Quyết định để ngỏ của ông Trump và bài toán khó cho Israel tại Iran

Có thể quyết định sớm

Khi được yêu cầu làm rõ liệu quyết định về các cuộc không kích của Mỹ vào Iran có thể được đưa ra sớm hơn "hai tuần" mà ông đã đề cập trước đó hay không, ngày 20/6, Tổng thống Trump Mỹ đưa ra tín hiệu rằng thời gian đó có thể ngắn hơn.

"Chúng ta sẽ xem khoảng thời gian đó là bao lâu" - ông nói. "Tôi sẽ cho họ một khoảng thời gian. Và tôi cho rằng hai tuần sẽ là tối đa".

Một số quan chức cấp cao của Israel trước đó đã công khai thúc giục Mỹ can dự quân sự, lập luận rằng sự tham gia của Mỹ có thể rút ngắn cuộc xung đột và giúp Israel đạt được mục tiêu loại bỏ cái được cho là mối đe dọa hiện sinh từ một Iran sở hữu vũ khí hạt nhân và tên lửa đạn đạo.

“Chúng tôi tin rằng Mỹ và Tổng thống Mỹ có trách nhiệm đảm bảo khu vực này đi theo hướng tích cực và thế giới không phải đối mặt với một Iran sở hữu vũ khí hạt nhân” - cựu Bộ trưởng Quốc phòng Israel Yoav Gallant phát biểu với CNN đầu tuần này. Gallant là người từng tham gia lập kế hoạch chiến dịch chống Iran trước khi bị Thủ tướng Netanyahu sa thải vào tháng 11.

Tuy nhiên, sau tuyên bố gia hạn thời gian của Trump, giới lãnh đạo chính trị Israel đang trở nên thận trọng hơn trong phát ngôn, tránh bị coi là đang gây áp lực lên Tổng thống Mỹ – người lâu nay luôn muốn né tránh một cuộc chiến mới tại Trung Đông. Ông Netanyahu và các quan chức khác hiện chỉ nhấn mạnh những lợi ích tiềm năng từ việc Mỹ tham chiến, chứ không trực tiếp kêu gọi.

Sau một tuần không kích Iran, Israel đã mất yếu tố bất ngờ. Giờ đây, giới lãnh đạo chính trị của nước này phải quyết định xem nên tiến xa đến đâu – và quyết định đó phụ thuộc nặng nề vào lựa chọn của Trump.

Tại Mỹ, Trump đang chịu áp lực từ hai luồng ý kiến trong nội bộ: phe theo chủ nghĩa biệt lập muốn tránh can dự, và phe cứng rắn cho rằng đây là cơ hội tốt nhất để giáng đòn quyết định lên Iran.

“Chúng tôi rất cẩn trọng trong phát biểu công khai vì lo ngại phản ứng từ phe biệt lập,” ông Dayan nói. Tuy nhiên, Israel vẫn đang âm thầm vận động hành lang qua các nhân vật thân cận với Netanyahu, như Ron Dermer – người đã có các cuộc phỏng vấn với truyền thông cánh hữu ở Mỹ.

Trump trì hoãn – mưu tính hay do dự?

Trong khi đó, ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi đang họp với các đối tác Anh, Pháp và Đức tại Thụy Sĩ để thăm dò khả năng nối lại đối thoại về chương trình hạt nhân. Nhà Trắng hôm thứ Năm xác nhận vẫn duy trì liên lạc với Iran nhưng không tiết lộ chi tiết.

Một số quan chức Israel cho rằng tuyên bố trì hoãn hai tuần của Trump là “màn khói mờ” nhằm đánh lạc hướng Iran – vì thực tế có thể ông đã quyết định sẽ tham chiến.

“Ông ấy sẽ không tự đặt ra thời hạn nếu chưa có quyết định rồi” - một quan chức Israel nói, cho rằng đây là cách diễn giải “lạc quan nhất” đối với Israel.

Nhưng nhiều người khác thì lo ngại thực sự.

