Nữ GS.TS, nghiên cứu viên cao cấp hơn 40 năm nghiên cứu, ứng dụng chế phẩm sinh học diệt côn trùng

Nữ GS.TS người Hà Nội có duyên nợ với nông nghiệp và hành trình "người mở đường"

Những năm 1970-1979, vấn đề bảo vệ thực vật ở nước ta hầu như còn phụ thuộc hoàn toàn vào hóa chất, thời điểm đó có nhà khoa học trẻ đã hướng đi tiên phong trong việc nghiên cứu các biện pháp sinh học để phòng trừ dịch hại ở Việt Nam.

GS.TS Phạm Thị Thùy chia sẻ: “Trước đây, tôi không hề nghĩ mình sẽ gắn bó với ngành nông nghiệp nhưng nghề đã chọn tôi", bởi thời học phổ thông tại trường chuyên Lê Hồng Phong, Nam Định, bà học khá, giỏi các môn tự nhiên, nhất là toán.

Năm 1971-1976, bà học Trường Đại học Nông nghiệp 1 Hà Nội, tốt nghiệp loại giỏi, đầu năm 1977, bà được phân công về Viện Bảo vệ thực vật. Sau 8 năm công tác, bà được đi nghiên cứu sinh ở Bulgaria nghiên cứu về các chế phẩm sinh học.

Năm 1990, bà về nước với tấm bằng Tiến sĩ Sinh học Bảo vệ Thực vật, từ đây bà đã tập trung toàn bộ tâm huyết của mình vào lĩnh vực hoàn toàn mới mẻ là nghiên cứu công nghệ sản xuất các chế phẩm sinh học, một hướng đi đầy khó khăn và thách thức trong thời điểm nền kinh tế nước ta ngày đó còn eo hẹp, thiết bị chưa đầy đủ, phương tiện nghiên cứu còn thiếu thốn...

Đến nay, GS.TS Phạm Thị Thùy đã được ghi nhận là người đầu tiên đi sâu nghiên cứu và sản xuất thành công các chế phẩm sinh học, đặt nền móng vững chắc cho công tác phòng trừ dịch hại theo hướng bảo vệ môi trường sinh thái, tạo ra các nông sản sạch, an toàn và bền vững ở Việt Nam.

Thành tựu sản xuất ra chế phẩm sinh học, dập tắt các loại dịch hại

Hơn 40 năm tâm huyết với nghề, GS.TS đã làm Chủ nhiệm hơn 30 dự án và đề tài nghiên cứu khoa học cấp Nhà nước, cấp Bộ và cấp tỉnh, bà đã cho ra đời các sản phẩm sinh học phòng trừ dịch sâu hại cây trồng nông, lâm nghiệp.

Để sản xuất được các chế phẩm sinh học có chất lượng cao phải có được chủng giống tốt, vì vậy bà đã không ngại khó khăn, đi khắp mọi miền của đất nước, về tận các địa phương có dịch hại để thu thập nguồn bệnh từ chính con sâu, con bọ cánh cứng gây hại...

Sự tận tâm và miệt mài này xuất phát từ mong muốn lớn nhất của bà là nghiên cứu khoa học vì nông dân.

Có được chủng giống tốt, bà đã nghiên cứu các môi trường nhân giống và các điều kiện để ra được các chế phẩm sinh học có chất lượng cao ứng dụng phòng trừ dịch hại đạt hiệu quả.

Về chế phẩm Bt (Bacillus thuringiensis) và virus, bà đã nghiên cứu và ứng dụng thành công các chế phẩm từ vi khuẩn Bt và virus đa diện nhân sâu xanh (NPV.Ha), virus đa diện nhân sâu khoang (NPV.Sl) trừ sâu hại rau ở Hà Nội, Hải Phòng, Đà Lạt và Bà Rịa Vũng Tàu…

Các chế phẩm này có khả năng diệt côn trùng gây hại một cách chọn lọc, không gây ảnh hưởng đến môi trường sinh thái và sức khỏe con người, đó là sự khác biệt hoàn toàn với thuốc hóa học.

Hai chế phẩm vi nấm, đó là nấm trắng Boverit (Beauveria bassiana) và nấm xanh Mat (Metarhizium anisopliae) là những "đứa con tinh thần" tiêu tốn rất nhiều công sức, nhưng cũng  mang lại nhiều tiếng vang lớn nhất trong sự nghiệp của bà.

