Ở làng này của Thái Bình, các cụ già U80 tay vẫn thoăn thoắt đan cói, làm hàng xuất khẩu đang hot

80 tuổi vẫn thoăn thoắt đan cói

Người dân Tiền Hải khéo tay, có nghề làm cói cha truyền con nối từ bao đời. Do vậy những người phụ nữ ở đây được biết đến rất khéo léo, tỉ mỉ, nhạy bén và đặc biệt là đam mê sâu sắc với nghề.

Trước kia, khi cuộc sống còn nhiều khó khăn người dân trồng cây cói, thu hoạch và sản xuất ra cặp cói và mũ cói bán trong nội địa để kiếm thêm thu nhập. Dần dần khi xã hội phát triển các sản phẩm của làng nghề dần được giới thiệu và xuất khẩu sang nước ngoài.

Về xã Tây An, theo sự chỉ dẫn của người dân địa phương, chúng tôi ghé thăm nhà bà Nguyễn Thị Nhâm vào một trưa hè oi ả. Khi ấy bà đang cặm cụi hoàn thiện những bước cuối cùng để tạo ra chiếc hộp cói. Gắn bó với nghề đan cói truyền thống của cha ông từ năm 10 tuổi, đến nay bà Nhâm đã 85 tuổi.

Niềm nở đón khách, bà kể: “Nghề cói đã có ở xã này từ bao đời, từ lúc tôi sinh ra đã được ông bà, cha mẹ truyền dạy. Tôi nghe mọi người kể, đây là gốc gác của nghề cói rồi sau này có mới truyền đi các nơi khác như Nghĩa Hưng (tỉnh Nam Định) hay Hưng Hà (tỉnh Thái Bình),...”

Mắt tuy mờ nhưng đôi tay bà vẫn thoăn thoắt đan cói.

“Thời chúng tôi còn nhỏ, ở xã chỉ có duy nhất nghề cói. Nhiều người nhờ nghề này mà nuôi sống cả gia đình, các con đều được ăn học tử tế và thành tài nên tôi trân trọng nó lắm. Bằng tuổi tôi bây giờ, nhiều người vẫn mang cói ra đan hàng ngày, phần có thêm thu nhập, phần làm gương để con cháu nhìn vào đó mà giữ gìn nghề truyền thống”, bà Nhâm chia sẻ.

Theo đó, nghề đan cói đòi hỏi sự kiên trì bởi phải trải qua nhiều công đoạn tỉ mỉ, từ chọn cói, rửa, ngâm, phơi cho đến ép cói… Cây cói được chọn phải là những cây thân vừa phải, không già quá, cũng không non quá để dễ ép.

Khi ngâm cói cũng cần khéo léo và có kinh nghiệm, chẳng hạn như cây bị úng, trương,... thì phải biết cách xử lý. Phơi xong thì mang đi ép là mới bắt đầu có nguyên liệu để đan.

Tiếp đó, cói được đưa vào máy tuốt và cho nhuộm để cho ra màu đẹp mắt, sau đó cói được đưa ra ép cho mềm. Tuyệt đối không để hai màu đan vào nhau, các lan phải đều màu mới tạo ra được sản phẩm cói đẹp. Sau khi chọn ra những sợi cói đạt tiêu chuẩn thì những người thợ sẽ bắt tay và đan để tạo thành phẩm. Những sản phẩm sau khi được đan hoàn thiện sẽ đem ra phơi, sấy khô. Cuối cùng, sản phẩm được cắt tỉa, treo tem và đóng gói để bán ra thị trường.

“Cói đã ép xong rồi thì phải phân thành từng kích cỡ, màu sắc để khi đan có sự xen kẽ. Các sản phẩm có thể là ró cói, giỏ cói, mũ cói, túi cói, chiếu cói… đa dạng lắm, sáng tạo ra gì là đan cái đấy”, bà Nhâm nói.

