Dân Việt

Nhà nông

"Báu vật" của làng này ở tỉnh Quảng Ngãi là một khu rừng già âm u, chỉ có 7ha mà đầy cây cổ thụ

Thiên Hậu 10/12/2021 06:08 GMT+7
Về xã Bình Tân Phú (huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi), chúng tôi ngỡ ngàng trước vẻ đẹp của những cánh rừng già tự nhiên, những cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi...
Rừng ở đây giữ đất, giữ nước, bảo vệ làng trước phong ba bão táp. Bởi vậy, từ bao đời nay, người dân luôn có ý thức giữ rừng như gìn giữ báu vật cho đời sau. 
  

Niềm tự hào của làng

Từ tấm bia chỉ dẫn, men theo con đường đất chừng vài trăm mét, chúng tôi đến khu Di tích căn cứ huyện Đông Sơn, ở xã Bình Tân Phú. 

Trước mắt chúng tôi là cánh rừng già tự nhiên như trong cổ tích. Nắng xuyên qua tán lá, soi bóng những thân cây cao vút xuống mặt nước ở dòng suối phía trước di tích. Khung cảnh nơi đây hữu tình, thơ mộng, không khí trong lành. 

"Báu vật" của làng này ở tỉnh Quảng Ngãi là một khu rừng già âm u, chỉ có 7ha mà đầy cây cổ thụ - Ảnh 1.

Rừng An Tráng gắn liền với Di tích căn cứ huyện Đông Sơn.

Thấy có người lạ, ông Nguyễn Tấn Minh (67 tuổi), sống cạnh khu di tích nhanh chân đến hỏi. Một hồi lâu chúng tôi mới thuyết phục được ông, nhờ dẫn đường để vào sâu bên trong khu rừng. “Rừng, cây cổ thụ, Di tích căn cứ huyện Đông Sơn, tất cả đều là niềm tự hào của người làng An Tráng đấy”, ông Minh nói với niềm kiêu hãnh.
 
Ông Minh cho biết, đối với người dân thì đây là rừng thiêng, nên lập miếu để thờ phụng. Theo lệ, ông Minh thắp nhang khấn, xin phép “thần rừng” và những người “gác miếu”. Xong xuôi, ông vớ lấy cái rựa có cán dài rồi dẫn chúng tôi "mục sở thị" những thân cây to lớn. 

Rừng An Tráng chẳng khác gì những vạt rừng ở dãy Trường Sơn hùng vĩ. Cây dại, dây leo chằng chịt. Nơi đây có một số hầm ngày trước là nơi trú ẩn của cán bộ cách mạng. Đi chừng nửa tiếng đồng hồ, chúng tôi đến được nơi cần đến. Ai cũng ngỡ ngàng khi chứng kiến hàng loạt cây cổ thụ có tuổi đời lên tới vài trăm năm tuổi, có cây phải 6 - 7 người ôm mới xuể.

"Báu vật" của làng này ở tỉnh Quảng Ngãi là một khu rừng già âm u, chỉ có 7ha mà đầy cây cổ thụ - Ảnh 2.

Bia di tích căn cứ huyện Đông Sơn. Ảnh: T.Hậu

Rừng An Tráng có tới vài chục cây cổ thụ với nhiều loại như mít nài, vĩnh, trâm, quăng, huỷnh, chò, cầy, sến... 

Cây sống lâu năm nên chúng có hình thù kỳ quái, độc đáo hiếm có. “Nhiều cây gỗ có giá trị kinh tế cao, nhưng với người dân, quý hơn cả là khu rừng gắn với lịch sử hình thành và phát triển của vùng đất này, là di tích cách mạng. Rừng giữ đất, giữ nước, bảo vệ làng trước phong ba bão táp, nên người dân luôn có ý thức giữ rừng", ông Minh bộc bạch.

