Nông thôn mới Lai Châu-câu chuyện tìm thấy cơ hội từ sáp nhập địa giới hành chính

Phóng viên: Thưa ông Vương Đức Lợi, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lai Châu, trong bối cảnh cả nước đang đẩy mạnh Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới, đặc biệt là nông thôn mới gắn với chuyển đổi số và nông thôn mới thông minh, Lai Châu đã triển khai công tác tuyên truyền, vận động người dân như thế nào để bà con, dù ở miền núi xa xôi, cũng hiểu và tích cực tham gia, chứ không phải "làm cho có"?

Ông Vương Đức Lợi: Ngay từ đầu, chúng tôi đã xác định công tác tuyên truyền, vận động người dân là nhiệm vụ then chốt, có ý nghĩa quyết định đến thành công của chương trình. Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo các cấp, các ngành triển khai đồng bộ nhiều giải pháp.

Chúng tôi không chỉ tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng mà còn chú trọng các hình thức gần gũi, dễ hiểu, đặc biệt là bằng tiếng dân tộc tại các buổi họp bản. Các nền tảng mạng xã hội như Zalo, Facebook, cùng với pano, áp phích, khẩu hiệu cũng được tận dụng tối đa để thông tin đến bà con. Mục tiêu là để mỗi người dân đều nắm được mục đích, ý nghĩa và lợi ích thiết thực của nông thôn mới.

Phóng viên: Những nỗ lực tuyên truyền đó đã mang lại những kết quả cụ thể nào, thưa ông?

Ông Vương Đức Lợi: Kết quả rất đáng khích lệ! Trong giai đoạn 2021-2025, chúng tôi đã triển khai 06 Chương trình chuyên đề nông thôn mới. Báo Lai Châu đã đăng tải trên 4.000 tác phẩm, còn Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh đã phát sóng hơn 1.250 tin, bài, phóng sự về nông thôn mới. Nhiều tin, bài tiêu biểu còn được gửi phát sóng trên Đài Tiếng nói Việt Nam, Đài Truyền hình Việt Nam, Cổng Thông tin điện tử khu vực Tây Bắc.

Nhờ đó, người dân đã thực sự chung tay. Bà con đã hiến 255.142m2 đất, góp 30.996 công lao động, góp 4.945 triệu đồng tiền mặt, lắp đặt mới 81 cột, 113 bóng điện chiếu sáng nông thôn, góp trên 87.240 lượt ngày công để triển khai xóa nhà tạm, nhà dột nát, xây dựng tường bao, nhà bếp, nhà vệ sinh… Những đóng góp này đã góp phần nâng cao chất lượng các chỉ tiêu về nhà ở, giảm tỷ lệ hộ nghèo, hoàn thành mục tiêu nông thôn mới của tỉnh.

Phóng viên: Từ những chiến dịch tuyên truyền sâu rộng đó, Lai Châu đã triển khai xây dựng nông thôn mới chuyển đổi số và nông thôn mới thông minh ra sao? Đâu là những dấu ấn, những kết quả nổi bật mà ông tâm đắc nhất, và người dân đã được “hưởng lợi” trực tiếp từ những thay đổi này như thế nào?

Ông Vương Đức Lợi: Chúng tôi đã cụ thể hóa chủ trương chuyển đổi số và xây dựng nông thôn mới thông minh bằng các giải pháp thực tiễn, sát với điều kiện tự nhiên, kinh tế và xã hội của địa phương. Lai Châu đã ban hành Kế hoạch số 1259/KH-UBND về tổ chức thực hiện Chương trình chuyển đổi số trong xây dựng nông thôn mới, hướng tới nông thôn mới thông minh giai đoạn 2021-2025 với nhiều mục tiêu cụ thể.

Điều tôi tâm đắc nhất là sự thay đổi rõ rệt trong đời sống và sản xuất của bà con. Trong nông nghiệp, chúng tôi đã hình thành nhiều mô hình sản xuất, chế biến áp dụng khoa học công nghệ tiên tiến như 267,92 ha chè VietGAP, hữu cơ; nuôi cá nước lạnh, nuôi lợn theo tiêu chuẩn VietGAP. Nông nghiệp công nghệ cao với 42,9 ha nhà màng, nhà lưới và 21,06 ha hệ thống tưới tự động, tiết kiệm đã giúp tăng năng suất, chất lượng sản phẩm. Đặc biệt, việc gắn mã vùng trồng cây ăn quả 4.000ha, truy xuất nguồn gốc sản phẩm nông nghiệp, cùng việc đưa 100% sản phẩm OCOP từ 3 sao trở lên lên sàn thương mại điện tử đã mở rộng thị trường, nâng cao giá trị nông sản cho người dân. 90% số hộ sản xuất nông nghiệp đăng ký tài khoản bán hàng/gian hàng trên sàn thương mại điện tử cũng đã được đào tạo kỹ năng số.

