Mỹ thắt chặt xuất khẩu chip, đe doạ tham vọng công nghệ của Trung Quốc

Trong động thái mới nhất, Trung Quốc đã thách thức động thái của Mỹ, nhằm ngăn chặn việc bán chip máy tính tiên tiến và thiết bị sản xuất chip cho các công ty Trung Quốc bằng cách đưa ra tranh chấp thương mại lên Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), gọi các biện pháp này của Mỹ là "chủ nghĩa bảo hộ thương mại", và tố cáo các biện pháp hạn chế xuất khẩu chất bán dẫn sâu rộng của Washington là nhằm cắt đứt nền kinh tế lớn thứ hai thế giới khỏi các linh kiện công nghệ cao.

Bởi vào ngày 7 tháng 10, Mỹ đã đưa ra các quy tắc hạn chế xuất khẩu chip được sản xuất bằng các công cụ của Mỹ sang Trung Quốc, cũng như bất kỳ chất bán dẫn nào được thiết kế cho các ứng dụng trí tuệ nhân tạo. Các quy tắc cũng hạn chế khả năng của công dân Mỹ trong việc hỗ trợ "phát triển hoặc sản xuất" chip tại một số cơ sở sản xuất nhất định ở Trung Quốc. Trên hết, động thái này đã đánh sập ngành công nghiệp bán dẫn của Trung Quốc một cách hiệu quả.

Bộ thương mại của Trung Quốc đã đệ đơn khiếu nại chính thức chống lại Mỹ lên WTO, theo một tuyên bố chính thức. Trong khi đó, hai nước đều là thành viên của cơ quan thương mại có cơ chế giải quyết tranh chấp.

Bộ này cho biết: "Việc Trung Quốc đệ đơn kiện lên WTO là để giải quyết các mối quan ngại của Trung Quốc thông qua các biện pháp pháp lý, và là cách cần thiết để bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của mình".

Cơ quan này còn chỉ trích động thái của Mỹ là đe dọa sự ổn định của chuỗi cung ứng toàn cầu, và gọi đó là "một thực tiễn điển hình của chủ nghĩa bảo hộ thương mại". Như vậy, có thể thấy khiếu nại này là hành động đầu tiên mà Trung Quốc thực hiện tại cơ quan thương mại toàn cầu chống lại lệnh trừng phạt chip của Mỹ.

Phía Trung Quốc nói rằng tranh chấp WTO là một cách để giải quyết các mối quan tâm của Trung Quốc thông qua các biện pháp pháp lý. Trong khi đó, phía Washington đã khẳng định rằng, các hạn chế xuất khẩu của họ là vì lợi ích an ninh quốc gia.

Tranh chấp của Trung Quốc về chip diễn ra vài ngày, sau khi WTO phán quyết rằng thuế nhập khẩu thép và nhôm của cựu Tổng thống Donald Trump đã vi phạm các quy tắc thương mại toàn cầu. Trung Quốc nằm trong số các nước khởi kiện Mỹ về vấn đề tương tự. Nhưng thực tế, việc  tranh chấp thương mại thông qua WTO có thể mất nhiều năm để giải quyết. Trung Quốc đã thực hiện bước đầu tiên được gọi là yêu cầu tham vấn. WTO cũng có các điều khoản trong các quy tắc của mình cho phép các quốc gia áp đặt các hạn chế vì lợi ích an ninh quốc gia. Điều này có thể gây khó khăn cho Trung Quốc trong việc giành chiến thắng trong tranh chấp đặc biệt này.

Pranay Kotasthane, chủ tịch chương trình địa chính trị công nghệ cao tại Viện Takshashila đã viết trên Twitter: "Nếu đây là phản ứng đối với các biện pháp kiểm soát xuất khẩu, thì điều đó cho thấy rằng Trung Quốc có các lựa chọn rất hạn chế. Do WTO có các ngoại lệ đối với các mối quan ngại về an ninh quốc gia, có thể được định nghĩa rộng rãi, nên khó có thể dẫn đến bất kỳ thay đổi chính sách nào".

Người phát ngôn Adam Hodge của Đại diện Bộ Thương mại Hoa Kỳ nói với tờ Reuters hôm 12/12 rằng, Mỹ đã nhận được yêu cầu tham vấn từ Trung Quốc liên quan đến các hạn chế xuất khẩu chất bán dẫn.

"Như chúng tôi đã thông báo với PRC (Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa), những hành động nhắm mục tiêu này liên quan đến an ninh quốc gia, và WTO không phải là diễn đàn thích hợp để thảo luận các vấn đề liên quan đến an ninh quốc gia", Hodge nói.

Nhìn chung, các nhà phân tích coi các biện pháp này là mối đe dọa lớn đối với tham vọng công nghệ của Trung Quốc, vì ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu phụ thuộc rất nhiều vào Mỹ và các quốc gia liên kết với Mỹ về thiết kế chip, công cụ tạo ra chúng và chế tạo. Điều này cũng xảy ra khi Mỹ đang tìm cách tăng cường khả năng sản xuất chip trong nước sau khi tình trạng thiếu chip trước đó trong đại dịch đã làm nổi bật sự phụ thuộc của nước này vào hàng nhập khẩu từ nước ngoài.

Washington cũng đã gây áp lực buộc các đối tác an ninh của mình phải tuân thủ các hạn chế liên quan đến chip đối với Trung Quốc. Jake Sullivan, cố vấn an ninh quốc gia của Nhà Trắng, cho biết rằng Washington đã nói chuyện với các đối tác bao gồm Nhật Bản và Hà Lan để thắt chặt xuất khẩu liên quan đến chip sang Trung Quốc, theo Reuters .

Bắc Kinh đã cố gắng đẩy lùi các biện pháp trừng phạt. Vào tháng trước, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã gặp các nhà lãnh đạo từ Hàn Quốc và Hà Lan, cả hai đều là chìa khóa của chuỗi cung ứng sản xuất chip toàn cầu, tại hội nghị thượng đỉnh G20 ở Bali, Indonesia. Ông kêu gọi cả hai nước tăng cường hợp tác trong lĩnh vực sản xuất công nghệ cao và tránh "chính trị hóa các vấn đề kinh tế và thương mại".