Phía sau 'đòn chính trị' đáng sợ chính phủ Ukraine nhắm vào cựu Tổng thống Poroshenko

Ngay cả Ngân hàng Quốc gia Ukraine (NBU) cũng bị lôi kéo vào vụ việc, buộc phải thực thi quyết định ông Poroshenko là người có "danh tiếng không hoàn hảo". Động thái này đã làm dấy lên câu hỏi về lý do dẫn đến vụ việc này.

Trong bối cảnh bất ổn ngày càng tăng trong nỗ lực chiến tranh của Ukraine, các động thái chính trị vẫn chưa dừng lại. Mục tiêu rõ ràng là tạo ra một bối cảnh chính trị mà nếu cuộc bầu cử được tổ chức, ông Zelensky sẽ phải đối mặt với một đối thủ yếu hơn mà ông có thể dễ dàng đánh bại. Những người chỉ trích cho rằng chiến dịch gây sức ép chống lại ông Poroshenko đang củng cố hình ảnh của ông như là đối thủ chính của ông Zelensky.

Vào giữa tháng 2/2025, NSDC đã áp đặt lệnh trừng phạt đối với ông Poroshenko. NBU sau đó đã tiến hành thanh tra Ngân hàng Đầu tư Quốc tế (IIB), do cựu tổng thống sở hữu. NBU khẳng định cuộc thanh tra là hoạt động thường kỳ, không liên quan đến lệnh trừng phạt và là một phần của lịch trình kiểm toán năm 2024 đã được công bố trước. Tuy nhiên, vào tháng 3, NBU đã phạt IIB 20,5 triệu hryvnia vì vi phạm luật chống rửa tiền.

Sự việc lên đến đỉnh điểm khi NBU chính thức tuyên bố ông Poroshenko là người có “danh tiếng không hoàn hảo”. Trong thế giới quản lý tài chính, danh tiếng là một tiêu chuẩn quốc tế quan trọng, đặc biệt là theo hướng dẫn của FATF.

NV Business đã trao đổi với các nhà phân tích chính trị, người trong chính phủ và các nguồn tin trong ngành ngân hàng để hiểu lý do tại sao một tổ chức quan trọng như NBU lại bị kéo vào một cuộc giằng co chính trị dường như là có thật, và liệu có bất kỳ logic nào trong cuộc đụng độ giữa hai chính trị gia ủng hộ Ukraine trong thời chiến hay không.

Các lệnh trừng phạt và sân vận động: Nghịch lý Poroshenko

Vào tháng 3/2025, Viện Xã hội học Quốc tế Kyiv (KIIS) đã khảo sát người dân Ukraine về quan điểm của họ đối với các lệnh trừng phạt của NSDC đối với ông Poroshenko, cũng như các lệnh trừng phạt nhắm vào Ihor Kolomoisky, Hennadii Boholiubov, Kostiantyn Zhevago và Viktor Medvedchuk. Kết quả cho thấy: 59% số người được hỏi coi các lệnh trừng phạt là "một nỗ lực nhằm đánh lạc hướng khỏi tình hình khó khăn ở tuyến đầu" (36%) hoặc là "một nỗ lực nhằm vô hiệu hóa phe đối lập trước các cuộc đàm phán có thể xảy ra với Nga và các cuộc bầu cử có khả năng xảy ra".

Trong số những người bị trừng phạt, ông Poroshenko nổi bật là nhân vật duy nhất vẫn còn hoạt động trong nền chính trị Ukraine. Những người khác hoặc là ở nước ngoài, bị giam giữ hoặc bị gạt ra ngoài lề chính trị. Ngược lại, ông Poroshenko vẫn là tiếng nói nổi bật trong phe đối lập.

Phát biểu với trang tin Suspilne, Tổng thống Zelensky bảo vệ lệnh trừng phạt đối với vị tổng thống thứ năm, nói rằng chúng được áp dụng vì cáo buộc chuyển hàng tỷ hryvnia trong thời chiến.

“Tôi chỉ ngạc nhiên là việc giám sát tài chính không cho chúng ta thấy bất cứ điều gì sớm hơn. Tôi chưa từng thấy điều này trước đây, và những gì đã xảy ra trước thời của tôi thì khó mà nói được. Bây giờ, Cơ quan An ninh và giám sát tài chính đang cho thấy hàng tỷ đô la. Và tất cả những người này, bao gồm cả Medvedchuk và Poroshenko, họ là đối tác trong vụ án này. Nhưng tôi không muốn buộc tội bất kỳ ai, tòa án sẽ quyết định điều đó", ông Zelensky nói.

Ông Zelensky nhấn mạnh rằng lệnh trừng phạt không có nghĩa là bỏ tù, chỉ hạn chế quyền tiếp cận các khoản tiền bị cáo buộc là có được một cách bất hợp pháp. Ông cũng tuyên bố rằng ông có thông tin về các chương trình rửa tiền liên quan đến các khoản tiền nhằm hỗ trợ Lực lượng vũ trang, sau đó các khoản tiền đó được chuyển hướng cho các thành viên của các đảng phái của những cá nhân bị trừng phạt.

