Đi dọc miền phên giậu Cao Bằng, có lẽ ấm lòng nhất, vẫn là thế giới các câu chuyện đẹp như cổ tích về các chiến sỹ biên phòng. Quản lý hơn 333km đường biên giới, thuộc 7 huyện, tiếp giáp với Khu tự trị Dân tộc Choang, Quảng Tây (Trung Quốc), lực lượng biên phòng tỉnh Cao Bằng, ngoài nhiệm vụ giữ gìn an ninh biên giới, còn là điểm tựa vững chắc, là tay nôi nâng bước cho bà con mình đi tới những bến bờ của no ấm, hạnh phúc. 

Tháng 1 năm 2025, trò chuyện với chúng tôi, Đại tá Đặng Hồng Quân, Chính uỷ Bộ đội Biên phòng (BĐBP) Cao Bằng đã vài lần rớm nước mắt, nghẹn lời khi nói về đời sống còn nhiều cam khó của bà con, cũng như những câu chuyện ấm tình quân dân, trong nhiều hoạt động thật sự hiệu quả của các chiến sỹ quân hàm xanh dọc miền cương thổ thiêng liêng...

Là người con của dân tộc Sán Dìu, sinh ra ở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên, cậu bé Đặng Hồng Quân đã trải qua quá nhiều khó khăn, ngay từ tấm bé. Cha mẹ nghèo cáng đáng vật lộn nuôi các con. Rồi dự án xây dựng Hồ Núi Cốc, gia đình Quân thuộc diện "di dân lòng hồ" đến vùng Phổ Yên, vào tá túc giữa rừng xanh núi đỏ, khó khăn chồng chất. Chạy ăn từng bữa. Không còn cách nào khác, gia đình Quân phải dắt díu nhau trở về quê cũ.

Nhà cửa chìm trong biển nước mênh mông rồi. Gia đình Quân ở tạm trong một cái thung lũng xa xôi. Đường xe đạp cũng chẳng có. Vượt qua mấy con suối sâu mới ra tới trường. Thế là Quân toàn mặc quần đùi khi rời nhà, vượt suối, quần dài thì đội trên đầu. Xe đạp phải bỏ ở nhà bà ngoại, rồi lội suối vượt đèo về nhà. Mai lại đi bộ ra đó, lấy xe, đi học.

Năm 1995, khi là học viên sỹ quan, Đặng Hồng Quân đã vinh dự được tặng học bổng Nguyễn Thái Bình dành cho học viên, sinh viên nghèo vượt khó.

Từ thơ ấu nhọc nhằn như thế, tính đến nay, sau 34 năm quân ngũ, 28 năm gắn bó với biên cương Cao Bằng, anh Quân càng thêm thấu hiểu về cái khó, cái thiệt thòi của bà con vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới.

Đại tá Đặng Hồng Quân rơm rớm nước mắt khi nói về chương trình đưa các cháu nhỏ mồ côi, nghèo khó, thiệt thòi về đồn biên phòng làm "con nuôi đồn biên phòng", rồi chương trình "Nâng bước em tới trường". 

Anh cảm kích kể về việc cán bộ đi về các xã làm lãnh đạo Đảng ủy, Ủy ban để kiện toàn đủ mọi thứ cho dân. Vận động bà con đem gia súc ra khỏi gầm sàn nhà ở. Xây bể trữ nước để bà con dùng trong mùa khô khát biên giới. Rồi nhiều "con nuôi đồn biên phòng" học Đại học, trở thành cán bộ biên phòng, thành điểm tựa, thành "cột mốc sống" nơi biên cương. Tình quân dân thắm thiết.

Toàn tỉnh, BĐBP Cao Bằng phân công cho 453 Đảng viên các đồn phụ trách hơn 2.000 hộ gia đình ở khu vực biên giới. "Để trên cơ sở gần gũi, nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của bà con, từ đó, có chiến lược bảo vệ an ninh biên giới, xóa đói giảm nghèo, phát triển kinh tế một cách hiệu quả nhất", Đại tá Đặng Hồng Quân phân tích.

Từ đó, các "tượng đài" giúp dân ra đời. Bà con ở cả một vùng biên giới mênh mông thượng nguồn sông Quây Sơn đều quý mến sỹ quan biên phòng - đồng chí Mê Văn Đạt, 3 nhiệm kỳ làm Bí thư Đảng uỷ, làm Chủ tịch UBND xã ở Đàm Thuỷ (huyện Trùng Khánh). 

