Nguyên Bộ trưởng Bộ NNPTNT Nguyễn Xuân Cường: "Tư tưởng thông" thì nguồn tín dụng xanh mới "chảy"

Phát biểu tại Hội thảo Tín dụng xanh cho doanh nghiệp và nhà nông năm 2025 do Tổng hội Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam tổ chức sáng 19/12, nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Xuân Cường khẳng định, trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu, việc chuyển đổi sang kinh tế xanh không còn là lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu tất yếu.

Với cam kết mạnh mẽ tại COP26, Việt Nam đang nỗ lực hiện thực hóa mục tiêu phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050, trong đó nông nghiệp đóng vai trò hạt nhân với những dư địa tăng trưởng khổng lồ.

Tại Hội nghị COP26 năm 2021, Chính phủ Việt Nam đã đưa ra cam kết chính trị mạnh mẽ: Đưa mức phát thải ròng về bằng "0" (Net Zero) vào năm 2050. Đây không chỉ là một lời hứa với cộng đồng quốc tế mà còn là đòi hỏi tự thân của nền kinh tế nhằm đảm bảo sự bền vững và bảo vệ tài nguyên quốc gia.

Theo ông Cường, để cụ thể hóa mục tiêu này, Việt Nam đã ban hành Chiến lược phát triển quốc gia xanh bền vững, kèm theo đó là các đề án cụ thể cho từng ngành hàng trong ngắn hạn, trung hạn và dài hạn.

Trong tiến trình đó, việc thay đổi phương thức và hình thức phát triển kinh tế, đặc biệt là trong khu vực nông nghiệp, được xác định là trọng tâm. Tuy nhiên, để chuyển đổi thành công, giải pháp về nguồn lực – đặc biệt là nguồn vốn tín dụng – được xem là yếu tố quyết định.

Nhìn lại chặng đường ba thập kỷ qua, nông nghiệp Việt Nam đã viết nên một câu chuyện thần kỳ. Từ một quốc gia phải nhập khẩu 2 triệu tấn lương thực mỗi năm để chống đói, Việt Nam đã vươn lên mạnh mẽ, đứng vào nhóm các cường quốc xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới.

"Các chuyên gia dự báo, tiềm năng xuất khẩu nông sản của ngành nông nghiệp vẫn còn rất lớn và có thể đạt con số 100 tỷ USD. Để đạt được con số này, việc lựa chọn Tổng hội Nông nghiệp Việt Nam – "ngôi nhà chung" của các doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân – phối hợp cùng hệ thống ngân hàng là một bước đi chiến lược đúng đắn nhằm tạo ra sức mạnh cộng hưởng, nhất là trong việc đẩy mạnh truyền thông tín dụng xanh, bởi khi "tư tưởng thông" thì nguồn vốn sẽ "chảy"", ông Cường nói.

Nguyên Bộ trưởng Bộ NNNPTNT khẳng định: Tín dụng xanh không chỉ giúp doanh nghiệp có nguồn vốn mà còn giúp ngân hàng quản trị rủi ro tốt hơn. Khi đồng tiền được đầu tư vào các dự án "thuận thiên", bền vững và hiệu quả, ngân hàng sẽ tăng trưởng doanh số, có lợi nhuận mà không lo nợ xấu.

Ôn Cường cũng đưa ra gợi ý, để khai thác tối đa dư địa của ngành nông nghiệp, Việt Nam cần học hỏi kinh nghiệm từ các cường quốc như Nhật Bản với công thức giá trị gia tăng: 1 (Sản xuất) + 2 (Chế biến) + 3 (Logistics và Thương mại) = 6.

"Hiện nay, Việt Nam chủ yếu vẫn đang dừng lại ở phần 1, tức là mới chủ yếu sản xuất thô, trong khi các phần còn lại đóng góp tới 3,6 lần giá trị thì chúng ta chưa thực sự đầu tư hiệu quả. Chính vì vậy, trong thời gian tới, dòng vốn tín dụng cần tập trung vào các mắt xích còn yếu này.

Một là xây dựng liên kết chuỗi ngành hàng: Từ hộ nông dân, hợp tác xã đến doanh nghiệp vừa và nhỏ. Hai là đầu tư công nghệ: Tập trung vào chế biến sâu và hệ thống logistics hiện đại. Ba là phát triển hệ sinh thái xanh: Chú trọng từ những chi tiết nhỏ nhất trong văn hóa, nghệ thuật đến các mô hình sản xuất thực tế để tạo nên sức lan tỏa lớn", ông Nguyễn Xuân Cường nhấn mạnh.

Tại hội thảo, ông Nguyễn Trí Ngọc, Tổng Thư ký Tổng hội Nông nghiệp và PTNT cũng khẳng định, thực tế hiện nay, nhu cầu vốn của doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ nông dân cho các mô hình sản xuất nông nghiệp thân thiện môi trường, tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải ngày càng lớn.

Trong khi đó, thông tin về chính sách tín dụng xanh của hệ thống ngân hàng chưa được phổ biến sâu rộng, dẫn tới nhiều đối tượng thụ hưởng tiềm năng chưa tiếp cận được, điểm chạm giữa các chủ thể còn lỏng lẻo, sự thiếu hụt năng lực ESG về phát triển bền vững và khung pháp lý đồng bộ đang là rào cản rất lớn.

