Nếu các tỉnh sáp nhập, dân ca Quan họ Bắc Ninh, hát Xoan Phú Thọ, Cồng chiêng Tây Nguyên có bị đổi tên?

Nếu các tỉnh sáp nhập, tên gọi của các di sản văn hóa sẽ ra sao?

Theo dự thảo và tờ trình về nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp đơn vị hành chính thì sẽ có 52 tỉnh trong diện đề xuất sáp nhập. 52 tỉnh thành này có rất nhiều di sản văn hóa vật thể và phi vật thể đã được xếp hạng cấp quốc gia.

Bên cạnh đó còn có một số tỉnh có các loại hình di sản phi vật thể như: Dân ca Quan họ Bắc Ninh; Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương; Nghệ thuật hát Xoan; Nhã nhạc Cung đình Huế; Nghệ thuật Bài chòi Trung Bộ; Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái; Không gian Văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên; Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam; Nghệ thuật làm Gốm của người Chăm… đã được UNESCO ghi danh vào Danh mục Di sản Văn hoá phi vật thể đại diện của nhân loại.

Các loại hình di sản này đã gắn liền với tên đất, tên người – chủ thể của loại hình di sản đó trong cả một tiến trình lịch sử. Vì thế, rất nhiều người lo ngại, nếu các tỉnh thành trong diện đề xuất sáp nhập có các di sản đã được thế giới ghi danh thì tên của các di sản có thay đổi không.

Chẳng hạn, dân ca Quan họ Bắc Ninh vốn gắn với vùng đất Bắc Ninh và một phần của tỉnh Bắc Giang. Trong đó, không gian tồn tại chủ yếu và bao trùm nhất vẫn là tỉnh Bắc Ninh. Sắp tới đây, Bắc Ninh trong diện đề xuất sáp nhập và sau khi sáp nhập phải mang một tên mới mà di sản dân ca Quan họ Bắc Ninh cũng phải đổi tên theo tên tỉnh mới thì sẽ làm mất đi giá trị lịch sử, tính nhận diện của văn hóa và bản sắc gốc của văn hóa.

Tương tự, nói đến hát Xoan - người ta nghĩ ngay đến Phú Thọ bởi trong 63 tỉnh thành của Việt Nam, chỉ duy nhất ở Phú Thọ có hát Xoan. Hát Xoan từ bao đời nay đã là niềm tự hào và là bản sắc văn hóa của vùng đất Tổ. Tới đây, Phú Thọ trong diện được đề xuất sáp nhập và nếu sau khi sáp nhập phải đổi tên mới thì liệu hát Xoan có phải đổi tên không cũng khiến nhiều người băn khoăn. Và các thiết chế văn hóa gắn với không gian diễn xướng của loại hình di sản này sẽ ra sao?

Không gian Văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên trải rộng trên địa bàn năm tỉnh: Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông và Lâm Đồng. Tuy nhiên, theo dự thảo và tờ trình về nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp đơn vị hành chính thì các tỉnh này đều trong diện được đề xuất sáp nhập. Vậy kiệt tác truyền khẩu và di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại “Không gian Văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên” đã được UNESCO công nhận vào năm 2005 này sẽ thế nào? Có bị đổi tên gọi và trung tâm của không gian văn hóa này sẽ được phân bố như thế nào?

Sẽ giữ nguyên tên gọi và tiến hành rà soát lại

Trao đổi về điều này, Thứ trưởng Bộ VHTTDL Hoàng Đạo Cương cho biết, sau khi sắp xếp các đơn vị hành chính sẽ giữ nguyên tên gọi của di sản để không làm thay đổi giá trị lịch sử, văn hoá và khoa học của di sản. Bên cạnh đó, các tỉnh/thành phố sẽ tiến hành rà soát hồ sơ khoa học của di sản để thống nhất phạm vi phân bố, lan toả của di sản để có cơ sở quản lý theo thẩm quyền. Tất cả các việc này phải tuân thủ các quy định của pháp luật Việt Nam về di sản văn hóa phi vật thể và Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hoá phi vật thể của UNESCO.

Ngoài ra, khi sắp xếp đơn vị hành chính cũng sẽ giữ nguyên tên gọi các di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới, di tích quốc gia đặc biệt, di tích quốc gia, di tích cấp tỉnh/thành phố đã được công nhận, xếp hạng để không làm thay đổi yếu tố gốc cấu thành di tích cũng như giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học của di tích theo quy định của Luật Di sản văn hóa và Công ước năm 1972 về việc bảo vệ di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới của UNESCO. Đồng thời, cập nhật địa danh gắn với di tích theo đơn vị hành chính mới được sắp xếp.

Các tỉnh/thành phố cũng sẽ phải tiến hành rà soát, điều chỉnh tên gọi, địa danh, địa chỉ mới của tổ chức, Ban/Trung tâm quản lý di tích có liên quan trực tiếp đến đơn vị hành chính hình thành sau sắp xếp. Việc này phải tuân thủ các quy định của pháp luật về di sản văn hóa và các Điều ước quốc tế tại các Công ước của UNESCO mà Việt Nam đã ký kết liên quan đến di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới, di tích lịch sử quốc gia đặc biệt.

“Bảo đảm phải có tổ chức, người đại diện chịu trách nhiệm trực tiếp quản lý, bảo vệ, trông nom di tích. Không để tình trạng không có hoặc không rõ người chịu trách nhiệm trực tiếp.

Kiện toàn bộ máy quản lý di tích đảm bảo thực hiện tốt nhiệm vụ bảo vệ di tích. Ban hành quy chế quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh thuộc thẩm quyền của đơn vị hành chính cấp xã sau sắp xếp. Rà soát các hồ sơ khoa học di tích được lưu trữ tại UBND cấp xã để có cơ sở quản lý di tích theo thẩm quyền.

Đặc biệt lưu ý thành phần biên bản và bản đồ khoanh vùng các khu vực bảo vệ di tích có xác nhận của UBND cấp xã trước sắp xếp để thống nhất quản lý về đất đai. Trường hợp không còn lưu trữ, đề nghị yêu cầu sao y từ cơ quan quản lý cấp trên”, đó là những lưu ý của Bộ VHTTDL trong văn bản gửi các tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương do Thứ trưởng Hoàng Đạo Cương ký.

Theo Luật Di sản văn hóa có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7 tới đây, Bộ VHTTDL sẽ giao cho UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương chịu trách nhiệm toàn diện về hoạt động quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa trên địa bàn được đưa vào các danh mục kiểm kê, được xếp hạng, ghi danh, công nhận trong các danh mục của quốc gia, các danh sách, danh mục của UNESCO.

Như vậy, các đơn vị hành chính cấp tỉnh sau khi sáp nhập sẽ quản lý và chịu trách nhiệm bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa trên địa bàn theo quy định của Luật Di sản văn hóa.

×