Nghị quyết 57: Đầu tư mạnh nguồn nhân lực trình độ cao, đặt nhà khoa học ở vị trí trung tâm (Bài 3)

Nghị quyết 57 là động lực thúc đẩy đào tạo nhân lực chất lượng cao

Nghị quyết 57 đặt ra mục tiêu đến năm 2030, nguồn nhân lực nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo đạt 12 người/1 vạn dân; có từ 40 - 50 tổ chức khoa học và công nghệ được xếp hạng khu vực và thế giới; số lượng công bố khoa học quốc tế tăng trung bình 10%/năm.

Để triển khai Nghị quyết 57, Chính phủ ban hành Chương trình hành động với 7 nhiệm vụ cụ thể, trong đó nhiệm vụ thứ 4 nêu rõ: Phát triển, trọng dụng nhân lực chất lượng cao, nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển KH&CN, ĐMST và CĐS quốc gia.

Cụ thể, thực hiện đồng bộ các giải pháp tăng cường giáo dục và hướng nghiệp STEM, thu hút học sinh giỏi theo học các ngành STEM; xây dựng và triển khai các chính sách phát hiện và bồi dưỡng tài năng STEM từ sớm, quy hoạch và đầu tư nâng cấp, mở rộng hệ thống trường chuyên, trường năng khiếu về khoa học tự nhiên.

Rà soát, sửa đổi các quy định về chính sách cấp học bổng, miễn giảm học phí cho sinh viên, học viên các ngành STEM phục vụ phát triển công nghệ chiến lược, những người tham gia các chương trình đào tạo kỹ sư an ninh mạng, vật liệu tiên tiến từ nguồn ngân sách nhà nước.

Triển khai các chương trình đào tạo kỹ sư, thạc sĩ và tiến sĩ tài năng trong các ngành khoa học cơ bản, các ngành kỹ thuật và công nghệ then chốt phục vụ phát triển công nghệ chiến lược; các chương trình đào tạo, đào tạo lại đội ngũ kỹ thuật viên, đào tạo nghề chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu ứng dụng công nghệ mới, công nghệ cao; tập trung đầu tư xây dựng một số cơ sở giáo dục đại học, trung tâm đào tạo tiên tiến chuyên sâu về AI và các lĩnh vực công nghệ chiến lược khác.

Đồng thời, rà soát, sửa đổi quy định về thuế thu nhập DN theo hướng loại bỏ đối tượng áp dụng là các cơ sở giáo dục đại học công lập, cơ sở giáo dục đại học tư thục không vì lợi nhuận; sửa đổi các quy định về quản lý, sử dụng tài sản công theo hướng giao quyền tự chủ cao cho các cơ sở giáo dục đại học công lập; rà soát, sửa đổi các quy định về ưu đãi thuế và tín dụng cho các hoạt động đầu tư, tài trợ, hợp tác đào tạo và nghiên cứu của DN với các cơ sở giáo dục đại học, tổ chức KH&CN công lập...

Trả lời PV Dân Việt, Tiến sỹ khoa học Nghiêm Vũ Khải, nguyên Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, nhấn mạnh rằng để đạt được hiệu quả thực chất, cần triển khai đồng bộ và quyết liệt các giải pháp đã đề ra. Điều này đòi hỏi một số yếu tố quan trọng; trong đó, cần chú trọng đầu tư mạnh vào nguồn nhân lực trẻ vì đây là lực lượng có khát vọng cống hiến và khả năng sáng tạo cao.

"Đảng và Nhà nước cần xây dựng các chính sách khuyến khích phù hợp, từ chế độ đãi ngộ, hỗ trợ đào tạo đến tạo môi trường làm việc năng động, để thu hút và giữ chân tài năng. Bên cạnh đó, cần khuyến khích doanh nghiệp tham gia nghiên cứu và ứng dụng công nghệ. Các chính sách hỗ trợ về vốn, thuế và kết nối quốc tế sẽ là động lực giúp doanh nghiệp đầu tư nhiều hơn vào đổi mới sáng tạo, từ đó nâng cao năng suất lao động và hiệu quả sản xuất", TS Nghiêm Vũ Khải nói.

Trong khi đó, PGS. TS Lê Hoàng Sơn, Phó Viện trưởng Viện Công nghệ thông tin, Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết, Nghị quyết 57 thông qua việc ưu tiên tập trung nguồn lực quốc gia trong đầu tư các sản phẩm mũi nhọn, tạo thế và lực mới trong phát triển đất nước, bứt phá giúp thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình và đưa dân tộc đến với kỷ nguyên vươn mình mới.

Ở góc độ cơ quan quản lý, Bộ trưởng Bộ Khoa học & Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, phát triển nhân lực đã được nhắc nhiều, nhưng lần này Nghị quyết 57 nhấn mạnh vào nhân tài. Nhân lực bây giờ không còn là nhân lực chung chung nữa mà là nhân tài; bây giờ cạnh tranh nhau là cạnh tranh nhân tài, không phải là cạnh tranh về nhân lực. Nhân tài chính là yếu tố then chốt để một tổ chức, một quốc gia phát triển, nhất là khi chúng ta lựa chọn phát triển đất nước nhanh và bền vững dựa trên KHCN và ĐMST.

"Người Việt Nam chúng ta thông minh, thích nghi nhanh với sự thay đổi, có khả năng may đo sản phẩm theo nhu cầu cá thể. Có rất nhiều người Việt Nam ở nước ngoài đã thành danh về công nghệ, đã đến lúc về Việt Nam hoặc kết nối với Việt Nam để xây lên những doanh nghiệp công nghệ Việt Nam", Bộ trưởng Hùng kì vọng.

