Một ngành thu về hơn 5 tỷ USD đang gặp thách thức lớn trong xử lý bao bì thuốc BVTV, phân bón

Đó là nhận định của ông Tô Việt Châu - Phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) tại tọa đàm truyền thông về các biện pháp quản lý chất thải trong sản xuất cà phê, do Trung tâm Khuyến nông Quốc gia phối hợp Trung tâm Khuyến nông và Giống nông lâm nghiệp Đăk Nông tổ chức mới đây. Tọa đàm có sự tham gia của Tổ chức Diễn đàn Cà phê toàn cầu và hơn 100 đại biểu là doanh nghiệp, HTX, nông dân, tổ khuyến nông cộng đồng tại Đăk Nông.

Nâng cao nhận thức cho nông dân ngành cà phê

Theo Trung tâm Khuyến nông quốc gia, tọa đàm truyền thông về các biện pháp quản lý chất thải trong sản xuất cà phê nhằm mục đích nâng cao nhận thức cho cán bộ khuyến nông, nông dân, người sản xuất cà phê và các đối tác liên quan về thực trạng của việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) hiện nay và ảnh hưởng của nó đến môi trường.

Tọa đàm cũng là dịp để nêu cao vai trò, trách nhiệm của các tác nhân trong chuỗi sản xuất cà phê về sử dụng vật tư nông nghiệp đầu vào và thu gom rác thải, góp phần nâng cao chất lượng sản phẩm, bảo vệ sức khỏe cho cộng đồng và môi trường. Từ đó, đưa ra các giải pháp quản lý và xử lý chất thải trong lĩnh vực nông nghiệp, hướng đến sản xuất bền vững và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường.

Ông Tô Việt Châu cho biết thêm, hoạt động sản xuất nông nghiệp nói chung và sản xuất cà phê nói riêng có nhiều tác động tiêu cực đến môi trường sống. Tại Đắk Nông, với diện tích khoảng 142.059ha, hàng năm những người trồng cà phê tại tỉnh này sử dụng một lượng phân bón, thuốc BVTV rất lớn. 

Đối với phân bón, lượng phân vô cơ sử dụng ước tính trên 300.000 tấn/năm, chủ yếu dạng NPK tổng hợp; cộng với phân chuồng, phân hữu cơ các loại, phân hữu cơ người dân tự ủ khoảng 1.704.000 tấn.

Đối với thuốc BVTV, nông dân chủ yếu sử dụng thuốc trừ bệnh để phòng, trị các bệnh do nấm, vi khuẩn gây bệnh thán thư, thối thân, nấm hồng trong mùa mưa; thuốc trừ sâu chủ yếu phòng trừ các đối tượng rầy rệp hại cành, quả và nấm, tuyến trùng hại rễ... 

Bình quân một năm bà con phun 1-2 lần, ước tính tổng lượng thuốc BVTV sử dụng/năm khoảng 200.000 lít, trong đó chủ yếu thuốc trừ bệnh và rầy rệp chích hút. 

Từ những con số trên cho thấy, việc quản lý, thu gom và xử lý chất thải trong sản xuất cà phê bao gồm các loại vỏ, bao gói, thùng chứa vật tư nông nghiệp (phân bón, hóa chất, thuốc BVTV) đã trở thành vấn đề cấp bách, đòi hỏi các cấp ngành và người dân tìm giải pháp phù hợp.

Theo ông Nguyễn Văn Chương - Giám đốc Trung tâm Khuyến nông và Giống nông lâm nghiệp Đăk Nông, những năm qua, đơn vị đã liên tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức của người dân trong sản xuất cà phê có trách nhiệm với môi trường, cộng đồng, nhất là quản lý và sử dụng hóa chất BVTV trên cây trồng nói chung và cây cà phê nói riêng. Trung tâm cũng tổ chức nhiều diễn đàn, chiến dịch bằng những hành động cụ thể như "nói không" với thuốc trừ cỏ, thu gom và phân loại rác thải nông nghiệp, đẩy mạnh áp dụng các quy trình sản xuất cà phê bền vững…

Xử lý rác thải nông nghiệp bài bản, khoa học

Theo một thống kê của Tổ chức Diễn đàn cà phê toàn cầu (GCP), lượng thuốc trừ sâu được người trồng cà phê tại Việt Nam sử dụng trung bình là 5 lít/ha và tính riêng năm 2023, ước lượng vỏ bao bì thuốc BVTV phát sinh trong sản xuất cà phê là 2,15 nghìn tấn.

Theo điều tra, khảo sát của GCP tại 6 huyện trọng điểm trồng cà phê của Lâm Đồng, Đăk Lăk, Kon Tum trong tháng 9/2024, loại thuốc nông dân canh tác cà phê sử dụng gồm nguồn gốc hóa học, sinh học, thuốc cỏ, thuốc điều hòa sinh trưởng. 

Tuy nhiên, nhiều nông dân không nhận biết được loại thuốc BVTV được phép sử dụng cho cây cà phê, hồ tiêu, sầu riêng… nên việc sử dụng chủ yếu theo tư vấn của đại lý bán hàng. Vì lợi nhuận, các đại lý không ngần ngại đưa ra những hướng dẫn nhằm khuyến khích nông dân mua và sử dụng càng nhiều hóa chất nông nghiệp càng tốt.

Đáng chú ý, việc trồng xen cà phê với các loại cây công nghiệp, cây ăn quả như hồ tiêu, sầu riêng, bơ, mắc ca... ngày càng phổ biến ở Đăk Nông cũng như các tỉnh Tây Nguyên, dẫn đến việc nhiễm chéo các loại thuốc BVTV, làm cho việc quản lý dư lượng thuốc BVTV trên hạt cà phê thêm khó khăn.

Tại tọa đàm, các đại biểu nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết phải thực hiện nhiều biện pháp kỹ thuật nhằm giảm phát thải khí nhà kính, thu gom rác thải trong sản xuất cà phê. 

Trong đó, điển hình là tình trạng bao bì phân bón, thuốc BVTV sau sử dụng chưa được thu gom và xử lý theo quy định; bón phân mất cân đối, lạm dụng thuốc BVTV đang ảnh hưởng lớn đến ngành hàng cà phê Việt Nam. 

Nhiều đại biểu nhấn mạnh cần tăng cường tuyên truyền, đào tạo, tập huấn cho nông dân; đồng thời, hướng dẫn bà con áp dụng các quy trình sản xuất an toàn để thay thế, giảm thiểu sử dụng phân bón, thuốc hóa học…

Ông Đỗ Thành Chung - đại diện Tổ chức Diễn đàn Cà phê toàn cầu cho biết, Đăk Nông có rất nhiều lợi thế trong sản xuất cà phê, tuy nhiên để sản phẩm này tiến sâu vào các thị trường có giá trị cao như Mỹ, châu Âu, Nhật Bản..., đòi hỏi cà phê Đăk Nông phải có chất lượng cao, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế, trong đó có tiêu chí đảm bảo an toàn vệ sinh môi trường. 

"Để giảm thiểu ô nhiễm môi trường trước ảnh hưởng của phân bón hóa học, hóa chất BVTV, cần có sự chung tay của cả cộng đồng. Các cấp, ngành, địa phương cần có những giải pháp tích cực trong việc quản lý, xử lý những chất thải nguy hại trong lĩnh vực nông nghiệp một cách bài bản, khoa học hơn" - ông Chung nói.

×