Nói rồi, ông Minh chọn một gốc cây to, ngồi nghỉ, hồi tưởng lại câu chuyện quá khứ, kể lại một cách rành mạch để mọi người hiểu hơn về giá trị của rừng An Tráng. Từ tháng 8/1970 đến tháng 4/1975, huyện Đông Sơn được thành lập, bao gồm 5 xã phía đông nam của huyện Bình Sơn, 9 xã khu Đông huyện Sơn Tịnh (nay thuộc TP. Quảng Ngãi) và một phần xã Tịnh Phong (Sơn Tịnh). 

Khu rừng An Tráng  được lựa chọn làm căn cứ của các cơ quan Huyện ủy, Ủy ban nhân dân cách mạng huyện Đông Sơn. Tại căn cứ này, Đảng bộ, quân và nhân dân huyện Đông Sơn đã liên tục tiến công và nổi dậy đập tan các kế hoạch bình định, các cuộc tiến công càn quét của địch... 

"Báu vật" của làng này ở tỉnh Quảng Ngãi là một khu rừng già âm u, chỉ có 7ha mà đầy cây cổ thụ - Ảnh 3.

Gốc cây cổ thụ bên trong rừng tự nhiên An Tráng. Ảnh: T.Hậu

Theo Phó Chủ tịch UBND xã Bình Tân Phú Nguyễn Văn Phúc, từ sau ngày giải phóng đến nay, người dân ở An Tráng rất coi trọng việc giữ gìn Di tích căn cứ huyện Đông Sơn gắn với bảo vệ rừng. Mọi người đều ý thức rằng, bảo vệ rừng là bảo vệ sự sống. Rừng có xanh thì di tích mới vẹn nguyên giá trị, đó cũng là cách để giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ, tỏ lòng tri ân đối với thế hệ cha anh đã hy sinh vì độc lập dân tộc. 
 

Rừng có xanh, làng mới thịnh

Toàn xã Bình Tân Phú hiện có 7 khu rừng tự nhiên với hơn 18ha, tập trung nhiều ở xã Bình Tân cũ. Rừng tự nhiên chủ yếu ở xóm An Tráng, Phú Vinh, Bình An (thôn Nhơn Hòa 1) và xóm Thuận Yên (thôn Diên Lộc). 

Trong đó, rừng Phú Vinh có khoảng 7ha rừng tự nhiên với hệ động, thực vật đa dạng, phong phú. Đây là nơi trú ngụ của nhiều loài chim, muôn thú, đặc biệt là khỉ... 

 
"Báu vật" của làng này ở tỉnh Quảng Ngãi là một khu rừng già âm u, chỉ có 7ha mà đầy cây cổ thụ - Ảnh 4.

Cây cổ thụ bên trong rừng tự nhiên ở xóm Phú Vinh. Ảnh: T.Hậu

Chúng tôi tìm gặp ông Nguyễn Ngọc Sơn (60 tuổi) ở xóm Phú Vinh, người dân đã gắn bó nhiều năm với khu rừng này. Ông Sơn chia sẻ, riêng thôn này chẳng bao giờ xảy ra tình trạng thiếu nước bởi vì mạch nước ngầm dồi dào, quanh năm mát lạnh; phục vụ tốt cho việc sinh hoạt, sản xuất. Có được điều đó cũng nhờ vào rừng, rừng có xanh thì nguồn mạch mới tốt.
Ông Sơn cho biết, ngày trước cuộc sống của người dân thiếu thốn đủ bề. Vậy mà tuyệt nhiên không có ai vào rừng khai thác gỗ đổi cái ăn, hay để dựng nhà. Ngày nay cũng vậy, ý thức giữ rừng của người dân rất rốt. Khi phát hiện một cây gỗ khô cũng phải báo cho thôn, xã biết. 

Theo hương ước, số gỗ, củi khô chỉ được thu hoạch một lần trong năm, thường thì rơi vào ngày 25 tháng Chạp và bắt buộc phải mang ra bán đấu giá. Số tiền thu được từ việc bán củi, gỗ khô được xung quỹ để trích hỗ trợ người dân lúc ốm đau, ngặt nghèo, chi cho hoạt động lệ xóm hằng năm. 