Đến nỗi, lúc đồng chí có quyết định "trở về" đồn sau thời gian là lãnh đạo xã, bà con còn lưu luyến không cho chuyển đi. Đồng chí Lê Văn Sơn, hai nhiệm kỳ làm lãnh đạo xã Thị Hoa, với nhiều đóng góp mang tính bước ngoặt cho địa phương. Nhất là trong việc hướng dẫn bà con trồng mía quy mô lớn, phát triển kinh tế rất hiệu quả.

Đặc biệt, là trường hợp huyền thoại của sỹ quan biên phòng cấp tá Lê Bá Hùng. 7 năm giữ cương vị là Phó Bí thư, Bí thư Đảng uỷ, rồi Chủ tịch Hội Đồng nhân dân xã Đức Hạnh (huyện Bảo Lâm), nơi được "mệnh danh" là khó khăn bậc nhất tỉnh Cao Bằng. Quê Nghệ An, ba cùng với bà con biên giới hơn 30 năm ròng; học tiếng nói của đồng bào Mông, Tày, Nùng, Lô Lô; sống ở các xóm bản chỉ nghe tên thôi đã thấy tận cùng xa ngái (Chè Lỳ A, Lũng Mần, Khuổi Sang, Cà Pẻn, Nà Sích, Cốc Nhung…); đồng chí Lê Bá Hùng thậm chí đã được Chủ tịch UBND xã Đức Hạnh còn gọi là "thầy của các cán bộ xã". 

Anh tập huấn đủ thứ kỹ năng cho cán bộ vùng cao, rồi truyền cảm hứng về việc thay đổi nề nếp sinh hoạt, ý thức trách nhiệm, lòng tận tuỵ với dân. Vài năm sau khi anh Hùng về làm lãnh đạo, xã Đức Hạnh ngàn trùng cam khó, đã có 3 nghìn con bò, một nghìn rưởi con dê.

Có thể nói, dọc dải biên cương hơn 330km giáp với nước bạn Trung Hoa, BĐBP Cao Bằng đã liên tiếp có các chương trình ấm tình, thiết thực, hiệu quả, giúp đỡ đồng bào vùng biên giới. Cá nhân anh Quân, đã luôn thấu hiểu và cảm thông với hoàn cảnh của những số phận thiệt thòi, bằng cách đưa ra nhiều sáng kiến hay, trực tiếp tiến hành nhiều hoạt động giúp đỡ dân bản…

Khi bà con sống trong những ngôi nhà dột nát, cán bộ chiến sỹ "quân hàm xanh" đã hỗ trợ nhiều trăm triệu đồng, huy động nhiều nghìn lượt cán bộ chiến sỹ giúp cư dân biên giới sửa sang, xây dựng nhà cửa, xây dựng đường xá cầu cống. Khi thói quen nuôi gia súc dưới gầm nhà sàn gây ô nhiễm môi trường, với hiểm hoạ dịch bệnh, mất mỹ quan xóm bản, BĐBP đã kiên trì vận động bà con từng hộ, từng xóm.

Dần dà, làm thí điểm, vận động mưa dầm thấm lâu. Bà con nhìn vào các hộ đi tiên phong, sạch sẽ phong quang, họ thích thú và hưởng ứng dần. Các đồng chí biên phòng tham mưu cho lãnh đạo tỉnh, tỉnh đưa vào Nghị quyết, di dời gia súc ra khỏi gầm sàn. 

Riêng Đồn Biên phòng Cửa khẩu Quốc tế Tà Lùng đã giúp 628 hộ gia đình di dời chuồng ra súc ra khỏi bầm sàn nhà ở. Đồng thời, ít nhất 167 con bò giống đã được BĐBP Cao Bằng trao tặng cho các hộ nghèo tại 4 xã và 2 thị trấn mà đồn quản lý.

Nhận thấy mấu chốt của vấn đề là chuyện học cho trẻ em vùng biên giới, đặc biệt là các xã còn nhiều khó khăn với điện đường trường trạm. Một số cháu mồ côi bố hoặc mẹ (hoặc cả hai); rồi nhiều cháu có hoàn cảnh nghèo khó, người thân tàn tật…, được đồn biên phòng nhận về làm con nuôi. 

Các cháu đến ăn, ở, học tập tại đồn, học đủ văn thể mỹ. Hằng ngày cán bộ chiến sỹ đưa các cháu nhỏ đến trường theo học chương trình phổ thông quốc gia, cháu lớn thì được lo phương tiện tự đến trường.

Hiện tại, BĐBP Cao Bằng nhận đỡ đầu cho 86 học sinh có hoàn cảnh khó khăn, trong chương trình "Nâng bước em tới trường". Mỗi em nhận hỗ trợ ít nhất 500 nghìn đồng/tháng. Đặc biệt, có 30 em học sinh có hoàn cảnh rất khó khăn đã được đưa về, sống tại 16 đồn biên phòng. Đây là mô hình cảm động, đầy tính nhân văn, làm nức lòng người dân cả nước: mang tên "Con nuôi Đồn Biên phòng". 

