Nền hiếu học lạc hậu?

Bài 1: Cử nhân, thạc sỹ đua nhau thất nghiệp

199.400 cử nhân, sau đại học thất nghiệp. Con số này khiến không ít người giật mình. Người học vẫn muốn lựa chọn ĐH, học xong không xin được việc nhưng vẫn học. Đó là phải chăng đang là thực trạng của một xã hội “hiếu học lạc hậu”...

Học một đằng, làm một nẻo

Lê Thị Lương, quê Nam Định, tốt nghiệp khoa Tài chính - Ngân hàng, Học viện Hậu cần. Công việc hiện nay của Lương là làm cho một công ty du lịch tại quận Cầu Giấy, Hà Nội. Lương cho biết công việc hiện tại không có mối liên quan với ngành em đã chọn học đại học (ĐH). “Công việc hàng ngày của em là làm hướng dẫn viên du lịch, không liên quan đến tài chính ngân hàng. 

Nhưng vì không xin được việc đúng ngành nên em chọn công việc này” - Lương chia sẻ. Nhưng điều may mắn nhất của Lương là trong quá trình ngồi trên giảng đường ĐH, Lương đã chủ động đi học thêm ngoại ngữ. Đây chính là chìa khóa để Lương có được công việc hiện nay. Học xong ĐH, Lương không thể xin việc tại một ngân hàng nào đó, cũng không thể về quê vì không biết phải làm gì. Chính vì vậy, có một công việc tại Hà Nội là điều may mắn. Tương lai tới, em chưa có ý định gì rõ ràng.

Con cái vào đại học là khát vọng cháy bỏng của nhiều ông bố, bà mẹ ở Việt Nam. Trong ảnh: Cảnh phụ huynh lo lắng ngồi chờ con thi THPT Quốc gia trước cổng trường Đại học Thủy lợi chiều ngày 3/7/2015. Ảnh: Ngọc Châu.

Cùng tốt nghiệp ĐH, nhưng với bằng cử nhân công nghệ thông tin của Viện ĐH Mở, Hà Nội, Nguyễn Thu Lan, nhà ở Xa La, Hà Đông, Hà Nội lại ở nhà chăm con và làm công việc nội trợ. Lý do Lan đưa ra là khi ra trường, Lan rất chật vật khi xin việc vì là nữ, vào doanh nghiệp công nghệ thông tin làm được một thời gian Lan bỏ việc, lấy chồng. Chồng đi xuất khẩu lao động nước ngoài, Lan ở nhà sinh con một mình nên quyết định không đi làm, ở nhà chăm con. Sắp tới, chồng Lan hết thời hạn lao động, Lan có dự định sẽ đi học một khóa học về thiết kế đồ họa rồi về tiếp quản hiệu ảnh của gia đình.

Sau ba năm đi làm tiếp thị tại một công ty kinh doanh qua mạng, Quỳnh Mai quê huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam cho biết công việc hiện  tại của Mai không liên quan gì đến ngành mà chị đã theo học tới 4 năm. “Quá trình đi làm kinh doanh đã cho thấy em chọn nhầm nghề! Bây giờ em là phó phòng kinh doanh và chắc chắn sẽ học thêm về kinh tế chứ không quay lại ngành sư phạm. Vừa họp lớp tuần trước, bạn bè trường sư phạm rất nhiều người không làm theo ngành đã học”, Mai chia sẻ với PV Tiền Phong. 

Tại một ga ra sửa chữa ô tô trên đường Phạm Hùng, anh Trần Quốc Phong (quê Thanh Hóa) mở đầu câu chuyện về nghề nghiệp của mình với chúng tôi khá cởi mở. Sau 12 tháng làm tại cơ sở kinh doanh-sửa chữa ô tô, giờ đây tay nghề của Phong đã tiến bộ rất nhiều. “Em là kỹ sư chế tạo máy nhưng bây giờ đi làm nội thất xe hơi là chính. Về quê bây giờ nói làm nội thất xe ô tô nhiều người cứ tròn mắt hỏi lại tưởng em làm Viện này, Bộ kia”, Phong chia sẻ.

Cử nhân, tiến sỹ thất nghiệp gia tăng

Báo cáo mới nhất của Viện Khoa học Lao động và Xã hội, Bộ LĐ-TB&XH cho thấy quý 2/2015, tỷ lệ thất nghiệp chung đã giảm nhưng số lượng người có trình độ đại học, sau đại học thất nghiệp tăng cao là hơn 199.400 người (tăng 22.000 người so với quý đầu). Theo số liệu thống kê lao động đã qua đào tạo cho thấy ngoại trừ nhóm trình độ cao đẳng có tỷ lệ thất nghiệp giảm so với quý 1/2015 (từ 7,13% xuống còn 6,56%), thì tỷ lệ thất nghiệp của các nhóm trình độ chuyên môn kỹ thuật khác đều tăng. Cụ thể: Nhóm có trình độ đại học trở lên tăng từ 3,92% lên 4,6%; trình độ trung cấp tăng từ 3,66% lên 4,49% và trình độ sơ cấp tăng từ 2,05% lên 2,71%.

Trao đổi với PV Tiền Phong về nguyên nhân vì sao tình trạng sinh viên ra trường thất nghiệp ngày càng nhiều, GS Đào Trọng Thi - Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội cho rằng có 3 lý do: Thứ nhất, quy hoạch đào tạo nguồn nhân lực chưa đáp ứng nhu cầu của thị trường; Thứ hai, chất lượng nguồn nhân lực đào tạo ra chưa đáp ứng được nhu cầu, thực tế nhiều doanh nghiệp cần tuyển người nhưng không tuyển được. Thứ ba, quy hoạch nhân lực đào tạo không phải chỉ là số lượng mà còn phải đảm bảo hợp lý về cơ cấu vùng miền, ngành nghề, trình độ, chất lượng. Có thể thấy, lao động tốt nghiệp đại học thất nghiệp nhiều nhưng tập trung chủ yếu ở các thành phố lớn, trong khi nhiều vùng sâu vùng xa thiếu người có trình độ lại không tuyển được.

Còn bà Nguyễn Thị Lan Hương, Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội cho rằng, tỷ lệ lao động trình độ đại học thấp nghiệp tăng là do quy mô tuyển sinh đại học quá cao so với nhu cầu lao động. Đây cũng là nguyên nhân chính khiến số lao động có chuyên môn kỹ thuật, đặc biệt là trình độ đại học gia tăng.