Năm 2023: Triển vọng mới tươi sáng hơn cho thị trường lao động?

Năm 2022: Một năm đầy thách thức với thị trường lao động

Liên tiếp 2 năm 2020-2021 ghi nhận những thời điểm khó khăn chưa từng có của thị trường lao động Việt Nam. Năm 2020 khi dịch bệnh hoành hành, có thời điểm nguồn cung lao động suy giảm nghiêm trọng, hơn 30 triệu lao động (tương đương hơn 58% lực lượng lao động) bị ảnh hưởng tiêu cực như bị mất việc làm; phải nghỉ giãn việc/nghỉ luân phiên; giảm giờ làm, giảm thu nhập... Song với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, thị trường lao động đã dần phục hồi trong năm 2022 so với năm 2021.

Cụ thể, 9 tháng năm 2022, lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên đạt 51,6 triệu người (tăng 1,2 triệu người). Tỷ lệ tham gia lực lượng lao động là 68,5% (tăng 0,9%).

Trong 9 tháng, số lao động có việc làm cũng tăng trở lại cùng với xu hướng phục hồi kinh tế của đất nước. Lao động từ 15 tuổi trở lên có việc làm trong 9 tháng năm 2022 là 50,5 triệu người (tăng 1,5 triệu người). Chuyển dịch cơ cấu lao động theo ngành trở lại chiều hướng tích cực. Lao động trong khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản giảm nhưng khu vực công nghiệp và xây dựng lại tăng thêm gần 727.000 người, với gần 17 triệu người, chiếm 33,4%. Khu vực dịch vụ vẫn chiếm tỷ trọng cao nhất trong tổng số có việc làm với tỷ trọng 39%. Thu nhập của người lao động được cải thiện; số lượng, tỷ lệ thất nghiệp, thiếu việc làm đều giảm.

Thế nhưng, kinh tế vừa khởi sắc chưa lâu thì ngay lập tức gặp phải khủng hoảng kinh tế toàn cầu. Doanh nghiệp bị mất đơn hàng, sụt giảm đơn hàng khiến hàng trăm nghìn lao động trong cả nước phải ngừng việc thậm chí nghỉ việc đã ảnh hưởng nghiêm trọng tới một bộ phận người lao động và gia đình họ.

Ông Ngọ Duy Hiểu - Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho biết, qua tổng hợp của đơn vị này, chỉ trong 4 tháng 1.242 doanh nghiệp (tại 44 tỉnh, thành phố) gặp khó khăn, bị cắt giảm đơn hàng nên phải giảm giờ làm của cuối năm 2022, đã có gần 500.000 người lao động phải giảm giờ làm hoặc ngừng việc và giảm lương.

Tình trạng doanh nghiệp bị cắt giảm đơn hàng, người lao động bị mất việc làm hoặc giảm việc làm, để lại hệ lụy rất lớn, nhất là thời điểm Tết Nguyên đán đến gần.

Ngành may mặc là một trong những ngành bị ảnh hưởng nhiều nhất khi đơn hàng cuối năm của nhiều doanh nghiệp bị cắt giảm từ 15% đến 50%, đồng nghĩa ảnh hưởng tới việc làm của hàng triệu người lao động.

Ông Trương Văn Cẩm - Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam đề xuất cần có những giải pháp hiệu quả hơn để hỗ trợ doanh nghiệp thời điểm này.

Ông Cẩm cho rằng dù đã có những giải pháp như: Ban hành gói hỗ trợ về an sinh và việc làm 48,5 nghìn tỷ cho người lao động; 110 nghìn tỷ hỗ trợ cho doanh nghiệp, trong đó có cấp bù lãi suất 2%, nhưng vẫn chưa làm được.

"Chúng tôi kiến nghị Chính phủ nên tiếp tục duy trì gói VAT giảm thuế 2% cho doanh nghiệp. Những chính sách về BHXH, BHTN, phí công đoàn còn nhiều bất cập mà chúng tôi đã kiến nghị thì cũng đề nghị nghiên cứu để có thể giải quyết”, ông Cẩm nói.  

Bà Trần Thị Lan Anh - Tổng thư ký Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) dự báo tình hình khó khăn sẽ còn kéo dài tới giữa năm 2023.