“Nếu nhìn lại phát biểu của ông ấy vài tuần gần đây, có thể thấy ông liên tục thay đổi lập trường” - một quan chức nói thêm.

Chỉ 48 giờ trước, quan chức Israel tin chắc Trump sẽ ra lệnh can thiệp quân sự. Tuy nhiên, tuyên bố hoãn quyết định thêm hai tuần của ông đã làm lung lay niềm tin này, gieo rắc sự ngờ vực và lo lắng về tương lai hành động của Mỹ. Sự chậm trễ bất ngờ này tạo ra không chắc chắn đáng kể trong khu vực.

Chiến thuật của ông Trump?

Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt cho biết: “Tổng thống luôn quan tâm đến giải pháp ngoại giao… ông là người xây dựng hòa bình. Ông là tổng thống hòa bình thông qua sức mạnh. Và vì vậy, nếu có cơ hội ngoại giao, tổng thống sẽ luôn nắm bắt. Nhưng ông cũng không ngại sử dụng sức mạnh.”

Nhưng Mona Yacoubian, cố vấn cấp cao và giám đốc Chương trình Trung Đông tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), cho biết trong khi hai tuần sẽ cho thời gian đàm phán thêm với Iran, nó cũng sẽ cung cấp cho Mỹ thời gian để "điều động thêm lực lượng nếu quyết định tham gia cùng Israel trong cuộc xung đột".

Hiện tại, không thể nói khả năng nào trong hai khả năng này có nhiều khả năng xảy ra hơn – hoặc liệu “hai tuần” mà Trump đề cập có phải là thời hạn chót hay không.

Nhà phân tích người Mỹ gốc Iran Negar Mortazavi nói với Al Jazeera rằng ông không chắc về ý định của Thổng thống Mỹ. “Ông ấy vận động tranh cử với tư cách là tổng thống của hòa bình… ông ấy hứa sẽ chấm dứt xung đột. Nga-Ukraine vẫn chưa kết thúc. Gaza đã leo thang , và ông ấy vừa để cuộc chiến tranh lớn thứ ba ở Trung Đông, trông giống như một cuộc chiến thay đổi chế độ, bắt đầu dưới sự giám sát của mình".

Những người khác tin rằng bình luận "hai tuần" của ông Trump là một chiến thuật đàm phán nhằm gây áp lực lên Iran trong các cuộc đàm phán.

Jamal Abdi, chủ tịch Hội đồng quốc gia người Mỹ gốc Iran, nói với Al Jazeera rằng ông Trump có thể đang cố gắng tạo đòn bẩy bằng cách đe dọa buộc Iran phải chấp nhận yêu cầu "đầu hàng hoàn toàn" của ông.

Yacoubian cho biết: “Sự chậm trễ chắc chắn có thể là một phần của chiến lược đàm phán rộng lớn hơn nhằm khai thác vị thế suy yếu của Iran do các cuộc tấn công quân sự trên diện rộng để buộc Iran phải nhượng bộ đáng kể hơn về vấn đề hạt nhân và có khả năng là về các điểm gây tranh cãi khác, ví dụ như chương trình tên lửa đạn đạo của nước này”.

⁠“Thật khó để dự đoán điều gì sẽ xảy ra tiếp theo” - bà nói thêm.

Israel lo lắng khi Mỹ trì hoãn

“Mỗi ngày trôi qua, khả năng xảy ra sai lầm lại tăng lên” - một quan chức nhận định – và sai lầm có thể không chỉ khiến Israel trả giá, mà còn làm giảm khả năng Mỹ nhập cuộc.

“Họ (giới lãnh đạo Israel) không biết nên hiểu quyết định này thế nào” - ông Alon Pinkas – cựu Tổng lãnh sự Israel tại New York – nói với CNN.

“Với mỗi ngày trôi qua, sự lo lắng sẽ càng lớn. Điều này cho thấy ông Trump là người không thể đoán định. Có lẽ lần này ông Netanyahu đã đánh giá sai” - ông nói.

×