xuất khẩu lớn nhất là Úc, Mỹ và Nga.

Theo ông Luận, Nhật Bản, Thái Lan là những cái nôi của chương trình OCOP. Tuy khác nhau ở tên gọi nhưng mục tiêu đều khơi dậy sản vật địa phương, phát triển kinh tế cộng đồng bản địa.

“Khi đi xúc tiến thương mại, tôi thấy họ làm OCOP rất tốt và đây luôn là sản phẩm được đánh giá cao. Việt Nam mình có nhiều lợi thế. Thời gian qua, nhiều sản phẩm OCOP được công nhận chất lượng về giá trị lẫn mẫu mã. Với cà phê nông sản cũng vậy. Nhiều khách quốc tế bất ngờ khi biết chúng được sản xuất tại Việt Nam. Chúng tôi đang tận dụng cơ hội này để tiếp tục mở rộng thị trường quốc tế cho Meet More”, ông Luận nói.

Chương trình OCOP đang phát triển tích cực

Học tập kinh nghiệm Nhật Bản, Thái Lan và nhiều nước trên thế giới, Việt Nam chính thức triển khai Chương trình OCOP từ năm 2018, qua hai giai đoạn 2018 - 2020 và giai đoạn 2021 - 2025. Theo thống kê của Văn phòng điều phối Nông thôn mới Trung ương, tính đến đầu năm 2025, cả nước có 14.642 sản phẩm OCOP đạt 3 sao trở lên của 8.086 chủ thể OCOP.

Ông Ngô Trường Sơn - Chánh Văn phòng điều phối Nông thôn mới Trung ương, nhận định Chương trình OCOP đã tác động tích cực, mạnh mẽ đến sự phát triển sản xuất ở khu vực nông thôn, góp phần chuyển đổi từ sản xuất nông nghiệp nhỏ lẻ sang sản xuất theo hướng liên kết chuỗi giá trị, xây dựng vùng nguyên liệu địa phương ổn định.

Hiện tỷ lệ chủ thể OCOP xây dựng vùng nguyên liệu ổn định theo hướng liên kết chuỗi giá trị sản phẩm OCOP là 48,3%, tỷ lệ sản phẩm OCOP có giá bán tăng lên là 55,6%. Qua đó, tạo thêm việc làm, thúc đẩy hướng đi về phát triển kinh tế, nhất là sinh kế ở những vùng đặc biệt khó khăn.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam đánh giá qua từng giai đoạn triển khai, các sản phẩm OCOP đều được sản xuất, chế biến gắn với thế mạnh của địa phương, có bao bì mẫu mã đẹp, khai thác được các giá trị văn hóa, có năng lực phát triển thị trường.

“Các sản phẩm OCOP là đặc sản của từng vùng miền, không chỉ nâng cao giá trị nông sản mà còn đóng góp vào sự phát triển chung của địa phương. Các sản phẩm OCOP cũng đã bắt đầu vươn ra thị trường quốc tế, với nhiều cơ sở sản xuất chủ động đăng ký và điều chỉnh sản phẩm đạt các tiêu chuẩn quốc tế”, ông Nam nói.

Theo Thứ trưởng, để nâng cao giá trị, các chủ thể OCOP cần tiếp tục cải tiến, nâng cao chất lượng sản phẩm, các chỉ dẫn về nguồn gốc xuất xứ gắn với các lợi thế, giá trị và bản sắc của địa phương. Các chủ thể cũng cần chú trọng, quan tâm vấn đề môi trường, ưu tiên sử dụng nguyên vật liệu thân thiện với môi trường để tạo ra cơ hội xuất khẩu bền vững, nâng cao giá trị của sản phẩm OCOP trên thị trường quốc tế.

Đón đọc: Khai thác “mỏ vàng” sản phẩm OCOP ở nông thôn - Bài 2: Những nông dân mới và bí quyết “3T”

×