Ký ức Hà Nội: Phải lòng Hà Nội

Tôi sinh ở Đà Nẵng, lớn lên cùng mùi gió biển và lối nói thẳng thắn của miền Trung. Rồi sống gần hai mươi năm ở Sài Gòn, tôi học cách đi nhanh, làm nhanh, ôm vào lòng năng lượng rực rỡ của phương Nam. Thế nhưng, mỗi lần ra Hà Nội, tôi lại dịu xuống như vừa đặt tay lên một mặt nước yên. Thành phố này chạm đúng phần tính cách muốn gìn giữ của tôi: cổ kính mà không cũ, hiện đại mà không ồn ã.

Có lẽ đó chính là lý do mà mỗi lần máy bay chạm bánh xuống thành phố này, tôi lại có cảm giác như mở cửa bước vào một căn nhà đã quen sẵn mùi gỗ cũ và tách trà nóng, biết nơi nào nên đặt túi, nơi nào nên ngồi, nơi nào nên thinh lặng để lắng nghe.

Ký ức về Hà Nội của tôi bắt đầu từ những tối cuối tuần ở phố cổ. Khi phố khép dòng xe, vỉa hè bỗng thành sân, lòng đường bỗng thành sàn diễn. Một bạn trẻ ôm đàn và hát giữa vòng người. Tôi thường nép bên bức tường để lắng một ca khúc cũ, nhìn đôi tay ai đó khẽ gõ nhịp lên quai túi, và để ý một cụ già kéo nhẹ đứa cháu vào lòng cho khỏi chen.

Không ai bảo ai, người ta lùi nửa bước cho người sau nhìn thấy ca sĩ, cúi đầu một chút khi di chuyển ngang qua máy ảnh, giữ giọng vừa đủ nghe để không át tiếng đàn. Tôi học được phép tắc ấy trong vài đêm đứng im. Và từ đó, tôi biết mình thêm yêu Hà Nội bởi cách mà thành phố dạy nhau cư xử.

Tôi nhớ Hà Nội bằng những món ăn thân thuộc. Ốc luộc là hơi nước làm mờ kính mắt và chén mắm gừng sả ớt có lá chanh cắt mảnh; là tiếng rổ rá lách cách của người bán luôn tay mà vẫn đủ kiên nhẫn trao một lời dặn nhỏ: “nóng đấy nhé".

Bánh cuốn là buổi sớm trước giờ họp với mùi gạo non khẽ bừng rồi hạ xuống ngay, bát nước chấm trong veo nâng hương đúng mực cùng miếng giò chả dẻo mịn. Bún ngan là đêm muộn sau tổng duyệt với măng khô xếp thành núi nhỏ, hành phi thơm nức, nước dùng sẫm màu ngậy mà không nặng, khiến câu chuyện quanh bàn tự khắc chậm lại. Còn phở là bức thư mỗi sáng: mực trong, chữ rõ; bẻ quẩy giòn, dầm một thìa tỏi ngâm, nhấp ngụm nước đậm mà không gắt.

Tôi yêu Hà Nội còn vì giọng nói. Những người bạn Hà Nội của tôi nói tròn và điềm đạm, chữ “ạ” ở cuối câu như một nếp gấp nhẹ tênh. Ở quán phở, người bán hỏi “ăn vừa thôi nhé?” với âm vực hạ xuống; ở trạm tàu, em sinh viên nhường ghế rồi “mời chú ạ".

Là người miền Trung sống lâu giữa náo nhiệt phương Nam, mỗi lần nghe những âm sắc ấy, tôi tự động nói nhỏ hơn, bước chậm lại, và thường đặt câu “xin lỗi” sớm hơn một cái cau mày. Giọng Hà Nội không dạy dỗ, nó làm người ta muốn tử tế.

Cuối tháng Tám vừa rồi, tôi trở lại và cố tình đi nhiều hơn. Ban ngày, tôi ghé một photobooth cổ phục. Bạn chủ tiệm chọn cho tôi bộ việt phục vừa vặn, chỉnh khuy áo, dặn nghiêng người nửa bước để ánh sáng ôm đúng gương mặt. Xung quanh là các gương mặt trẻ; có em tươi cười, có em bỗng nghiêm lại, đứng ngay ngắn trong khung. Trên tường là những bức ảnh treo bằng sự trân trọng.

Ở Hà Nội, tôi thấy rõ ràng hơn việc người trẻ chủ động hẹn hò với lịch sử theo cách của riêng mình. Ví như mặc một dáng áo cũ giữa đời thường, chụp một tấm hình để cất giữ một phần mình. Buổi tối, tôi đến Hoàng thành Thăng Long.

Trong ánh sáng rọi lên tường gạch, các tiết mục kết hợp ngôn ngữ truyền thống và công nghệ hiện đại được tổ chức gọn gàng, tôn trọng cả di tích lẫn người xem. Đứng giữa đám đông, tôi thấy rõ cách mà Hà Nội kể chuyện khi lùi một bước để di sản lên tiếng, lùi thêm nửa bước để khán giả đứng gần lịch sử mà không thấy xa.