Những chuyển đổi này không chỉ giúp bà con nâng cao thu nhập mà còn thay đổi tư duy sản xuất, tiếp cận với thị trường rộng lớn hơn. Họ không còn sản xuất manh mún, mà hướng tới sản xuất hàng hóa, có giá trị kinh tế cao hơn.

Phóng viên: Nhìn lại chặng đường đã qua, cả thành công và những điều còn trăn trở, theo ông, đâu là bài học “xương máu” nhất mà Lai Châu đã rút ra được trong quá trình xây dựng nông thôn mới, đặc biệt là nông thôn mới gắn với chuyển đổi số? Để một chương trình lớn như thế này thực sự “ăn sâu bén rễ” vào đời sống, chúng ta cần nhớ điều gì nhất?

Ông Vương Đức Lợi: Bài học “xương máu” nhất mà chúng tôi rút ra được là: Mọi chính sách, mọi chương trình dù lớn đến đâu cũng không thể thành công nếu không xuất phát từ người dân và vì người dân.

Năm 2012, Lai Châu là một tỉnh còn rất nhiều khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo cao, thu nhập bình quân đầu người thấp. Khi mới triển khai nông thôn mới, nhiều nơi còn tâm lý trông chờ, ỷ lại vào Nhà nước. Nhưng thực tiễn đã cho thấy, chỉ khi người dân hiểu, tin và thực sự thấy được lợi ích thiết thực từ chương trình, họ mới chủ động tham gia, đồng hành và góp phần hoàn thành mục tiêu.

Đặc biệt trong giai đoạn chuyển đổi số, việc “số hóa” nông thôn không chỉ là đưa công nghệ về thôn bản, mà quan trọng hơn là làm sao để người dân, nhất là đồng bào vùng cao, vùng sâu, vùng xa thấy được lợi ích của công nghệ đối với sản xuất và đời sống của họ.

Để nông thôn mới thực sự “ăn sâu bén rễ”, điều cần nhớ nhất là phải kiên trì lấy người dân làm trung tâm, vì lợi ích và quyền lợi của người dân. Người dân không chỉ là đối tượng hưởng lợi mà phải thực sự trở thành chủ thể trong xây dựng nông thôn mới; có nghĩa là người dân hiểu, người dân quyết và người dân làm.

Phóng viên: Một vấn đề nóng mà Lai Châu cũng như nhiều địa phương khác đang đối mặt là việc sáp nhập các xã, phường. Sau khi sáp nhập, chắc chắn sẽ có nhiều thay đổi về địa giới hành chính, về dân cư và cả về nguồn lực. Ông nhìn nhận thế nào về những thách thức này đối với chương trình xây dựng nông thôn mới, đặc biệt là các tiêu chí liên quan đến hạ tầng, văn hóa, và nông thôn mới thông minh, chuyển đổi số? Liệu có sự xáo trộn, hay thậm chí là “giật lùi” nào không, thưa ông?

Ông Vương Đức Lợi: Việc sáp nhập các đơn vị hành chính cấp xã là một chủ trương lớn nhằm tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả quản lý, nhưng chắc chắn sẽ kéo theo không ít thách thức.

Sau sáp nhập, chúng ta sẽ phải rà soát, điều chỉnh lại toàn bộ hệ thống chỉ tiêu nông thôn mới theo địa giới hành chính mới. Một xã đạt chuẩn trước đây, khi sáp nhập với một đơn vị khác có xuất phát điểm thấp hơn, rất có thể sẽ không còn giữ được “chuẩn” nữa. Các tiêu chí về hạ tầng như giao thông, trường học, trạm y tế… sẽ phải đánh giá lại trên một phạm vi rộng và dân số lớn hơn. Như vậy, sẽ có sự xáo trộn, thậm chí là “giật lùi” trong quá trình đạt và giữ vững các tiêu chí nông thôn mới.

Về tiêu chí văn hóa và đặc biệt là nông thôn mới thông minh, chuyển đổi số – những lĩnh vực vốn đã nhiều thách thức – thì sau sáp nhập sẽ càng đòi hỏi sự đầu tư đồng bộ và bài bản hơn. Việc tích hợp, đồng bộ hạ tầng công nghệ thông tin, dữ liệu dân cư, nền tảng số… trên địa bàn mới có thể gặp không ít rào cản, nhất là ở những địa phương vùng cao, biên giới như Lai Châu, nơi mà khoảng cách về trình độ số giữa các xã còn khá lớn. 