Giải pháp mà ông đề xuất là trả lại số tiền đó vào ngân sách nhà nước để sử dụng cho mục đích quân sự và các lệnh trừng phạt có thể được dỡ bỏ.

Các viên chức trong văn phòng tổng thống từ chối bình luận chính thức về hành động của NBU liên quan đến ngân hàng của ông Poroshenko. Một đại diện không chính thức cho biết họ không theo dõi chặt chẽ tình hình nhưng nói thêm rằng họ chưa nghe nói về bất kỳ vấn đề nghiêm trọng nào mà nhà lãnh đạo Đoàn kết châu Âu phải đối mặt trong lĩnh vực ngân hàng.

Tại sao ông Poroshenko giúp Bankova nhiều hơn là làm hại

NV Business đã có quyền truy cập vào cuộc thăm dò ý kiến ​​nội bộ từ giữa tháng 4 do một đảng lớn trong quốc hội ủy quyền. Một trong những câu hỏi mô phỏng cuộc bầu cử vòng hai giả định trong cuộc bầu cử tổng thống giữa ông Zelensky và Petro Poroshenko. Trong số những cử tri đã quyết định và nói rằng họ sẽ bỏ phiếu, Zelensky sẽ nhận được hơn 70% số phiếu bầu, trong khi ông Poroshenko sẽ chỉ giành được hơn 25%, gần giống với kết quả năm 2019 là 73% so với 24%.

Trong một kịch bản khác, khi ông Zelensky đối mặt với cựu Tổng tư lệnh Valerii Zaluzhnyi trong vòng bầu cử thứ hai, ông Zelensky sẽ thua với cách biệt hơn 20 điểm.

Theo dự đoán của quốc hội, một đảng chính trị do ông Zaluzhnyi lãnh đạo sẽ nhận được hơn 30% số phiếu bầu. Một đảng đổi tên là Servant of the People sẽ đứng thứ hai với khoảng 20%, trong khi European Solidarity

sẽ đứng thứ ba với khoảng 6%. Hai nhóm khác có liên hệ với các nhà lãnh đạo quân sự Kyrylo Budanov và Andrii Biletskyi, cũng được dự đoán sẽ vượt qua ngưỡng 5%.

Chiến lược "đối thủ được thiết kế sẵn" này phản ánh các chiến thuật chính trị của Bankova từ năm 1999, khi các cố vấn có liên hệ với giới tài phiệt làm việc cho Tổng thống Leonid Kuchma đã giúp đưa ứng cử viên Cộng sản Petro Symonenko vào vòng bầu cử thứ hai, loại bỏ các đối thủ có khả năng hơn như Yevhen Marchuk và Oleksandr Moroz.

Nhà phân tích chính trị Mykola Davydiuk tin rằng cuộc xung đột hiện tại đang diễn ra ở nhiều cấp độ. Đầu tiên, ông coi đó là sự tiếp diễn của sự thù địch cá nhân giữa hai ông Zelensky và Poroshenko. "Sân vận động lại diễn ra. Sự căng thẳng về mặt cảm xúc mà các đấu sĩ không thể để lại phía sau trong đấu trường", ông nói, ám chỉ đến cuộc tranh luận gay gắt trong chiến dịch tranh cử năm 2019 giữa hai chính khách.

Thứ hai, Davydiuk cho rằng áp lực lên ông Poroshenko có thể là một phần của trò chơi xếp hạng được tính toán. “Đó là một chiến lược, rút hết phiếu bầu tiềm năng của quân đội và chuyển hướng nó cho một người 'an toàn', ông Poroshenko. Sau đó đánh bại ông ta ở vòng thứ hai", ông giải thích. Đồng thời, ông hạ thấp mức độ nghiêm trọng của những rắc rối pháp lý của ông Poroshenko. “Khi Poroshenko tuyên bố rằng ông không đủ tiền mua cà phê nhưng tờ khai tài sản của ông cho thấy có khoảng 3 tỷ hryvnia tiền mặt, hãy thành thật mà nói — 99% người Ukraine thậm chí không biết vấn đề đó trông như thế nào", ông nói thêm một cách mỉa mai.

Tuy nhiên, Davydiuk cho biết án tù sẽ là một thách thức nghiêm trọng hơn — mặc dù ông lưu ý rằng ngay cả điều đó cũng có thể được xoay chuyển theo hướng có lợi cho Poroshenko. "Ông ấy là kiểu chính trị gia có thể sử dụng ngay cả điều đó để giành được sự ủng hộ", Davydiuk nói.

Ông cũng chỉ ra một vấn đề rộng hơn, đấu đá nội bộ giữa các chính trị gia ủng hộ Ukraine là lãng phí năng lượng chính trị trong thời chiến. Davydiuk kết luận bằng cách nêu bật một nghịch lý, trong khi Poroshenko và Zelensky đấu khẩu, các cựu thành viên của đảng OPZZh thân Nga, như Yurii Boiko, vẫn không bị ảnh hưởng.

