Sẽ giảm sâu các trường đại học trong thời gian tới: Vì sao cần thiết?

Tại Hội nghị Giáo dục Đại học năm 2025, Bộ GDĐT khẳng định đang chuẩn bị một cuộc đại sắp xếp các cơ sở giáo dục đại học. Các cơ sở ghép lại, tích hợp, tái cấu trúc có thể sẽ chỉ định chứ không phải được lựa chọn và thực hiện bằng tinh thần quyết tâm cao độ.

Theo nhận định tổng quan của Bộ GDĐT, hệ thống giáo dục đại học hiện nay phát triển chưa đồng đều. Nhiều trường đại học quy mô nhỏ, lĩnh vực đào tạo hẹp và hoạt động kém hiệu quả. Hiện cả nước có 26 cơ sở giáo dục đại học trực thuộc UBND các tỉnh thành trực thuộc T.Ư (gọi chung là trường đại học địa phương). Hầu hết các trường này có quy mô nhỏ, chỉ đóng góp 6,3% tổng quy mô đào tạo trình độ đại học, 3,5% thạc sĩ và 1% tiến sĩ của toàn hệ thống; chỉ có 3 trường có quy mô lớn hơn 10.000 sinh viên, trong khi đó có tới 8 trường quy mô thấp hơn 2.000 sinh viên.

Thông tin này nhận được nhiều quan tâm từ dư luận.

Trao đổi với PV báo Dân Việt, TS Trần Đình Lý, Phó hiệu trưởng Trường Đại học Nông Lâm TP.HCM cho biết: Nghị quyết 71-NQ/TW yêu cầu sắp xếp, tái cấu trúc hệ thống giáo dục đại học, nâng cao chất lượng và vai trò dẫn dắt. Vì vậy, khoảng 140 cơ sở giáo dục đại học công lập sẽ được sắp xếp, bao gồm hợp nhất, sáp nhập, giải thể hoặc chuyển giao.

Theo TS Lý, việc sắp xếp này cần phải theo nguyên tắc là: Minh bạch, công bằng; Kết hợp định lượng và định tính; Hướng đến mục tiêu chất lượng và sứ mạng quốc gia; Bảo vệ quyền lợi người học và nhân sự; Phân cấp trách nhiệm rõ ràng.

Cũng theo TS Trần Đình Lý, mô hình sáp nhập có thể theo các hình thức như hợp nhất theo ngành/lĩnh vực để tạo trường mạnh; Mô hình đa cơ sở (multi-campus); Chuyển giao về địa phương; Gắn kết với viện nghiên cứu.

Điều quan trọng không kém đó là phải có chính sách hỗ trợ đi kèm với việc sắp xếp các trường đại học: quỹ hỗ trợ sáp nhập, chính sách bảo đảm người học; Khung tự chủ và trách nhiệm mới cho các trường.

"Việc sắp xếp khoảng 140 trường đại học theo tinh thần Nghị quyết 71 là cần thiết, nhưng thành công phụ thuộc vào tiêu chí minh bạch, dữ liệu chính xác, quy trình tham vấn công khai và chính sách bảo vệ lợi ích sinh viên, giảng viên", Phó hiệu trưởng Trường Đại học Nông Lâm TP.HCM cho biết.

Tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh, Nguyên Vụ trưởng Vụ giáo chuyên nghiệp, Bộ GDĐT, đánh giá: “Chủ trương quy hoạch các trường đại học là cần thiết trong bối cảnh tự chủ giáo dục đại học và những thay đổi về chiến lược phát triển kinh tế – xã hội của đất nước”. Đồng thời, ông cũng chỉ ra những bất cập ở một số trường đại học hiện nay cần phải điều chỉnh như quy mô nhiều trường có số sinh viên lớn nhưng diện tích đất đai không đủ; ngành học chồng chéo nhau lãng phí nguồn lực để đầu tư hiệu quả; nhiều hiệu trưởng rất yếu về năng lực quản trị tài chính, nhân sự và quản lý dự án; UBND tỉnh thiếu hiểu biết quản trị đại học...

“Câu hỏi lớn đặt ra hậu sáp nhập chiến lược sẽ phát triển thế nào và điều này phải tính ngay chứ không vừa chạy vừa xếp hàng”, TS Hoàng Ngọc Vinh cho hay.

Theo ông Vinh, có một số nguyên tắc quan trọng trong việc sáp nhập, quy hoạch các cơ sở giáo dục đại cần lưu ý: việc quy hoạch phải gắn với sự phát triển kinh tế – xã hội; Tính đến năng lực quản lý của địa phương; Chú trọng bài toán nhân sự và tổ chức sau sáp nhập; Quá trình sáp nhập cần bảo đảm quyền lợi và chất lượng học thuật.

Liên quan đến nội dung này, giải pháp sắp tới của Bộ GDĐT là các trường ngoài công lập sẽ “tự giải quyết”, các cơ sở giáo dục khối công an, quân đội sẽ theo ngành dọc quản lý của bộ, ngành mình. Trừ đi các số này, hiện còn tổng cộng khoảng 140 trường đại học công lập. Bộ GDĐT sẽ không công bố con số giảm bao nhiêu hoặc còn lại bao nhiêu phần trăm nhưng chắc chắn các trường đại học sẽ giảm sâu trong thời gian tới.

Có nhiều phương án được Bộ GDĐT cân nhắc đưa ra: Có thể các trường thuộc khối Trung ương quản lý sẽ về địa phương quản lý. Có thể trường thuộc khối địa phương nhập về khối Trung ương. Có thể trường khối Trung ương nhập vào nhau hoặc một số trường sẽ giải tán nếu quy mô quá nhỏ, các tiêu chuẩn không đáp ứng. Đặc biệt, các số trường gần nhau về lĩnh vực sẽ nhập vào để khắc phục tình trạng manh mún nhỏ lẻ và không phát triển được.

PGS.TS Nguyễn Đức Sơn, Hiệu trưởng trường Đại học Sư phạm Hà Nội nêu quan điểm: “Tôi cho đây là vấn đề rất lớn. Đại học ở Việt Nam trong nhiều năm phát triển khá tự phát các ngành, các lĩnh vực khác nhau. Có những ngành rất nhiều trường đào tạo và ngược lại. Việc có nhiều trường đại học quá sẽ phân tán nguồn lực. Có những trường chỉ đôi trăm giảng viên, tức là nguồn lực không đủ vẫn cố để đào tạo. Điều này dẫn đến hệ quả như vòng tròn không lối thoát là cố có sinh viên để tồn tại, đồng nghĩa đầu vào thấp, kéo theo chất lượng thấp. Việc phân tán và manh mún như vậy không đem lại được chất lượng giáo dục tốt.

Đây được xem như đột phá để các trường tầm cỡ hơn. Tất nhiên gắn với tầm cỡ sẽ là câu chuyện quản trị nhân sự thế nào? Tinh gọn bộ máy thế nào? Sắp xếp thế nào cho hiệu quả, đó là bước tiếp theo. Nhưng rõ ràng sẽ có được những đơn vị đủ lớn, đủ sức cạnh tranh, đủ sức vươn ra thế giới. Bởi thế tôi cho đây là bước cần thiết”.

×