Năm 1994, GS.TS Thùy và cộng sự đã nghiên cứu công nghệ, sản xuất được vài tạ chế phẩm nấm xanh Mat (Metarhizium anisopliae) và đã cung cấp cho các tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, Đồng Nai và Tây Ninh để ứng dụng phòng trừ dịch châu chấu hại ngô, mía, mì… trên diện tích vài chục ha đạt hiệu quả cao.

Kết quả này đã được UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đánh giá cao và tặng Bằng khen cùng 1 triệu đồng, đồng thời thành công này cũng mang lại cho bà giải Ba Giải thưởng Sáng tạo Khoa học Công nghệ Việt Nam (VIFOTEC) năm 1995.

Năm 1998, khi dịch sâu róm thông bùng phát ở Sơn La và các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh…, bà và cộng sự lại nghiên cứu công nghệ sản xuất chế phẩm nấm Boverit (Beauveria bassiana) và virus sâu róm thông (NPV.Dp) để phòng trừ dập dịch sâu róm thông ở Phù Bắc Yên, Sơn La và các tỉnh miền Trung trên diện tích hàng nghìn ha thông, hiệu quả đạt 80-95% sau 2-4 tuần phun.

Hiệu quả kéo dài cho đến năm sau vì sự lây lan của nấm. Kết quả này đã giúp bà nhận giải Nhì Giải thưởng Sáng tạo Khoa học Công nghệ Việt Nam (VIFOTEC) năm 1998.

Năm 2000, dịch bọ cánh cứng hại dừa bùng phát ở Bến Tre, GS.TS Thùy cũng là người đầu tiên vào giúp nông dân tỉnh Bến Tre phòng trừ dịch bọ cánh cứng hại dừa bằng chế phẩm sinh học nấm xanh Mat (Metarhizium anisopliae) đạt hiệu quả cao.

Chỉ trong vài năm từ 2000-2005, bà đã dập được dịch bọ cánh cứng hại dừa cho 12 tỉnh thành thuộc Đồng bằng sông Cửu Long, giúp bà con nông dân bảo vệ dừa theo hướng an toàn và bền vững.

Đến nay, dịch bọ cánh cứng hại dừa hầu như không bùng phát bởi nguồn nấm Mat vẫn tồn tại trong tự nhiên.

Nỗi trăn trở và tầm nhìn về nền nông nghiệp sạch

Mặc dù có nhiều thành tựu lớn trong nghiên cứu, nhưng GS.TS Phạm Thị Thùy đã nghỉ hưu, đến nay bà vẫn luôn trăn trở về việc nghiên cứu công nghệ sản xuất và ứng dụng thực tế của các chế phẩm sinh học.

Bà chia sẻ: “Thuốc hóa học dễ mua bán, nhanh thấy hiệu quả, trong khi sản phẩm sinh học cần có quy trình sản xuất, sử dụng nghiêm ngặt và chưa có doanh nghiệp lớn nào mặn mà đầu tư sản xuất đại trà”.

Hiện nhiều nơi cứ đăng là đã sản xuất ra các chế phẩm sinh học nhưng thực tế không phải sinh học, điều này dẫn đến tình trạng thuốc bảo vệ thực vật hóa học độc hại vẫn tràn lan trên các cánh đồng.

Theo bà, nghiên cứu không chỉ là công việc mà là trách nhiệm với nông dân, với chính chúng ta. Mục tiêu cuối cùng là làm sao để nông dân có thể sử dụng được các chế phẩm sinh học thật sự để tạo ra sản phẩm nông nghiệp thật an toàn và bền vững, giảm thiểu ô nhiễm môi trường.

Những đóng góp không mệt mỏi của GS.TS Phạm Thị Thùy đã được Đảng và Nhà nước ghi nhận. Bà vinh dự nhận được Giải thưởng Kovalepskaia năm 2008 – giải thưởng cao quý dành cho các nhà khoa học nữ xuất sắc và Huân chương Lao động Hạng Ba năm 2013.

Dù đã nghỉ hưu từ cuối năm 2009, nhưng bà vẫn tiếp tục công việc nghiên cứu và giảng dạy với tư cách là Giảng viên cao cấp tại bộ môn Công nghệ sinh học - vi sinh, khoa Sinh, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đến năm 2016 mới nghỉ hẳn.

Hiện nay, bà vẫn là Ủy viên Thường vụ Hội các ngành Sinh học Hà Nội, luôn tư vấn và tham gia các Hội đồng phản biện các sản phẩm sạch và an toàn.

×