Người phụ nữ dành gần 30 năm thanh xuân "nhọc nhằn" với nghề làm đẹp phố phường Thủ đô

Dành trọn tuổi thanh xuân khoác lên mình màu áo xanh môi trường

Hai giờ sáng. Con phố Phan Đình Phùng (phường Ba Đình, Hà Nội) vắng lặng đến mức mỗi tiếng chổi tre quệt xuống mặt đường đều vang lên văng vẳng. Không còn tiếng còi xe, không còn những cuộc trò chuyện vội vã ban ngày; chỉ còn ánh đèn cao áp hắt xuống mặt phố loang loáng, soi rõ những đám lá khô và rác sinh hoạt vương vãi dọc vỉa hè. Trong không gian tĩnh lặng ấy, chúng tôi gặp một người phụ nữ đang cúi mình bên chiếc xe rác đã sờn cũ, chậm rãi quét từng góc phố.

Người phụ nữ ấy là bà Đặng Thị Yến, sinh năm 1975 (quê Ninh Bình). Bà Yến lên Hà Nội năm 22 tuổi, khi thành phố còn ít những tòa nhà cao ốc và nghề quét rác vẫn chủ yếu dựa vào sức người. Ban đầu, bà chỉ là lao động hợp đồng, làm thuê cho đơn vị môi trường đô thị. Rồi năm tháng trôi qua, từ hợp đồng tạm thời, bà trở thành công nhân chính thức và gắn bó với nghề suốt gần ba mươi năm.

Dáng người bà Yến nhỏ bé, đôi tay chai sần, thô ráp vì cầm chổi tre, vì tiếp xúc với rác thải mỗi ngày. Trong bộ đồng phục lao công đã bạc màu, bà gần như hòa lẫn vào bóng tối của đường phố. Nếu không tinh ý, người ta rất dễ đi qua mà không nhận ra sự hiện diện của một con người đang âm thầm giữ gìn sự sạch sẽ cho thành phố.

Ca làm việc của bà bắt đầu từ tối và thường kết thúc lúc 2 giờ sáng. Nhưng “2 giờ” chỉ là mốc tương đối, bà bảo vậy. “Những hôm rác nhiều, nhất là sau dịp lễ hoặc những ngày mưa, khi các hộ dân đổ rác không đúng giờ thì công việc kéo dài đến gần sáng”. Khi thành phố bắt đầu thức dậy, bà mới lặng lẽ rời đi.

Dù làm việc vất vả như vậy, thu nhập từ công việc quét rác khoảng 5-8 triệu đồng mỗi tháng cũng không đủ để bà trang trải cuộc sống. Ngoài ca đêm trên phố, bà Yến còn phải làm thêm nhiều việc khác như thu gom can nhựa, vỏ chai để có thêm thu nhập, lo cho hai người con ăn học, lớn lên giỏi giang và thành đạt.

Với bà Yến, nghề quét rác không chỉ là kế sinh nhai mà còn là chỗ dựa cho cả một gia đình, là công việc gắn liền với trách nhiệm và sự hy sinh thầm lặng vì những người thân yêu.

Nhọc nhằn đêm hôm với nghề “làm đẹp” phố phường

Công việc của bà Yến không chỉ là quét lá hay rác vương vãi trên mặt đường. Mỗi đêm, bà còn phải thu gom rác thải sinh hoạt, những túi nilon đựng thức ăn thừa, hộp xốp, chai lọ bị vứt không đúng nơi quy định. Có người bỏ rác đúng giờ, gọn gàng, nhưng cũng không ít trường hợp tiện tay ném rác xuống phố, để lại tất cả cho người lao công xử lý trong đêm.

Làm nghề quét rác ban đêm đồng nghĩa với việc chấp nhận sống ngược với nhịp sinh hoạt thông thường của xã hội. Khi người khác nghỉ ngơi, cơ thể được hồi phục thì những người lao công bắt đầu làm việc. Giấc ngủ ban ngày của họ thường ngắn, chập chờn và không sâu. Lâu dần, sức khỏe suy giảm, những cơn đau lưng, đau khớp, mỏi gối trở thành “bạn đồng hành” quen thuộc.

Mùa hè, khi cái nóng ban ngày chưa kịp tan hết và mặt đường vẫn hầm hập hơi nóng, mùi rác thải bốc lên nồng nặc, quyện vào không khí ngột ngạt của đêm. Mồ hôi chảy ròng ròng dưới lớp áo bảo hộ, nhưng người lao công không thể dừng tay, bởi càng dừng thì rác càng chất đống, công việc lại càng kéo dài đến sáng.

