Mùa nước nổi năm nay cao hơn cả mét, nông dân Đồng Tháp tất bật kiếm tiền trong lũ nhờ cách đặc biệt

Hàng loạt mô hình sinh kế thích ứng với lũ

Tỉnh Đồng Tháp là địa phương đi đầu trong việc triển khai các mô hình sinh kế thích ứng với lũ trong khuôn khổ Tiểu dự án WB9 – ICRSL (Dự án Chống chịu khí hậu tổng hợp và sinh kế bền vững ĐBSCL, do Ngân hàng Thế giới tài trợ), với tổng diện tích vùng dự án 22.806 ha, thuộc 4 huyện: Hồng Ngự, Tam Nông, Thanh Bình và thành phố Hồng Ngự (trước sáp nhập).

Triển khai dự án, Trung tâm Khuyến nông tỉnh Đồng Tháp đã triển khai thực hiện các mô hình với mục tiêu tạo được điều kiện sản xuất kết hợp trong mùa lũ, chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu, nước biển dâng, sụt lún và khô hạn, giúp người dân vùng dự án có thêm thu nhập, tránh gia tăng tỷ lệ hộ nghèo hoặc tái nghèo; đồng thời góp phần nâng cao giá trị gia tăng của việc sản xuất trong vùng và đa dạng hóa sản phẩm nông nghiệp mùa lũ.

Trong đó, mô hình 2 lúa - 1 cá phù hợp ở các vùng đầu nguồn, địa hình thấp, nước lũ ngập sớm, cá tự nhiên còn nhiều. Nông dân chỉ cần đầu tư hệ thống mương chung quanh ruộng để giữ cá, đăng lưới nhử cá tự nhiên, thực hiện ương, dưỡng và thả cá giống.

Lợi nhuận trung bình mô hình đạt 47,8 triệu đồng/ha/năm, tăng 14,7 triệu đồng/ha/năm so với ngoài mô hình. Trong đó lợi nhuận từ sản xuất lúa tăng hơn 5,8 triệu đồng/ha do áp dụng các biện pháp kỹ thuật, giảm chi phí đầu vào và lợi nhuận từ việc nuôi, trữ cá tăng hơn 8,8 triệu đồng/ha.

Đơn cử, tại Tổ nuôi trữ cá mùa lũ ấp Giồng Bàng (xã Thường Phước), một số nông dân đã góp tiền, góp công cùng nhau bao lưới để nuôi trữ cá đồng và thu hoạch khi nước lũ rút. Năm đầu tốn nhiều chi phí để đầu tư mua ngư cụ, song những năm sau chi phí rất thấp. Năm 2024, tổ thu hoạch được hơn 10 tấn cá đồng các loại (cá lóc, cá rô, cá trê, cá chốt…), thu khoảng 200 triệu đồng.

Với mô hình lúa + vịt – cá, bà con cần có sự đầu tư từ từ theo khả năng vốn và kỹ thuật, đặc biệt là việc bố trí sản xuất liên hoàn của việc trồng lúa, nuôi vịt và nuôi, nhữ cá. Tổng lợi nhuận của mô hình ước đạt 64,7 triệu đồng/ha/năm (chưa tính lượng cá còn nuôi trữ chưa thu hoạch), tăng 34,6 triệu đồng/ha so với ngoài mô hình. Đây là mô hình cho hiệu quả tốt nhất trong các mô hình của Dự án.

Mô hình 2 lúa - 1 tôm cho tổng lợi nhuận 15,8 triệu đồng/ha, cao hơn 4,5 triệu đồng/ha/vụ so ngoài mô hình. Trong đó lợi nhuận từ sản xuất lúa đạt 20,2 triệu đồng/ha/vụ, nuôi tôm bị lỗ 4,8 triệu đồng/ha do nước lũ về muộn và thấp nên thời gian thả tôm ra ruộng ngắn, tôm nuôi trong ao chậm phát triển, sản lượng thấp, chi phí tăng.

Mô hình 2 màu – 1 cá thì phù hợp với yêu cầu tiết kiệm nước, có khả năng cho lợi nhuận cao hơn so với lúa; tuy nhiên người dân cần có sự năng động, nhạy bén trong chọn lựa cây trồng phù hợp với điều kiện đất, thị trường và liên kết tiêu thụ. Tổng lợi nhuận mô hình đạt 58,4 triệu đồng/ha/năm, tăng 32,4 triệu đồng/ha/năm so với ngoài mô hình.

Theo đánh giá của Trung tâm Khuyến nông Đồng Tháp, tổng lợi nhuận của 12 mô hình trong 4 loại hình sinh kế nói trên đều tăng hơn so với ngoài mô hình do kết hợp nhiều loại hình sản xuất, giảm chi phí vật tư đầu vào (giống, thức ăn, phân thuốc BVTV,...).