Đưa sản phẩm cói từ "ao làng" xuất khẩu ra thế giới

Cũng như bà Nhâm, bà Trần Thị Diệp (80 tuổi) tâm sự: “Từ bé, tôi đã được mẹ dạy cho nghề đan cói. Sau này, đi lấy chồng cũng theo mẹ chồng làm nghề này luôn. Trước đây, các sản phẩm làm xong, thương lái trong và ngoài xã tìm đến tận nhà để mua hàng. Nhưng bây giờ, khoa học công nghệ phát triển, các sản phẩm nhựa được ưa chuộng hơn bởi tính tiện lợi và rẻ nên hàng ngày, tôi nhận cói từ công ty về đan để lấy tiền công”.

Bà Diệp cho biết, bà cũng như nhiều người khác nhận hàng từ công ty, tiền công phụ thuộc vào kích cỡ của sản phẩm, nếu cái to thì bà đan được 2-3 chiếc/ngày, cái nhỏ thì 7 chiếc. Với những hộp cói nhỏ thì tiền công là 10.000đ/chiếc, còn với những sản phẩm to thì tiền công có thể lên đến 100.000đ/chiếc. Ngoài tiền công thì, những người như bà còn được công ty trả tiền cói là từ 3000đ - 5000đ/chiếc.

Từ lời bà Diệp, chúng tôi được biết, các sản phẩm cói ở Tây An từ chỗ không tên tuổi, thương hiệu, chỉ loanh quanh ở chợ quê, nay đã có mặt ở nhiều tỉnh, thành trong nước và lên tàu sang nước bạn.

Người có công lớn là bà Phạm Thị Ngắn. Bà Ngắn thành lập công ty, chào mời sản phẩm đến nhiều đơn vị. Bà Ngắn còn nhanh chóng nắm bắt nhu cầu thị trường và thị hiếu nước ngoài, dần dần, sản phầm cói Tây An vươn ra thế giới.

Trả lời phóng viên Dân Việt, bà Ngắn tự hào: “Mỗi tháng công ty chúng tôi xuất khẩu rất nhiều sản phẩm như túi xách, giỏ, làn… sang các nước như Mỹ, Nhật, Thái Lan,... và tạo cơ hội việc làm cho hàng nghìn lao động. Điều này trở thành niềm tự hào và động lực để người dân Tây An tiếp tục giữ gìn và phát triển nghề đan cói, góp phần làm giàu cho quê hương".

Bà Ngắn cho biết, từ ngày xưa bà vẫn luôn ấp ủ mong ước tạo thêm nhiều việc làm cho lao động nông thôn, nhất là chị em phụ nữ.

Nhờ có sự xuất hiện của các công ty về sản phẩm cói, nhiều chị em trong xã Tây An đã có thêm nghề mới ngoài giờ làm để tăng thêm thu nhập.

Chị Nguyễn Thị Thơm (45 tuổi) chia sẻ: “Dù đã có công việc ổn định, tôi vẫn nhận cói từ công ty bà Ngắn về đan buổi tối. Mỗi tháng tôi đan được từ 50 - 60 sản phẩm to nhỏ khác nhau, thu nhập cũng khá".

Giờ đây, các sản phẩm cói ngày càng được cải tiến, thu hút thêm nhiều khách hàng, nâng cao chất lượng cũng như lợi nhuận. Các sản phẩm cói được trang trí thêm hoa văn, hoạ tiết rồi mới tung ra thị trường thay vì sản phẩm thô như trước kia.

Hiện nay, Hội người cao tuổi huyện Tiền Hải rất chú trọng trong việc tổ chức các hội nghị về nghề truyền thống và có giấy khen, bằng khen để động viên các cụ tiếp tục truyền nghề.

Thêm vào đó, theo tư liệu địa phương, nhiều doanh nghiệp đã triển khai các dự án khuyến khích người dân giới thiệu nhân công cho các công ty đan cói truyền thống với mức hoa hồng hấp dẫn, từ đó góp phần mở rộng mạng lưới nghề trên địa bàn tỉnh.

Ngoài ra, chính quyền các cấp thường xuyên tổ chức các triển lãm như: Hội chợ giới thiệu sản phẩm OCOP,... nhằm giới thiệu sản phẩm cói của địa phương, từ đó mở rộng thị trường tiêu thụ và lan tỏa nghề đến gần hơn với đại chúng.