Mùa đông, cái lạnh ngấm sâu vào da thịt. Gió đêm thốc thẳng vào người, bàn tay cầm chổi tê cứng, cóng buốt. Nhiều đêm mưa phùn, rác ướt bết chặt xuống mặt đường, nặng và khó quét gấp nhiều lần ngày thường. Nhưng dù mưa hay rét, công việc vẫn phải hoàn thành. Đường phố không thể để bẩn, không thể chờ người lao công khỏe hơn hay trời đẹp hơn. Không chỉ đối mặt với thời tiết, những người lao công như bà Yến còn phải chịu những nguy hiểm khó lường trong đêm.

“Có những lúc, tôi đang đẩy thùng rác đi dọc phố thì bị những người đi đường vô ý thức bất ngờ ném rác trúng vào người, thậm chí trúng cả đầu”, bà Yến nhớ lại.

Không một lời xin lỗi, không một lời giải thích. Những hành động vô tâm ấy để lại không chỉ vết đau thể xác mà còn là sự tổn thương tinh thần. “Cũng buồn chứ”, bà nói, giọng trầm lại. “Nhưng làm nghề này thì phải chịu”.

Cái “chịu” ấy kéo dài qua năm tháng, trở thành một phần của công việc. Những nỗi buồn của người lao công không ồn ào mà lặng lẽ tích tụ trong đêm, giống như rác thải trên mặt đường, ngày nào cũng có và ngày nào cũng phải quét đi.

Trong ký ức của bà Yến, những đêm quét rác sau bão Yagi năm 2024 là ký ức ám ảnh nhất. Gió giật mạnh, mưa xối xả, lá cây và rác thải bị gió quật xuống, bết chặt vào mặt đường. Mỗi nhịp chổi trở nên nặng nề hơn gấp nhiều lần. Trời tối, đường trơn, nguy hiểm rình rập, nhưng công việc không thể dừng lại, bởi thành phố cần được làm sạch để tránh ùn ứ, ngập úng.

“Thời điểm ấy sợ lắm, toàn cây to đổ, nhưng may mà có bộ đội ra giúp, không thì chẳng biết làm tới bao giờ”, bà vừa quét đều tay vừa kể. Giữa mưa bão, màu áo xanh công nhân hòa cùng màu quân phục đã tạo nên một cuộc chiến không súng đạn nhưng đầy quả cảm để hồi sinh diện mạo cho Thủ đô. Dù những gì đôi bàn tay bà quét đi đều là rác thải và đồ bẩn, nhưng chính đôi tay và tâm hồn ấy luôn phản ánh sự cao đẹp và trách nhiệm của công việc bà đang làm.

Công việc cứ thế lặp đi lặp lại một cách nặng nhọc trong khi lực lượng lao động ngày càng mỏng. Bà kể, trước đây tổ của bà có tới 40 người, nhưng nay chỉ còn khoảng 11 người gắn bó với nghề. Nhiều người bỏ việc vì đến tuổi nghỉ hưu, nhiều người lại nghỉ vì quá vất vả, vì không chịu nổi những đêm dài triền miên.

Người già thì không trụ nổi, người trẻ lại chọn làm công ty với những công việc sáng đi tối về. Ít ai chấp nhận đánh đổi sức khỏe để duy trì cái nghề “làm sạch đường phố trong đêm” này nữa. “Ngày xưa tôi không được học nên đi làm nghề lao động, nhưng giờ các cháu được đi học rồi thì phải làm nghề nào đỡ vất vả hơn”, bà dặn.

Đi cùng bà trên một đoạn đường dài và nghe những mẩu đối thoại ngắn giữa bà với các hộ gia đình hay hàng quán quen ven đường, chúng tôi bỗng thấy đêm như trôi đi chậm hơn bởi những tất bật mà bà Yến đang gánh vác.

Chỉ một chiếc chổi tre, một xe rác và một bóng người nhỏ bé cặm cụi dưới ánh đèn cao áp, nhưng công việc bà đang làm chưa bao giờ mang ý nghĩa nhỏ. Những vết chai sần trên bàn tay bà hay đôi mắt mờ dần vì sinh hoạt trái giấc không chỉ là dấu tích của lao động nặng nhọc mà còn là những “huy chương” thầm lặng của sự kiên trì, tử tế và trách nhiệm.

Chúng tôi chào bà khi bà rời phố lúc gần sáng, để lại phía sau những con đường sạch sẽ. Thành phố lại bước vào một ngày mới như thường lệ, mà ít ai biết rằng sự tinh tươm ấy đã được đánh đổi bằng giấc ngủ, sức khỏe và cả tuổi trẻ của một người phụ nữ âm thầm quét rác trong đêm.

×