Theo thông tin tại Hội thảo, đến thời điểm hiện tại, tín dụng xanh tại Việt Nam vẫn chiếm tỷ lệ nhỏ so với tổng tín dụng.

Đến 30/11/2025, dư nợ tín dụng xanh toàn hệ thống ước đạt khoảng 750.000 tỷ đồng, chiếm khoảng 4m5% tổng dư nợ của nền kinh tế. Tốc độ tăng trưởng bình quân giai đoạn từ năm 2017 đến nay đạt trên 21%/năm - chưa tương xứng với mục tiêu Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050.

Đơn cử, theo ông Trần Hoài Phương, Giám đốc Khối Khách hàng Doanh nghiệp, Ngân hàng TMCP Phát triển TP. Hồ Chí Minh (HDBank), ngân hàng đang có một số chương trình cho vay ưu đãi tín dụng xanh, trong đó có cho vay thực hiện đề án lúa gạo phát thải thấp tại ĐBSCL. Quy mô gói vay này dự kiến khoảng 1.000 tỷ đồng, lãi suất từ 6,6%/năm. Tuy nhiên, hiện hay dự nợ gói này mới chỉ đạt 4 tỷ đồng.

Ngân hàng này cũng tài trợ cho vay các dự án lắp đặt điện mặt trời mái nhà, với tỷ lệ tài trợ lên đến 70% tổng mức đầu tư, thời hạn cho vay 10 năm; ưu đãi cho vay các doanh nghiệp do nữ làm chủ; hay các gói vay ưu đãi cho lĩnh vực nông, lâm, thuỷ sản với quy mô hơn 4.000 tỷ đồng, lãi suất 6,8%/năm, tuy nhiên dư nợ hiện chỉ đạt trên 477 tỷ đồng...

Ông Phạm Xuân Hoè - Tổng Thư ký Hiệp hội cho thuê tài chính Việt Nam, nguyên Phó Viện trưởng Viện Chiến lược Ngân hàng nhà nước cho biết, thực tế doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn trong việc tiếp cận các nguồn lực, đặc biệt là tín dụng ngân hàng. Hiện nay, kinh doanh bất động sản vẫn đang mang lại nhiều lợi nhuận nên chả ai muốn đầu tư vào nông nghiệp.

Nhưng nhìn ra thế giới, tỷ phú Mỹ Warren Buffett vẫn bỏ ra 10% đầu tư vào nông nghiệp xanh, sạch. Ngoài việc đầu tư hàng tỷ USD vào các công ty, ông ấy còn sở hữu gần 10 triệu ha đất nông nghiệp và ông cho rằng đó là trách nhiệm với loài người.

Vì vậy, ông Hoè khẳng định, doanh nghiệp Việt Nam phải có trách nhiệm đầu tư vào chuỗi sản xuất nông nghiệp – lĩnh vực mà chúng ta đang rất có thế mạnh.

Để thúc đẩy tín dụng xanh trong nông nghiệp, thì cần phải có các quy tắc liên kết xanh với bộ quy tắc ứng xử rõ ràng hơn, trong đó doanh nghiệp là hạt nhân, các hộ nông dân là các vệ tinh quay xung quanh; doanh nghiệp càng lớn thì càng cần nhiều hộ nông dân gắn kết chặt chẽ.

"Chúng ta đã chuyển sang cơ chế thị trường thì cũng phải có Bộ quy tắc ứng xử để phân chia lợi ích một cách hài hoà, bình đẳng cũng như rủi ro thì cùng san sẻ. Hiện nay vẫn còn tình trạng nông dân thấy lợi hơn là bẻ kèo, còn người mua thì chỉ muốn lợi nhuận ăn chắc. Chúng ta cần học tập mô hình chuỗi giá trị mía đường của Australia, trong đó người nông dân góp quyền sử dụng đất, vừa được hưởng cổ tức nhà máy, vừa bán sản phẩm theo tiêu chuẩn", ông Hoè khuyến nghị.

Cũng theo ông Phạm Xuân Hoè, về phía ngành ngân hàng, cần có những bước đi mạnh mẽ hơn để hỗ trợ nông nghiệp xanh. Một là cần có quy định riêng cho vay phát triển các mặt hàng nông sản chủ lực, thay vì gộp chung trong tín dụng nông nghiệp nông thôn nói chung.

Hai là Ngân hàng Nhà nước nên thiết lập một quỹ trị giá khoảng 500 triệu USD để tái cấp vốn cho các dự án xanh của ngân hàng thương mại với lãi suất ưu đãi.

Ba là kiểm soát dòng tiền khép kín, bằng việc khuyến khích liên kết ngang giữa các ngân hàng. Khi cả doanh nghiệp thu mua và nông dân đều giao dịch không dùng tiền mặt trong cùng hệ thống, dòng tiền sẽ được kiểm soát minh bạch, giảm thiểu rủi ro và là cơ sở để giảm lãi suất cho vay...

×