NBU bị cuốn vào cơn bão chính trị như thế nào

Ngân hàng Quốc gia Ukraine đã công khai bảo vệ quyết định chỉ định Petro Poroshenko là người có "danh tiếng không hoàn hảo". Cơ quan quản lý này đã đưa ra tuyên bố đáp lại những lời chỉ trích ngày càng tăng từ các đồng minh của ông Poroshenko, bác bỏ những gì họ gọi là "nhiều tuyên bố mang tính thao túng" từ cả một nhóm các nhà lập pháp đã cố gắng phá vỡ cuộc họp của Ủy ban Giám sát Ngân hàng và từ chính ông Poroshenko.

NBU lập luận rằng bất kỳ nỗ lực nào nhằm đóng khung quyết định của ủy ban theo các thuật ngữ chính trị đều không thể chấp nhận được. NBU trích dẫn các lệnh trừng phạt của NSDC đối với cựu tổng thống là cơ sở pháp lý trực tiếp để xác định danh tiếng kinh doanh không hoàn hảo — một tiêu chuẩn được công nhận theo các quy tắc của FATF đối với các cổ đông ngân hàng. Poroshenko là bên liên quan chính trong Ngân hàng Đầu tư Quốc tế.

NBU nhấn mạnh rằng quyết định của họ không hạn chế hoạt động của ngân hàng hoặc dịch vụ khách hàng, bao gồm cả các tài khoản từ thiện.

Trên Facebook, nhà lãnh đạo Đoàn kết Châu Âu cáo buộc ngân hàng trung ương hành động theo lệnh của Tổng thống Zelensky nhằm làm tổn hại đến danh tiếng của ông. “Đây chỉ là một chiến lợi phẩm khác trong cuộc săn phù thủy chính trị chống lại tôi", ông Poroshenko viết. “Chính sự thật rằng danh tiếng của tôi đang bị xem xét báo hiệu những vấn đề nghiêm trọng với danh tiếng của chính NBU. Theo Hiến pháp, nó được cho là một cơ quan quản lý độc lập, nhưng trên thực tế, nó đang thực hiện các mệnh lệnh chính trị".

Ông Poroshenko cũng tuyên bố rằng các đối tác phương Tây đang chú ý đến hành vi độc đoán của chính phủ. "Đây không phải là về danh tiếng của tôi, mà là về danh tiếng của NBU và của chính đất nước này", ông cảnh báo.

Luật sư của ông Poroshenko là Illia Novikov cho biết vào ngày 28/4 rằng, NBU đã viện dẫn một thuật ngữ kỹ thuật cho phép các cơ quan quản lý tăng cường giám sát các ngân hàng mà ông Poroshenko nắm giữ cổ phần. Ông lập luận rằng cơ quan quản lý đã quyết định độc lập coi các lệnh trừng phạt của NSDC là căn cứ đủ để chỉ định, mặc dù cả sắc lệnh trừng phạt, luật pháp và Nội các đều không ủng hộ cách giải thích đó. Theo Novikov, động thái này hoàn toàn là sáng kiến ​​của NBU. Ông cũng tuyên bố rằng cả luật sư và thành viên Quốc hội đều không được phép tham dự phiên họp của ủy ban.

NBU phản bác bằng cách nói rằng Ủy ban Giám sát Ngân hàng đã họp qua Zoom và luật sư của ông Poroshenko là Ihor Holovan đã có mặt và có cơ hội phát biểu.

Các ngân hàng được hãng tin NV phỏng vấn cho biết, vấn đề không hẳn là về ngân hàng trung ương mà là về các lệnh trừng phạt do NSDC áp đặt. Andrii Dubas, người đứng đầu Hiệp hội các ngân hàng Ukraine, cho biết câu hỏi thực sự là tính hợp pháp của quyết định của NSDC, chứ không phải là phản ứng của NBU. "Theo tôi, phán quyết của NBU chỉ đơn giản là hậu quả của quyết định của NSDC", ông nói.

Một nguồn tin ẩn danh trong ngành ngân hàng đưa ra quan điểm chỉ trích hơn. "Ông ấy (Thống đốc NBU Andrii Pyshnyi) đang tìm cách thỏa hiệp với văn phòng tổng thống, và điều đó có nghĩa là mất đi sự độc lập. Thật không may", nguồn tin cho biết. Tuy nhiên, họ nói thêm rằng các lệnh trừng phạt của NSDC vẫn là một yếu tố chính: "Tôi thực sự muốn thấy cách diễn đạt chính xác của quyết định của NBU. Tôi vẫn chưa thấy".

Một nguồn tin khác là cựu quan chức cấp cao của NBU đã xem xét tình hình thông qua một góc nhìn kỹ thuật hơn khi cho rằng: “Việc dán nhãn ai đó là có danh tiếng không hoàn hảo phần lớn là một bước đi chính thức sau khi các lệnh trừng phạt được áp dụng. NBU đã sử dụng lý do biện minh này trước đây để loại bỏ các ngân hàng khỏi thị trường, vì vậy phần đó là rõ ràng. Nhưng các khoản tiền phạt, thanh tra và áp lực đối với ngân hàng, đó rõ ràng là một đòn tấn công chính trị.”

×