Cá nhân Đại tá Quân, mấy năm nay, anh nhận đỡ đầu cho hai học sinh nghèo, có hoàn cảnh cực kỳ éo le, đó là cháu Đàm Thị Quỳnh Như, học sinh Trường Tiểu học Cách Linh, huyện Quảng Hoà và em Lương Lưu Ly, Trường Dân tộc Nội trú huyện Hà Quảng. Người cha nuôi đáng kính Đặng Hồng Quân đã chở che, hỗ trợ, động viên, dạy dỗ hai con "con nuôi". 

Cháu Quỳnh Như, từ cô bé lớp 2, cha mất sớm, mẹ tàn tật, tận cùng khổ sở; sau 7 năm làm con nuôi "bố biên phòng", nay đã học lớp 10. Thành tích học tập của "con nuôi Đồn biên phòng" này đã khiến các chiến sỹ quân hàm xanh thấy tự hào. Cháu Lưu Ly cũng tiến bộ trên nhiều mặt.

Nếu chứng kiến cảnh các "Con nuôi đồn biên phòng" được nâng bước ra sao, khi chuyển vào sinh sống trong đồn - hằng ngày đi học ở trường xã, lúc rảnh là được các "thầy giáo quân hàm xanh" đào tạo mọi kĩ năng cần thiết - thì ai cũng phải xúc động. Hai cháu học sinh có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, đến làm con nuôi của các cán bộ chiến sỹ đồn Cốc Pàng.

Sùng Mý Lừ và Vừ Mý Lầu là người dân tộc Mông, lúc mới "hạ sơn" từ bản vắng, rời các căn nhà rách rưới ở bản Mông về đồn, các cháu bỡ ngỡ, rụt rè. Cả hai đều rất ái ngại khi phải ăn cơm, lý do là "cháu ăn mèn mén (bột ngô hấp cách thuỷ) từ bé đã quen rồi". Ở bản, nhà rách, mưa dột, nắng xiên, ngủ không cần màn quen rồi. Các cháu cứ bỏ màn mà các chiến sỹ mắc cho để… "ngủ cho nó thoáng".

Mí Lừ bị bỏ rơi từ nhỏ; Vừ Mí Lầu mồ côi cả cha lẫn mẹ. Gia tộc, bản làng đều khó khăn, không ai đủ sức cưu mang. Giữa bi thiết cuộc đời, những mái đầu xanh thơ dại ấy chợt gặp được những "bố nuôi" mặc áo quân hàm xanh. Họ đưa các cháu về sống tại đồn, cho ăn học chu đáo.

Không phụ lòng các bậc phụ huynh "mặc áo quân hàm xanh", năm học 2023 - 2024, các cháu "con nuôi đồn biên phòng" và được "nâng bước em đến trường" đã chăm ngoan, học giỏi: 38 em đạt học lực khá, 15 em đạt học lực giỏi, 5 em có học lực xuất sắc.

Hơn 30 năm gắn bó với bà con các dân tộc ít người của chúng ta trên tuyến biên giới, anh Đặng Hồng Quân luôn nêu cao tinh thần vì đồng bào, "đồn là nhà, biên giới là quê hương". Nhiều năm liên tiếp là chiến sỹ thi đua cấp cơ sở, chiến sỹ thi đua toàn quân, anh được tín nhiệm bầu là Đại biểu HĐND tỉnh Cao Bằng, nhiệm kỳ 2021-2026. Lực lượng BĐBP luôn hết lòng vì sự bình yên và tiến tới của vùng biên cương thiêng liêng, ví như giai đoạn thất điên bát đảo do đại toàn cầu COVID-19.

Bấy giờ, nhiều người bị đẩy đuổi về qua các đường mòn lối mở, họ cắt rừng nhập cảnh trái phép, lực lượng biên phòng Cao Bằng đã "căng" sức, lập lều lán dã chiến, xử lý mọi tình huống trên tinh thần thượng tôn luật pháp mà cũng nhân văn nhất. 

Trong khi cả thế giới hốt hoảng, kinh hoàng vì sức tàn phá của vi-rút tử thần, thì chúng tôi (người viết bài này) trực tiếp đi tuần cùng cán bộ chiến sỹ các đồn biên phòng ở Cao Bằng và chứng kiến: chỉ với một miếng khẩu trang bé nhỏ, chưa có bất cứ phương tiện phòng dịch nào khác, các chiến sỹ quân hàm xanh đã ngày nọ qua ngày kia: "đón", xét nghiệm, chữa bệnh, phục vụ ăn uống, tổ chức cách ly cho nhiều vạn người hồi hương.

