Nông thôn mới giai đoạn mới: Đổi mới tư duy, lấy người dân làm trung tâm, ưu tiên phát triển xanh và giảm nghèo bền vững

Nông thôn mới: Những bước tiến đáng ghi nhận

Phát biểu tại Hội thảo tham vấn, lấy ý kiến góp ý định hướng thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-2035, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam cho biết: "Sau 15 năm triển khai, Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới với mục tiêu "phát triển, làm sạch, làm đẹp" cho các vùng miền trên cả nước đã đạt nhiều kết quả nổi bật, đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng sống, tạo chuyển biến mạnh mẽ về hạ tầng, kinh tế, văn hóa, xã hội và môi trường ở khu vực nông thôn".

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam thông tin, chương trình được triển khai từ năm 2010 với mục tiêu "phát triển, làm sạch, làm đẹp" cho các vùng nông thôn trên cả nước.

Trong giai đoạn 2010-2020, chương trình đã tập trung xây dựng nông thôn mới nhằm nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người dân; xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội phù hợp; tổ chức sản xuất hợp lý. Sau 10 năm thực hiện, chương trình đã góp phần thay đổi mạnh mẽ diện mạo nông thôn Việt Nam.

Đến năm 2020, cả nước đã xây dựng mới, nâng cấp hơn 206.700 km đường giao thông nông thôn, cao gấp 6 lần so với giai đoạn trước. Hệ thống trường học, cơ sở văn hóa, công trình phúc lợi được chú trọng đầu tư. Tỷ lệ xã đạt chuẩn nông thôn mới đạt 62,4%, vượt xa mục tiêu ban đầu.

Đặc biệt, chương trình đã góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số xuống gần 4%, được đánh giá là kỳ tích trong công cuộc giảm nghèo.

Bước sang giai đoạn 2021-2025, chương trình tiếp tục gắn với cơ cấu lại ngành nông nghiệp, phát triển kinh tế nông thôn theo chiều sâu, bền vững; xây dựng nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu và ở cấp thôn, bản.

Kết quả đến tháng 4/2025, cả nước đã có 6.001/7.696 xã đạt chuẩn nông thôn mới, đạt 97,5% mục tiêu cả giai đoạn 2021-2025 được giao; trong đó, có 2.363 xã (39,3%) đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao và 605 xã (10%) đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu; có 1.508 thôn bản đặc biệt khó khăn đạt chuẩn nông thôn mới (chiếm 43%).

Xét về tổng thể qua 15 năm triển khai thực hiện, ông Nam nhấn mạnh chương trình đã đạt được nhiều kết quả nổi bật, được Đảng và Nhà nước đánh giá là đạt được nhiều thành tựu to lớn, toàn diện mang tính lịch sử. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, chương trình vẫn đang đặt ra nhiều vấn đề cần tiếp tục hoàn thiện.

Cụ thể, sau 15 năm, có 78,4% số xã đạt chuẩn nông thôn mới; 317 đơn vị cấp huyện đạt chuẩn nông thôn mới; 9 tỉnh hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới, trong đó nhiều vùng có tỷ lệ số xã đạt chuẩn rất cao và phong trào xây dựng nông thôn mới đã trở thành phong trào thi đua trong các thôn bản và cộng đồng dân cư.

Tuy nhiên, ở một số vùng miền trên cả nước, nhất là vùng núi phía Bắc và Tây Nguyên tỷ lệ đạt chuẩn nông thôn mới còn thấp; vẫn còn 4 tỉnh thuộc vùng Trung du Miền núi phía Bắc có tỷ lệ xã đạt chuẩn nông thôn mới dưới 30%; còn một số huyện nghèo không có xã nông thôn mới; có 3 tỉnh chưa có đơn vị cấp huyện được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới. Thực tế này đã tạo ra sự chênh lệch khá lớn trong thực hiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới giữa các vùng miền.

Ông Nam cũng cho biết trong 15 triển khai chương trình, kết cấu hạ tầng thiết yếu phục vụ cho phát triển kinh tế-xã hội cơ bản được đầu tư đồng bộ. Tuy nhiên, ở nhiều vùng vẫn còn tình trạng đầu tư thiếu đồng bộ, chất lượng một số công trình hạ tầng thiết yếu sau khi đạt chuẩn, nhất là giao thông nông thôn nhiều nơi đang xuống cấp, thiếu duy tu bảo dưỡng thường xuyên.