"Cần có chương trình ổn định kinh tế vĩ mô, kích cầu nội địa, hỗ trợ xúc tiến thương mại, tìm kiếm khai thác các thị trường mới, đơn hàng mới. Đồng thời, cần tiếp tục hoàn thiện và triển khai các chính sách hỗ trợ cho người lao động và người sử dụng lao động với các gói hỗ trợ về chính sách tài khóa; chính sách hỗ trợ tín dụng; an sinh xã hội; trong đó, ưu tiên hỗ trợ cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Cần điều chỉnh các chính sách thị trường lao động phù hợp hơn với thực tiễn, đào tạo và đào tạo lại”, đại diện VCCI kiến nghị.

Giải pháp nào để ổn định thị trường trong năm 2023

Ngoài những giải pháp trên, ông Ngọ Duy Hiểu cho rằng, cần nhiều giải pháp đồng bộ, vừa hỗ trợ trong ngắn hạn giúp người lao động vượt khó, ở lại thị trường hoặc sớm trở lại thị trường, vừa hỗ trợ trong dài hạn nhằm tăng cường khả năng thích nghi, khả năng chống chịu cho người lao động trước khủng hoảng, biến động của thị trường.

“Trước hết, cần tăng cường cung cấp thông tin về thị trường lao động, triển khai các hình thức, phương thức giúp người lao động dễ tiếp cận thông tin tuyển dụng, với các nguồn tuyển dụng uy tín, các doanh nghiệp, tổ chức đang cần tuyển việc làm. Đồng thời, phát huy vai trò của các hiệp hội người sử dụng lao động trong việc kết nối để giới thiệu việc làm cho lao động từ các doanh nghiệp không bố trí được việc làm tới các doanh nghiệp. Song song với đó là các chính sách giải quyết BHTN, hỗ trợ lao động thất nghiệp tìm kiếm việc làm mới”, ông Ngọ Duy Hiểu chia sẻ.

Ông Vũ Trọng Bình - Cục trưởng Cục Việc làm (Bộ LĐTBXH) cho rằng, cần có những giải pháp khắc phục và trả lời những vấn đề đang đặt ra ở cả lĩnh vực lao động, việc làm và an sinh xã hội. Hiện, Bộ LĐTBXH đang phối hợp với các bộ, cơ quan ngang bộ trình Chính phủ ban hành Nghị quyết về phát triển thị trường lao động linh hoạt, hiện đại, hiệu quả, bền vững và hội nhập nhằm phục hồi nhanh kinh tế - xã hội.

Ông Bình cũng cho biết, thời gian qua việc dự báo thông tin thị trường lao động đứt gẫy nhiều lúc chưa tốt. Để nâng cao năng lực dự báo, nhiều bên đã đưa ra các sáng kiến. Ví dụ Hiệp hội doanh nghiệp đưa đề xuất lập các câu lạc bộ cung cầu lao động hoặc Hội Cung cầu lao động để cung cấp thông tin về thị trường lao động này giúp cơ quan quản lý Nhà nước điều phối, hỗ trợ tốt hơn.

Dự báo về cung cầu lao động  trong năm 2023, ông Lê Đình Quảng - Phó trưởng Ban Quan hệ lao động (Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam) cho rằng nửa đầu năm 2023 kinh tế sẽ còn những khó khăn, nhưng cuối năm tình hình sẽ khởi sắc. Vì thế thị trường lao động sớm có những chuyển biến tích cực.

"Những ngành có tiềm năng, là ngành thế mạnh dẫn dắt nền kinh tế vẫn sẽ chiếm lợi thế và duy trì đà tăng trưởng tốt. Với ngành nghề liên quan vấn đề hội nhập như: Ngành sản xuất chế biến gỗ; da giày, may mặc... thì dù chịu tác động của khủng hoảng nhưng cũng sẽ sớm tạo sự phục hồi thậm chí bứt phá mạnh mẽ vào cuối năm 2023.

 Tôi cho rằng ưu tiên hiện nay là duy trì một thị trường lao động linh hoạt, bền vững. Để các lao động mất việc, giãn việc có thể tìm kiếm việc làm ở khu vực việc làm không chính thức, sau đó, khi thị trường lao động khởi sắc, doanh nghiệp phục hồi thì lao động lại quay trở lại làm việc", ông Quảng nói.