Khảo sát lương 2026: “Cơn khát” nhân lực AI đặt giáo dục vào cuộc đua mới

Lương tăng, nhu cầu nhân sự lĩnh vực Trí tuệ nhân tạo (AI) tăng mạnh

Tập đoàn tư vấn tuyển dụng toàn cầu Robert Walters vừa công bố Khảo sát Lương năm 2026. Báo cáo nhận định thị trường việc làm Việt Nam năm 2025 đã đạt một cột mốc quan trọng dưới tác động của các xu hướng vĩ mô: tốc độ ứng dụng AI nhanh chóng, sự bùng nổ của năng lượng tái tạo và dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) tăng trưởng bền vững. Cạnh tranh nhân lực ngày càng gay gắt đang thúc đẩy hầu hết doanh nghiệp điều chỉnh tăng lương để duy trì sức cạnh tranh.

Các ngành Công nghệ, Sản xuất, Năng lượng tái tạo và các vị trí liên quan đến AI - dữ liệu tiếp tục dẫn dắt nhu cầu tuyển dụng năm 2026. Cụ thể:

- Công nghệ & Chuyển đổi số: AI, dữ liệu và tự động hóa tiếp tục là động lực chính trong năm 2026. Các vị trí chuyên môn về AI, dữ liệu và Công nghệ Tài chính (Fintech) có thể nhận mức tăng lương 15-25%, trong khi các vị trí lập trình phần mềm tăng 5-15% tùy thuộc vào quy mô công ty, địa điểm làm việc và kinh nghiệm.

- Thương mại & Tài chính: Nhu cầu tập trung vào nhân sự chiến lược, am hiểu công nghệ, có thể kết hợp giữa phân tích dữ liệu và hợp tác kinh doanh. Xu hướng này được thúc đẩy bởi sự tích hợp AI và nguồn nhân lực giàu kinh nghiệm quốc tế.

- Sản xuất & Kỹ thuật: Nhu cầu nhân sự trong lĩnh vực này gia tăng mạnh mẽ khi quy mô ngành sản xuất và kỹ thuật tại Việt Nam ngày càng mở rộng. Động lực chính đến từ các dự án năng lượng tái tạo theo Quy hoạch điện VIII (PDP8), các sáng kiến phát triển bền vững và xu hướng gia tăng tự động hóa. Song song đó, làn sóng chuyển dịch hoạt động sản xuất của các tập đoàn toàn cầu cũng đang mở ra nhiều cơ hội hấp dẫn cho đội ngũ nhân sự có chuyên môn cao.

- Chuỗi cung ứng & Kỹ thuật: Doanh nghiệp cần những nhà hoạch định linh hoạt, có khả năng quản lý rủi ro gián đoạn thông qua phân tích dữ liệu và tối ưu hóa quy trình số.

- Pháp lý & Nhân sự: Đối với các bộ phận hỗ trợ như Pháp lý và Nhân sự, kỹ năng hợp tác với doanh nghiệp (business partnering) ngày càng trở nên thiết yếu. Bộ phận Nhân sự tập trung vào phân tích lực lượng lao động, luân chuyển nội bộ và phát triển đội ngũ lãnh đạo. Trong khi đó, bộ phận Pháp lý tập trung vào các vấn đề quản trị, tuân thủ và bảo mật dữ liệu trong kỷ nguyên AI.

Ông Phạm Tuấn Phúc, Giám đốc điều hành Robert Walters Việt Nam, nhận định: “Để giữ vững lợi thế cạnh tranh, doanh nghiệp cần củng cố thương hiệu bằng những câu chuyện chân thực về văn hóa doanh nghiệp, sứ mệnh và tầm ảnh hưởng, đặc biệt trong phương diện bền vững và đổi mới sáng tạo. Bên cạnh lương thưởng, các phúc lợi phi tài chính, sự linh hoạt và lộ trình thăng tiến minh bạch đóng vai trò then chốt trong việc giữ chân nhân tài”.

Đào tạo ngành nghề trong thời đại AI

Trao đổi với PV báo Dân Việt về Khảo sát Lương năm 2026, Tiến sĩ Phạm Mạnh Hùng, Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội, cho rằng: "Từ góc độ đào tạo, chúng tôi ý thức rất rõ rằng “cơn sóng thần” về công nghệ số và AI đang đến gần, không chỉ đặt ra yêu cầu thay đổi đối với các cơ sở đào tạo về công nghệ, kỹ thuật mà còn với cả những trường đào tạo về kinh tế, quản trị, luật, khoa học xã hội… - nơi nguồn nhân lực tương lai cũng sẽ phải làm việc trong môi trường số hóa. Trong khi đó, đến nay chưa có bất kỳ mô hình đào tạo nào có thể hóa giải được toàn bộ những tác động và hệ lụy mà làn sóng này mang lại.