Cụ thể, từ lúc COVID-19 xuất hiện, năm 2019, đến nay, BĐBP tỉnh Cao Bằng đã "tiếp nhận" khoảng 56.000 người trở về từ bên kia biên giới. Nay, năm 2025, vẫn có người tiếp tục trở về. Các con số "biết nói" trên, càng tho thấy rõ hơn về sự tận tuỵ, tinh thần vượt khó của BĐBP ra sao!

Đặc biệt là câu chuyện về 17 người nhập cảnh trái phép vào Việt Nam ngày 23/5/2021. Khi cán bộ chiến sỹ Đồn biên phòng Ngọc Côn (huyện Trùng Khánh) đang xử lý, thì bỗng có cô gái trẻ (sau này biết tên là Lục Thị H, người ở bản Khuôn Áng, Đồng Mỏ - tỉnh Lạng Sơn) lên cơn đau đẻ ngay ngoài bờ sông. 

Cán bộ biên phòng phải đỡ đẻ cho H, bé trai ra đời khoẻ mạnh. Có người gãy chân trong rừng sâu, "y sỹ quân hàm xanh" phải đi tìm, khiêng về, cấp cứu, điều trị. Chúng tôi chứng kiến, bấy giờ, đồn biên phòng nào cũng có cả một nhà mỳ tôm, để bà con chạy nhiều ngày đói lả kiệt sức từ trong rừng trở ra, cần được cho ăn uống khẩn cấp.

Tính từ năm 2019 đến đầu năm 2024, đã hỗ trợ hàng nghìn người nghèo, với số tiền hơn 40,5 tỷ đồng. Cụ thể, 1.026 hộ khó khăn được xây dựng, sửa chữa nhà ở; gần 2 tỷ đồng mua cây, con giống tặng bà con nghèo; 22.732 người được hỗ trợ 336 tấn gạo trong mùa "giáp hạt"...

Mới đây, Chính uỷ - Đại tá Đặng Hồng Quân đã có một lá thư làm nức lòng đồng bào cả nước. Gây "bão" trên không gian mạng. Nhiều tác phẩm báo chí đã đề cập tới lá thư đó như một câu chuyện cảm động hiếm có. Chính uỷ Đặng Hồng Quân đã viết một lá thư tay dài 6 trang giấy A4, chữ đẹp như… chữ in, người nhận là một học sinh ở Hà Nội. 

Trước đó, anh nhận được lá thư của cháu Phạm Khánh An, lớp 4A, Trường Tiểu học Mai Động, Quận Hoàng Mai, TP Hà Nội. Chữ bé đẹp lạ lùng, tình cảm của cháu dành cho các chiến sỹ biên phòng bảo vệ biên cương, giúp đỡ bà con vùng rẻo cao biên giới thật đáng cảm kích. Kèm theo thư là bức tranh rất sinh động, cháu An vẽ hai cha con đồng chí BĐBP.

Trong thư hồi âm, Đại tá Đặng Hồng Quân đã xúc động "… Sau khi nhận được thư của cháu An, chú đã kịp thời thông tin, sao gửi thư phổ biến đến toàn bộ cán bộ, chiến sĩ các đơn vị trong toàn tỉnh để cùng đọc và cảm nhận. Các chú đã đọc đi đọc lại nhiều lần lá thư của cháu. Thật cảm động trước tình cảm và chia sẻ hết sức chân thành của các cháu học sinh Thủ đô"…

Sau khi nhận được lá thư tay đầy cảm xúc, dài 6 trang kể trên, thầy cô giáo và học sinh Trường Tiểu học Mai Động đã tổ chức buổi hoạt động ngoại khóa trực tuyến với các đồng chí ở BĐBP tỉnh Cao Bằng. Nhiều bà con trong khu vực cũng tham dự và lan toả với tốc độ chóng mặt trên mạng xã hội.

Tôi hỏi: Lúc nhận thư và lúc viết thư trả lời, điều gì làm anh ấn tượng nhất? Đại tá Đặng Hồng Quân thủ thỉ: : "Tôi xúc động! Nhưng việc viết thư cho cháu Khánh An cũng rất bình thường thôi. Ai đọc thư, thì cũng sẽ làm như tôi. Sau khi lá thư tôi hồi đáp cháu An lan toả quá nhiều trên báo chí và mạng xã hội, tôi đi đâu bà con cũng bảo "chữ Chính uỷ đẹp đấy" (cười).

Anh cười, nhưng thêm một lần, ánh mắt long lanh vì cảm kích.

×