Trong đó, loại hình sinh kế 2 lúa – 1 cá là phổ biến nhất trong vùng Dự án vì tương đối dễ thực hiện, tạo thêm việc làm, thu nhập cho lao động nhàn rỗi trong mùa lũ, góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế, đồng thời tạo được vùng đệm trữ lũ, thoát lũ theo mục tiêu của Dự án.

Các mô hình sinh kế đã chứng minh tính hiệu quả vượt trội so với sản xuất truyền thống ở ba khía cạnh kinh tế, xã hội và môi trường. Cụ thể, về kinh tế giúp tăng lợi nhuận 20–60%, giảm chi phí đầu vào 10–15% nhờ tận dụng tài nguyên tự nhiên và phụ phẩm nông nghiệp. Về xã hội: Tạo việc làm trong mùa nhàn rỗi, giảm nghèo, tăng cường năng lực thích ứng của cộng đồng, đặc biệt là phụ nữ và người lớn tuổi.

Phát triển nông nghiệp Đồng Tháp “thuận tự nhiên”

Đáng nói từ các mô hình trên, một số HTX đã có sáng kiến tận dụng lợi thế mùa nước nổi để nuôi trữ cá tự nhiên kết hợp phát triển du lịch cộng đồng. Trên cánh đồng mùa nước nổi, du khách được chèo xuồng, trải nghiệm tắm sông, giăng lưới, đặt dớn, hái bông súng, đặc biệt là thưởng thức các món ăn đồng quê trong không gian yên bình, dân dã...

Từ diện tích gần 20ha nuôi trữ cá đồng mùa nước nổi triển khai năm 2022, đến nay HTX Dịch vụ nông nghiệp sinh thái Quyết Tiến (xã Phú Thọ, Đồng Tháp) đã nhanh chóng mở rộng diện tích lên 170ha, thu hút khoảng 70 hộ tham gia. Để phát huy hiệu quả mô hình, HTX kết hợp phát triển du lịch sinh thái, trồng lúa theo hướng hữu cơ.

“Trên cùng một diện tích, vào mùa khô thì chúng tôi sản xuất lúa, mùa lũ thì nuôi trữ cá đồng và làm du lịch, từ đó giúp bà con có thêm nguồn thu và gắn kết cộng đồng. HTX cũng đang từng bước xây dựng thương hiệu gạo riêng, hướng tới một chuỗi giá trị khép kín, bền vững” - anh Nguyễn Minh Tuấn, Giám đốc HTX Dịch vụ nông nghiệp sinh thái Quyết Tiến cho biết.

Đại diện Trung tâm Khuyến nông Đồng Tháp cho biết, là địa phương được lựa chọn xây dựng đề án thử nghiệm chủ trương phát triển nông nghiệp sinh thái nông thôn hiện đại nông dân văn minh của Đảng theo Nghị quyết 19/NQ-TW, thời gian tới tỉnh Đồng Tháp sẽ tiếp tục huy động, tập trung nguồn lực triển khai các chương trình, đề án, dự án,... theo hướng bền vững, thuận thiên.

Cụ thể: Từng bước triển khai đồng bộ các giải pháp thực hiện có hiệu quả Đề án xây dựng Đồng Tháp trở thành tỉnh tiên phong, kiểu mẫu về nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại và nông dân văn minh đến năm 2030.

Phát triển nông nghiệp và nông thôn Đồng Tháp với phương châm “thượng tôn quy luật tự nhiên”, tránh can thiệp quá mức vào tự nhiên; Sử dụng hiệu quả, hợp lý tài nguyên thiên nhiên; Chủ động, tích cực thích ứng và tận dụng cơ hội từ biến đổi khí hậu như nguồn tài nguyên cho phát triển.

Tổ chức lại sản xuất, bố trí mùa vụ, thời vụ hợp lý giữa các vùng sản xuất 2 vụ lúa hoặc 1 lúa – 1 thủy sản; 2 lúa – 1 màu…; Tập trung phát triển các vùng sản xuất nông nghiệp đặc thù ở mỗi địa phương gắn với du lịch sinh thái, du lịch nông nghiệp.

Ứng dụng chuyển đổi số để xây dựng nền nông nghiệp theo hướng xanh, sạch và hiện đại. Nâng cao năng lực hoạt động của các tổ chức cộng đồng để nhân rộng các mô hình sản xuất nông nghiệp xanh, nông nghiệp thuận thiên, thích ứng với biến đổi khí hậu cùng với các hoạt động bảo vệ sinh thái và môi trường trong canh tác nông nghiệp bền vững, hiệu quả.

Các mô hình sinh kế thích ứng mùa lũ tại Đồng Tháp giúp tăng lợi nhuận 20–60%, giảm chi phí đầu vào 10–15% nhờ tận dụng tài nguyên tự nhiên và phụ phẩm nông nghiệp.

×