Theo người đừng đầu Bộ Khoa học & Công nghệ, nhân tài có đặc tính là toàn cầu; vì thế Việt Nam chúng ta cần tạo ra điều kiện để nhân tài toàn cầu hội tụ về đây, cho phép thử nghiệm các công nghệ mới, các mô hình kinh doanh mới, với cách tiếp cận Sandbox, chấp nhận rủi ro: Cái gì chưa biết quản lý thế nào thì sẽ cho phép thử nghiệm trong một không gian và thời gian giới hạn. 

Những "đặc khu công nghệ", "đặc khu đổi mới sáng tạo", với nội hàm là nơi thử nghiệm những cơ chế vượt trội dành cho doanh nghiệp công nghệ. Đối với người tài xuất sắc, nhu cầu đầu tiên của họ là được sáng tạo, có thách thức, và thách thức càng lớn sẽ càng lôi cuốn họ.

Đặt nhà khoa học ở vị trí trung tâm

Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị xác định rõ nhà khoa học ở vị trí trung tâm, then chốt, đi cùng với đó là những cơ chế, chính sách đãi ngộ xứng đáng. 

TS Nghiêm Vũ Khải cho rằng: "Giới trí thức và nhà khoa học cần tập trung vào các lĩnh vực chiến lược như trí tuệ nhân tạo, công nghệ bán dẫn, công nghệ sinh học và năng lượng tái tạo. Đây là những lĩnh vực then chốt quyết định năng lực cạnh tranh và vị thế quốc gia trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. 

Theo đó, trí tuệ nhân tạo và chuyển đổi số là nền tảng hiện đại hóa quản trị và tối ưu hóa sản xuất. Công nghệ bán dẫn là yếu tố cốt lõi trong phát triển thiết bị công nghệ cao. Công nghệ sinh học sẽ nâng cao chất lượng cuộc sống, trong khi năng lượng tái tạo đảm bảo phát triển bền vững và giảm phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch".

Để các nhà khoa học phát huy tối đa năng lực, cần đầu tư mạnh vào nghiên cứu và phát triển (R&D), tạo cơ chế khuyến khích thông qua ưu đãi về thuế, tài chính và điều kiện làm việc. Cần tăng cường hợp tác quốc tế, giúp giới khoa học tiếp cận công nghệ tiên tiến.

Theo TS Nghiêm Vũ Khải, các cơ quan quản lý nhà nước cần lắng nghe và hỗ trợ giải quyết kịp thời các vướng mắc của giới khoa học. Mặt khác, các nhà khoa học cần chủ động gắn nghiên cứu với nhu cầu thực tiễn, đưa khoa học công nghệ thực sự trở thành động lực phát triển quốc gia.

Trong khi GS.TS Trần Tuấn Anh, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cho biết: "Nghị quyết đã xác định vai trò của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực then chốt để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao năng suất lao động và cải thiện năng lực cạnh tranh quốc gia. Tầm nhìn này phù hợp với xu hướng toàn cầu, khi các quốc gia tiên tiến đều coi đây là yếu tố quyết định để vượt qua thách thức và đạt được sự phát triển bền vững".

Theo GS.TS Trần Tuấn Anh, Nghị quyết mở ra không gian sáng tạo cho giới trí thức, nhà khoa học nắm bắt cơ hội lớn trong các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học, năng lượng tái tạo, dữ liệu lớn và chuyển đổi số.

"Tôi cho rằng việc truyền đạt kiến thức và kinh nghiệm cho thế hệ trẻ qua giảng dạy, hướng dẫn nghiên cứu cũng là vô cùng cần thiết, vừa giúp lan tỏa tinh thần yêu khoa học mà còn thúc đẩy khát vọng sáng tạo trong cộng đồng", GS.TS Trần Tuấn Anh mong muốn.

Về định hướng triển khai Nghị quyết 57, Giám đốc ĐHQGHN Lê Quân khẳng định, ĐHQGHN đã và đang phát huy vai trò tiên phong trong nghiên cứu và đào tạo, góp phần thúc đẩy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. 

Định hướng của ĐHQGHN là tập trung thúc đẩy khoa học ứng dụng song song với thế mạnh về khoa học cơ bản. ĐHQGHN sẽ tiếp tục tăng cường hoạt động kết nối, hợp tác hiệu quả với các doanh nghiệp, tập đoàn lớn, tạo tiền đề cho đầu ra của các sản phẩm nghiên cứu tại ĐHQGHN. Đồng thời, việc đầu tư vào các trung tâm nghiên cứu xuất sắc và phát triển Công viên Công nghệ cao và Đổi mới.

Ở góc độ này, GS.TSKH Nguyễn Đình Đức cho rằng, trong bối cảnh hiện nay, tài nguyên lớn nhất của quốc gia, sức cạnh tranh lớn nhất của tổ chức và doanh nghiệp chính là nguồn lực con người. Vì vậy, việc đầu tư cho phát triển giáo dục đại học và nhân lực khoa học công nghệ, chính sách thu hút nhân tài phải sớm triển khai nhanh, quyết liệt.

"Nghị quyết 57 là kim chỉ nam cho hoạt động của các trường đại học, viện nghiên cứu. Các cơ sở giáo dục đại học phải nhanh chóng điều chỉnh chiến lược phát triển của mình phù hợp với chiến lược và chính sách phát triển của quốc gia, theo những nội dung và mục tiêu mà Nghị quyết 57 đã đề ra", GS.TSKH Nguyễn Đình Đức khẳng định.

×