Việc bảo vệ rừng còn được xem là hình thức thi đua giữa tộc họ, xóm làng. Ở Phú Vinh, hương ước của làng vẫn duy trì cho đến ngày nay, ai vi phạm sẽ bị xử phạt nghiêm khắc. Lần thứ nhất thì cảnh cáo trước làng. Lần thứ 2 phạt từ 150 - 200 nghìn đồng dù chỉ nhổ cây về làm cảnh. Lần thứ 3 sẽ giao cho xã, lực lượng chức năng xử lý theo quy định.

“Nếu người ở xóm Phú Vinh mà tham tiền, bỏ rừng, thì nay nhiều người có bạc tỷ trong tay. Thế nhưng, chẳng ai vì cái lợi trước mắt mà danh tiếng của gia đình, làng xóm bị ảnh hưởng và nhất là không ai muốn mất rừng. Dù đói rách, ai cũng phải giữ cho lòng mình được thơm tho, tự trọng với rừng xanh. Các thế hệ cha ông đi trước đã có công gìn giữ cho đến ngày nay, người làng Phú Vinh phải ra sức bảo vệ để làm gương và giữ lại tài sản cho con cháu mai sau”, ông Sơn bộc bạch. 
 
Cũng bởi tâm niệm “rừng nát thì nhà tan, rừng tan thì làng mạt”, nên việc “xẻ thịt, băm nát” rừng xanh là điều chẳng một ai trong làng nghĩ tới. Điều lo sợ nhất là người ngoài địa phương thường đến khu rừng để đốt ong lấy mật và sự dòm ngó của lâm tặc.
 
Ông Sơn kể, cách đây không lâu, một vài đối tượng đã ngang nhiên cho phương tiện cơ giới vào rừng múc đất, mở đường trái phép để khai thác cây. Họ đốn hạ một số cây ở bìa rừng. Tổ bảo vệ rừng của xóm đã kịp thời phát hiện, ngăn chặn, thông báo cho chính quyền địa phương để xử phạt thích đáng. 
 
Khí hậu ngày càng biến đổi khắc nghiệt, gây ra hậu quả, thiệt hại nặng nề cho con người. Một trong những nguyên nhân chính là diện tích rừng tự nhiên bị xâm hại. Nhiều người từng đặt câu hỏi, vì sao những cánh rừng già ở Phú Vinh, An Tráng... vẫn “lành lặn” trước mối đe dọa lớn như vậy.

Câu trả lời thuyết phục nhất chính là còn đó những con người sẵn sàng hy sinh để giữ rừng, tôn kính với rừng như ông bà, tổ tiên. Điển hình như ông Sơn, 15 năm bám trụ, vất vả giữ rừng Phú Vinh, chưa bao giờ nhận khoản tiền hỗ trợ nào và giờ đây ông vẫn tiếp tục ngày đêm giữ rừng, như tên gọi đã gán vào người “tên Sơn thì phải giữ núi, giữ rừng”.

Cộng đồng tham gia giữ rừng
Kiểm lâm viên Hạt Kiểm lâm huyện Bình Sơn Nguyễn Hữu Tín, phụ trách công tác bảo vệ rừng ở xã Bình Tân Phú cho biết, phần lớn các diện tích rừng tự nhiên ở Bình Tân Phú đều được giao cho cộng đồng quản lý, bảo vệ. Mỗi xóm có khoảng 8 thành viên cố định tham gia bảo vệ rừng. Hiện nay, xóm Bình An quản lý 1,17ha; xóm An Tráng 1,81ha; xóm Phú Vinh 7,03ha; xóm Thuận Yên 4,56 ha, còn lại xã quản lý 3,75 ha. Người dân ở các thôn đã chung sức bảo vệ rừng nên những cánh rừng ở đây ngày càng thêm xanh.