Tuy nhiên, tôi không xem đây là “bước lùi” mà là một phép thử để chương trình xây dựng nông thôn mới chuyển sang một giai đoạn phát triển cao hơn, toàn diện và bền vững hơn. Quan trọng nhất lúc này là có sự chỉ đạo linh hoạt, sát sao từ cấp tỉnh đến cơ sở, rà soát lại các tiêu chí cho phù hợp, tránh máy móc, đồng thời tăng cường hỗ trợ cho những địa phương khó khăn sau sáp nhập để không bị “tụt lại phía sau”.

Phóng viên: Trước những thách thức không nhỏ từ việc sáp nhập, Sở Nông nghiệp và Môi trường Lai Châu đã và đang có những kế hoạch, định hướng cụ thể nào để đảm bảo tiến độ, chất lượng xây dựng nông thôn mới, vừa hóa giải được những khó khăn phát sinh? Đâu là những giải pháp “then chốt” để đảm bảo rằng, sau sáp nhập, “chất” của nông thôn mới không những không giảm mà còn được nâng lên, và người dân là trung tâm của mọi sự phát triển, thưa ông?

Ông Vương Đức Lợi: Chúng tôi đã chủ động tham mưu UBND tỉnh ban hành các văn bản rà soát, đánh giá các chỉ tiêu, tiêu chí nông thôn mới đối với các xã trước và sau khi sáp nhập; điều chỉnh kế hoạch xây dựng nông thôn mới năm 2025 của các xã cho phù hợp với tình hình mới.

Về định hướng, chúng tôi tập trung rà soát, đánh giá lại toàn diện các chỉ tiêu, tiêu chí nông thôn mới theo Bộ tiêu chí nông thôn mới của tỉnh Lai Châu đối với 36 xã sau sáp nhập, từ đó xây dựng kế hoạch, lộ trình cụ thể cho năm 2025 và giai đoạn 2026-2030, đảm bảo phù hợp với thực tiễn; Ưu tiên nguồn lực đầu tư hạ tầng thiết yếu cho các xã sau sáp nhập còn khó khăn, tránh tình trạng mất cân đối; Tăng cường vai trò chủ thể của người dân thông qua tuyên truyền, vận động để tạo sự đồng thuận và chung sức của cộng đồng; Lồng ghép hiệu quả các nguồn lực, đặc biệt là vốn từ các chương trình mục tiêu quốc gia và xã hội hóa; Chú trọng phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập gắn với lợi thế địa phương, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo hướng hàng hóa, liên kết với doanh nghiệp, hợp tác xã.

Về giải pháp, chúng tôi tập trung vào việc chỉ đạo quyết liệt các cấp, các ngành nỗ lực phấn đấu hoàn thành cao nhất các mục tiêu, nhiệm vụ; Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nghiên cứu các mô hình tuyên truyền trực tiếp đa dạng, phù hợp với ngôn ngữ, đặc thù văn hóa của từng địa phương, từng dân tộc; Nâng cao vai trò, trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền và Ban Chỉ đạo các cấp trong lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện Chương trình, đồng thời đẩy mạnh giải ngân nguồn vốn ngân sách nhà nước, đặc biệt là vốn sự nghiệp, để phục vụ kịp thời quyền lợi của nhân dân; Phát huy tinh thần “Dám nghĩ, dám nói, dám làm…” của người đứng đầu các cấp, tăng cường phối hợp, chia sẻ kinh nghiệm; Đẩy mạnh số hóa công tác theo dõi, điều hành Chương trình, xây dựng hệ thống quản lý tiến độ giải ngân trực tuyến, kết nối cấp tỉnh và xã để tăng cường công khai, minh bạch và hiệu quả; Tăng cường kiểm tra, giám sát và nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ cơ sở trong quản lý dự án, tổ chức thực hiện và giám sát, đánh giá.

Chúng tôi tin rằng, với những định hướng và giải pháp này, việc sáp nhập xã không những không làm giảm “chất” của nông thôn mới mà còn là cơ hội để Lai Châu tái cơ cấu chương trình theo hướng hiệu quả hơn, thông minh hơn và mang lại lợi ích thực chất hơn cho người dân, đúng với tinh thần người dân là trung tâm của mọi sự phát triển.

Phóng viên: Xin chân thành cảm ơn ông !

×