Nói như vậy không có nghĩa là các cơ sở giáo dục hôm nay được phép đứng ngoài quan sát, chờ xem chuyện gì xảy ra; trái lại, phải trở thành một phần cốt lõi của lời giải – chủ động chuẩn bị cho người học năng lực thích ứng, đồng thời góp phần định hình cách xã hội vượt qua “cơn sóng thần” ấy một cách có trách nhiệm. Vì vậy, chương trình đào tạo không thể chỉ dừng lại ở một mảng chuyên môn hẹp mà cần hình thành cho người học một nền tảng đa lĩnh vực, trong đó hiểu biết về AI và công nghệ số giữ vai trò then chốt, gắn với bối cảnh kinh tế – xã hội cụ thể và điều kiện thực tế.

Về kiến thức và kỹ năng chuyên môn, người học cần được trang bị không chỉ những tri thức cốt lõi của ngành mình mà còn năng lực làm chủ các công cụ, quy trình và tiêu chuẩn kỹ thuật của nghề. Điều này bao gồm khả năng đọc – hiểu và phân tích dữ liệu, sử dụng thành thạo các phần mềm chuyên môn, làm việc với các hệ thống số, cũng như hiểu được nguyên lý vận hành cơ bản của AI và những ứng dụng thực tiễn trong lĩnh vực đang theo đuổi.

Về kỹ năng mềm, người học cần được rèn luyện tư duy phản biện, sáng tạo, kỹ năng giải quyết vấn đề phức tạp, giao tiếp và cộng tác trong các nhóm đa ngành, đa văn hoá, cũng như năng lực làm việc trong môi trường linh hoạt. Khả năng quản lý thời gian, thích ứng với thay đổi nhanh chóng, biết đặt câu hỏi đúng và biết học hỏi từ đồng nghiệp, từ công nghệ cũng trở thành những năng lực thiết yếu. Trong bối cảnh công nghệ có thể thay thế nhiều thao tác kỹ thuật, chính những kỹ năng mềm này sẽ giúp người học có được lợi thế cạnh tranh dài hạn trên thị trường lao động.

Về tâm thế và thái độ, nhà trường cần giúp người học hình thành ý thức chủ động trước thay đổi, dám thử nghiệm, dám học cái mới, thay vì chỉ tìm kiếm vùng an toàn trong những tri thức đã có; đồng thời nuôi dưỡng tinh thần trách nhiệm với cộng đồng, ý thức về đạo đức nghề nghiệp và về những giới hạn cần tôn trọng trong ứng dụng công nghệ và AI.

Nói ngắn gọn, nhà trường cần xây dựng cho người học các trụ cột – nền tảng kiến thức liên ngành; bộ kỹ năng chuyên môn và kỹ năng mềm vững vàng; cùng tâm thế học tập suốt đời, cầu thị, có trách nhiệm – trong đó năng lực hiểu và vận dụng AI, công nghệ số giữ vai trò then chốt. Chỉ như vậy, ngay cả khi “cơn sóng thần” AI và công nghệ số ập đến, nhà trường và người học không bị cuốn trôi mà còn có thể biến làn sóng ấy thành động lực cho phát triển".

Thạc sĩ Phạm Thái Sơn, Giám đốc Trung tâm Tuyển sinh và Truyền thông, Trường Đại học Công Thương TP.HCM (HUIT), cho rằng, giáo dục đại học chắc chắn sẽ phải thay đổi mạnh mẽ để thích ứng với thời đại AI.

Theo ông, điều đầu tiên các trường cần làm là trang bị kiến thức nền tảng về dữ liệu, về cách AI hoạt động, về prompt và tự động hóa cho toàn bộ sinh viên. “AI giờ không còn là xu hướng mà là năng lực tối thiểu. Không dạy những kỹ năng này, sinh viên vừa ra trường đã lạc hậu từ vạch xuất phát”, Thạc sĩ Sơn nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, theo Thạc sĩ Sơn, tư duy phản biện và đạo đức trong thời đại AI phải được xem là trụ cột của đào tạo. AI có thể làm rất nhiều thứ, nhưng phân biệt đúng – sai, đánh giá rủi ro hay chịu trách nhiệm vẫn là con người. Với những ngành như tài chính, sinh viên càng phải biết lúc nào nên dùng AI hỗ trợ và lúc nào AI có thể gây hiểu lầm hoặc sai lệch. “Các trường phải dạy sinh viên cách đặt câu hỏi, biết nghi ngờ đúng lúc và chịu trách nhiệm với quyết định của mình”, ông Sơn chia sẻ.

Một yêu cầu quan trọng khác là hợp tác với doanh nghiệp phải đi vào chiều sâu. Theo ông, đây không còn là hoạt động ngoại khóa mà phải trở thành một phần cấu trúc của chương trình đào tạo. Sinh viên cần được “tắm mình” trong môi trường làm việc thật, dự án thật và những bài toán thật; các trường nên phát triển phòng lab với doanh nghiệp, học kỳ doanh nghiệp để sinh viên trải nghiệm trực tiếp.

“Nếu không chuẩn bị cho tương lai rất gần này, sinh viên chắc chắn gặp nguy cơ thất nghiệp. Thế giới thay đổi rất nhanh, nếu chúng ta không vận động sẽ bị... loại”, Thạc sĩ Sơn cho biết.

×