Tuy vậy, bên cạnh những kết quả đạt được, chương trình cũng đang đặt ra nhiều vấn đề cần tiếp tục hoàn thiện. Điều đó đòi hỏi chương trình tới đây cần được nâng tầm lên một giai đoạn cao hơn, dài hơn, theo hướng xây dựng nông thôn mới hiện đại có sự phát triển đa dạng về kinh tế; hạ tầng được kết nối đồng bộ, hiện đại; bền vững về môi trường và nâng cao chất lượng sống, để vươn mình cùng đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển.

Chương trình giai đoạn mới: Nâng tầm, nâng chất, hướng tới phát triển bền vững

Trước thực tiễn đó, Thứ trưởng Trần Thanh Nam nhấn mạnh: Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn tới cần được nâng tầm lên một giai đoạn cao hơn, dài hạn hơn, theo hướng hiện đại, đồng bộ, bền vững về môi trường và đặc biệt phải tập trung nâng cao chất lượng sống cho người dân.

Thứ trưởng đề xuất chương trình nên được chia thành hai giai đoạn. Đó là, giai đoạn 2026 - 2035: Tập trung hoàn thiện chương trình, hướng đến mục tiêu "Nông thôn phát triển toàn diện, kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội đồng bộ, hiện đại" và giai đoạn 2036 - 2045: Xây dựng "Nông thôn hiện đại, có điều kiện sống tiệm cận với đô thị, môi trường xanh sạch đẹp, giàu bản sắc văn hóa dân tộc, đảm bảo quốc phòng, an ninh, trật tự xã hội vững chắc."

Ông Trần Thanh Nam lưu ý, khi xây dựng Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới giai đoạn mới, cần chú trọng đến tên gọi, mục tiêu và nội dung khung của chương trình. Đồng thời, Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương cần tích cực lắng nghe ý kiến của các địa phương để hoàn chỉnh Bộ tiêu chí quốc gia sát với thực tiễn.

Phát biểu tại hội thảo, ông Ngô Trường Sơn – Chánh Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương cho rằng, việc xây dựng nông thôn mới trong giai đoạn tới cần tập trung mạnh mẽ vào yếu tố con người và sinh kế bền vững cho người dân nông thôn. Theo ông Sơn, nông thôn mới không chỉ là câu chuyện về hạ tầng, tiêu chí, con số mà phải là sự thay đổi thực chất trong đời sống, thu nhập và môi trường sống của cư dân nông thôn.

Chánh Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương nhấn mạnh, chương trình cần ưu tiên đẩy mạnh phát triển kinh tế nông thôn theo hướng chuyển đổi xanh, chuyển đổi số để tạo ra hệ sinh thái kinh tế mới tại nông thôn. Điều này không chỉ tạo việc làm bền vững mà còn nâng cao khả năng tự chủ kinh tế của người dân, giúp người nông dân làm giàu ngay trên quê hương mình.

Đặc biệt, ông Sơn lưu ý, để chương trình đạt hiệu quả cao, các địa phương phải được tăng cường phân cấp, trao quyền nhiều hơn trong việc xây dựng và áp dụng tiêu chí phù hợp với điều kiện, đặc thù riêng. Việc này không chỉ giúp các địa phương chủ động trong quá trình thực hiện mà còn tạo điều kiện cho địa phương đề xuất, thiết kế các tiêu chí sát với thực tế, tránh áp dụng máy móc, cứng nhắc.

Bên cạnh đó, ông Ngô Trường Sơn cũng nhấn mạnh vai trò của đào tạo nguồn nhân lực. Theo ông, trong giai đoạn mới, cần có các chương trình đào tạo, huấn luyện bài bản để xây dựng đội ngũ cán bộ nông thôn có năng lực quản lý tốt, đội ngũ doanh nhân, kỹ sư, chuyên gia trẻ sẵn sàng gắn bó, làm việc lâu dài ở nông thôn. Việc huy động sự tham gia của các chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp để chuyển giao công nghệ, phát triển nghề mới tại chỗ là giải pháp quan trọng để nâng cao chất lượng phát triển nông thôn.