Tôi gắn bó với Hà Nội còn ở những lần công tác. Đêm 15/10/2023, trong vai trò giám đốc truyền thông, tôi bay ra để trực tiếp tham gia tổ chức hòa nhạc “Tình hữu nghị xuyên biên giới” tại Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam do dàn nhạc C asean Consonant, nơi mười nghệ sĩ từ mười quốc gia Đông Nam Á cùng hòa một nhịp bằng nhạc cụ truyền thống. Khi tiếng trống mở màn vang lên, đàn bầu, đàn tranh.. lần lượt cất tiếng, tôi cảm thấy thiết tha lắm tình yêu với thủ đô mình, với nước mình, với người mình.

Bởi tôi nhìn thấy rất rõ phẩm chất của đô thị này, một thành phố biết lắng nghe, nhường chỗ, và bằng cách ấy, Hà Nội giữ nguyên được giọng riêng ngay khi ôm vào lòng nhiều tiếng nói khác biệt.

Khi ở lâu hơn, tôi nhận ra ký ức Hà Nội không nằm yên trong tủ kính, nó di chuyển cùng bước chân người. Tôi từng gặp một chị lao công quét lá dưới hàng sấu Phan Đình Phùng lúc tờ mờ sáng. Chị cúi người khi có người chạy bộ lướt qua, rồi lại quét tiếp như nét chữ cẩn thận trên vỉa hè. Tôi từng trú mưa dưới mái hiên cũ, một bác chủ nhà kéo ghế ra, nói “ngồi đây cho đỡ ướt”, xong lại lặng lẽ rút vào trong. Tôi từng đứng ở Văn Miếu, nhìn những sĩ tử trẻ chụp ảnh kỷ yếu; có nhóm nói cười rộn ràng, có nhóm bỗng im khi đi ngang tấm bia, ai đó khẽ nhắc “nhẹ chân chút”. Những mẩu đời nhỏ như thế không thuộc về bất kỳ chiến dịch nào, nhưng góp lại, chúng giải thích vì sao người ta dùng từ “văn hiến” cho thành phố này.

Những năm gần đây, tôi thấy Hà Nội vươn lên bằng nhịp điềm đạm. Metro chạy, cầu mới bắc qua sông, những không gian sáng tạo hình thành trên nền nhà máy cũ. Nhưng thứ khiến tôi mừng không chỉ là hạ tầng; là cách người ta chịu khó quan sát xem điều gì nên được giữ lại trong mỗi thay đổi.

Tôi đã nhìn một mảng tường gạch cũ được giữ làm phông cho một quán cà phê mới; một cổng nhà máy được biến thành lối vào cho không gian nghệ thuật. Những di vật sống ấy làm dịu quá trình lớn lên, để thành phố không bị kéo căng đến mức đánh rơi giọng nói của mình. Và vì thế, khi đi trên một cây cầu mới, nhìn dọc theo mặt nước, tôi không thấy sự thay thế, tôi thấy sự tiếp nối.

Tôi thương mến cách Hà Nội giữ được “điệu” riêng khi bước vào kỷ nguyên vươn mình. Tôi yêu những băng ghế trong công viên được đặt đúng chỗ nắng. Tôi yêu vòng người ở phố cổ tối cuối tuần khi ai cũng có thể rời đi bất cứ lúc nào, nhưng lại chọn ở lại đến hết bài hát. Tôi yêu một tấm ảnh cổ phục in vội như một cách “chụp” quá khứ để cất vào hiện tại. Tôi yêu cảm giác thành phố mở thêm cầu, thêm tuyến metro, thêm không gian xanh mà vẫn nhớ đặt một cái cây che nắng trước cửa hiệu nhỏ, vẫn giữ chỗ cho người già ngồi nghỉ chân, vẫn biết gật đầu chào nhau trước khi vội.

Bằng tất cả những yêu thương dành cho thành phố này, Hà Nội với tôi là một câu nói được hạ giọng đúng lúc. Là một bát phở sáng trong và đậm. Là những vòng người biết đứng gần mà không chen lấn. Là một tấm ảnh cổ phục khiến người trẻ thấy mình không xa lịch sử. Là khoảng trống vừa mở ra bên hỗ, chỗ gió đi thẳng và ký ức được thở sâu.

Tôi không biết sẽ còn đi bao nhiêu nơi, làm bao nhiêu việc, nhưng chắc chắn tôi sẽ còn học tiếp cách nói nhỏ đi một chút, đi chậm lại nửa nhịp, để mỗi lần trở lại, mình vẫn nghe rõ giọng Hà Nội trong lòng, một giọng nói tròn trịa, bền bỉ, dịu dàng mà kiên định, đi cạnh hiện đại mà không đánh rơi bản sắc.

Mời độc giả gửi bài dự thi cuộc thi viết "Ký ức Hà Nội". Tác phẩm gửi dự thi về Báo NTNN/Điện tử Dân Việt cần ghi rõ họ tên tác giả, bút danh (nếu có), năm sinh, nghề nghiệp, giới tính, quê quán, địa chỉ liên hệ, email, số điện thoại.

Mỗi tác giả có thể gửi nhiều tác phẩm nhưng phải thống nhất một bút danh. Tác phẩm dự thi gửi về email của chương trình: cuocthikyuchanoi@gmail.com hoặc qua đường Bưu điện về Ban Bạn đọc, tầng 10 Tòa nhà Báo Nông thôn Ngày nay 68 Dương Đình Nghệ, Cầu Giấy, Hà Nội.

×