Ông Sơn cho biết, Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương sẽ tiếp thu đầy đủ các ý kiến đóng góp tại hội thảo, tiếp tục hoàn thiện nội dung báo cáo, đồng thời tham mưu cho Bộ Nông nghiệp và Môi trường để xây dựng phương hướng, mục tiêu và nhiệm vụ cụ thể trong giai đoạn 2026 - 2035. Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-2035 sẽ phấn đấu đạt những mục tiêu thiết thực và khả thi, không chỉ về hạ tầng và thu nhập mà còn hướng tới một nông thôn hiện đại, xanh, đáng sống.

Đóng góp ý kiến xây dựng Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2026 – 2035, tại hội thảo các đại biểu cho rằng, cần đẩy mạnh phát triển kinh tế nông thôn theo hướng chuyển đổi xanh, chuyển đổi số đủ sức tạo việc làm và nâng cao nhanh thu nhập tại chỗ cho dân cư nông thôn. Đồng thời, quyết liệt bảo vệ và cải thiện môi trường, nâng cao khả năng thích ứng và chống chịu trước biến đổi khí hậu; tiếp tục nâng cấp cơ sở hạ tầng, dịch vụ nông thôn đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế và đời sống hiện đại gắn với đô thị hóa. Bên cạnh đó, cần có các chương trình đào tạo, huấn luyện, huy động lực lượng chuyên gia, nhà khoa học, doanh nhân về nông thôn để hướng dẫn, chuyển giao công nghệ, tạo ra những nghề mới phù hợp với điều kiện của từng địa phương.

Đại diện một số địa phương cũng bày tỏ thống nhất với mục tiêu chương trình đặt ra. Một số ý kiến lưu ý trong bối cảnh tới đây sẽ áp dụng mô hình chính quyền 2 cấp, các tiêu chí của chương trình cũng cần phải phù hợp với các địa phương. Theo đó, cần tăng cường phân cấp, phân quyền mạnh cho các địa phương để phát huy thế mạnh của từng địa phương; cũng như để các địa phương chủ động đề xuất các tiêu chí, đảm bảo việc quản trị chương trình, thực hiện các tiêu chí hiệu quả nhất.

Tiếp thu ý kiến, ông Ngô Trường Sơn, Chánh Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương cho hay, văn phòng sẽ tiếp tục tổng hợp và hoàn thiện nội dung báo cáo để giải trình với Bộ Nông nghiệp và Môi trường đưa ra đề xuất định hướng cho mục tiêu, nhiệm vụ trong giai đoạn 2026 - 2035.

Theo dự kiến, chương trình giai đoạn 2026 - 2035 đặt ra các mục tiêu cụ thể. Đến năm 2030, cả nước có ít nhất 90% số xã đạt chuẩn nông thôn mới, có khoảng 9-10 tỉnh, thành phố hoàn thành mục tiêu xây dựng nông thôn mới, có 4-5 tỉnh, thành phố hoàn thành mục tiêu xây dựng nông thôn mới hiện đại, cả nước không còn hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2022-2025.

Duy trì giảm tỷ lệ hộ nghèo đa chiều bình quân từ 1-1,5%/năm. Thu nhập bình quân đầu người nông thôn đạt khoảng 105 triệu đồng/người/năm (tăng ít nhất 2,5 lần so với năm 2020).

Đến năm 2035, thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn đạt khoảng 168 triệu đồng/người/năm (tăng ít nhất 1,6 lần so với năm 2030); tỷ lệ hộ nghèo đa chiều toàn quốc giảm còn dưới 1%; ít nhất 95% số xã đạt chuẩn nông thôn mới; 70% số xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao; 25% số xã đạt chuẩn nông thôn mới hiện đại; có ít nhất 15 tỉnh, thành phố hoàn thành mục tiêu xây dựng nông thôn mới, trong đó 8-10 tỉnh, thành phố hoàn thành mục tiêu nông thôn mới hiện đại.

Thứ trưởng Trần Thanh Nam khẳng định, chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới là hành trình không có điểm kết thúc. Việc tiếp tục tham vấn, lấy ý kiến rộng rãi từ các cấp, ngành, địa phương và người dân sẽ là động lực quan trọng để chương trình giai đoạn mới phát triển thực chất, hiệu quả và bền vững. Nông thôn Việt Nam không chỉ cần phát triển về kinh tế, hạ tầng mà còn phải trở thành nơi đáng sống, gắn kết cộng đồng và đồng hành cùng đất nước trong kỷ nguyên phát triển mới.

×