Sống cảnh "ổ chuột", hàng ngàn hộ dân ven kênh rạch TP.HCM chờ an cư

Sống cảnh lụp xụp, ô nhiễm 

Nhà cửa xuống cấp, nhếch nhác, ô nhiễm… là thực trạng mà hàng nghìn người dân sinh sống tại ven các tuyến sông, kênh, rạch tại TP.HCM phải chịu đựng trong suốt hàng chục năm qua.

Trên địa bàn TP.HCM có khoảng 48.143 căn nhà trên và ven sông kênh, rạch. Trong đó, có chín dự án đã và đang triển khai thực hiện di dời, giải tỏa để chỉnh trang đô thị, cụ thể là đã bồi thường, giải phóng mặt bằng 1.149 căn, đang tiếp tục thực hiện 243 căn. Hiện TP còn khoảng 46.452 căn nhà trên và ven sông, kênh, rạch trên địa bàn TP chưa triển khai thực hiện, chưa có phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư.

Được xem là tuyến rạch ô nhiễm nhất nội đô TP.HCM - rạch Xuyên Tâm dài gần 9km, chảy qua quận Bình Thạnh và Gò Vấp. Nhiều năm qua, hàng nghìn ngôi nhà cùng người dân (quận Bình Thạnh và Gò Vấp) phải sống mòn với cảnh ô nhiễm, rác thải bủa vây. Hầu hết những căn nhà dọc rạch Xuyên Tâm đều xập xệ, mái lợp tôn, sàn nhà và vách được dựng bằng ván, có thể sập bất cứ khi nào.Mong muốn lớn nhất của người dân tại đây là sớm được giải toả, di dời đến nơi ở mới.

Bà Thanh Hồng (trú phường 2, quận Bình Thạnh) chia sẻ: "Dù đã sống với ô nhiễm trong thời gian dài nhưng nhiều người dân ở đây vẫn không thể quen được với mùi hôi thối bốc lên từ con rạch. Tội nhất là những đứa trẻ, chúng sinh ra, lớn lên và thậm chí là mang bệnh vì phải ở môi trường ô nhiễm nặng".

Tương tự, cũng như những khu nhà ven kênh rạch trên địa bàn TP.HCM, người dân sống ở kênh Đôi (quận 8) cũng đang chịu cảnh ô nhiễm nặng nề. Những ngôi nhà ở đây được ví như "khu ổ chuột" giữa lòng TP với đủ loại rác thải chất thành đống, bao phủ xung quanh.

Bà Ngọc Nhung (trú quận 8) than thở: "Mưa thì sợ gió tốc mái tôn. Những ngày nắng nóng, triều cường rút, sình lầy lộ ra bốc mùi hôi thối nồng nặc khiến bữa ăn, giấc ngủ của tôi và hàng xóm bị ảnh hưởng. Ruồi muỗi sống chung với người. Người dân ở đây ai cũng mong muốn sớm được di dời đến nơi khác sinh sống".

Đề án di dời "khủng"

Trên địa bàn TP.HCM hiện có 5 quận không có nhà trên và ven kênh rạch (quận 1, 3, 10, 11, Phú Nhuận). Còn lại 17 quận huyện, TP.Thủ Đức có nhà trên và ven sông, kênh, rạch với tổng số khoảng 47.516 căn (đã di dời 1.400 căn).

Hiện TP còn 373 dự án/tuyến sông, kênh, rạch chưa triển khai thuộc 16 quận, huyện và TP.Thủ Đức (quận 4, 6, 7, 8, 12, Bình Thạnh, Gò Vấp, Tân Bình, Tân Phú, Bình Tân, huyện Bình Chánh, Hóc Môn, Củ Chi, Nhà Bè, Cần Giờ, TP.Thủ Đức) với tổng quy mô di dời là 42.144 căn và chiều dài toàn tuyến khoảng 500km.

Nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân, tạo ra không gian đô thị thông thoáng, giảm thiểu nguy cơ thiên tai, đồng thời phát triển hạ tầng giao thông và môi trường sống đô thị, TP.HCM đã xây dựng đề án Di dời toàn bộ nhà trên và ven sông, kênh, rạch.

Đây được xem là đề án "khủng" bởi hiện còn đến hơn 46.000 căn nhà trên và ven sông, kênh rạch trên địa bàn TP.HCM chưa triển khai thực hiện, chưa có phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư.

Theo đề án, TP sẽ tập trung tổng hợp, phân tích, đánh giá tình hình nhà ở trên và ven sông, kênh, rạch trên địa bàn; đồng thời nghiên cứu, tìm ra các giải pháp, cơ chế, chính sách để thực hiện di dời và tổ chức lại cuộc sống của người dân đang sống trên và ven kênh, rạch.

Đến hết năm 2025, dự kiến sẽ thực hiện bồi thường, di dời được 5.717 căn/6.500 căn, đạt tỷ lệ 87,95% chỉ tiêu đề ra.

Mới đây, tại cuộc họp về xây dựng Đề án đầu tư xây dựng các dự án nhà ở xã hội và chính sách bồi thường phục vụ cho công tác di dời đối với nhà đất trên và ven sông, kênh, rạch trên toàn địa bàn TP.HCM, Chủ tịch UBND Phan Văn Mãi đề nghị các thành viên Ban chỉ đạo và Tổ công tác nghiên cứu và góp ý dự thảo đề án, chậm nhất đến ngày 15/12/2024 gửi về Sở Xây dựng (Cơ quan thường trực Ban chỉ đạo đề án). Đến ngày 20/12/2024, hoàn thiện Đề án để trình ký ban hành.

Ông Phan Văn Mãi cho hay, TP quyết tâm đến năm 2030, cơ bản phải di dời, tái định cư 46.000 căn nhà trên/ven sông, kênh rạch địa bàn TP.

Đối với việc chỉnh trang quỹ đất sau di dời, ngoại việc chỉnh trang về giao thông, thủy lợi, cảnh quan, TP sẽ chọn một số địa điểm chỉnh trang kết hợp khai thác quỹ đất dựa trên cơ sở pháp lý hoặc điểm tựa pháp lý nhưng không lạm dụng để tạo nguồn vốn.

Chủ tịch UBND quận, huyện, TP.Thủ Đức phải xác định các vị trí đất này dựa trên quy hoạch hoặc đã có định hướng quy hoạch. Đồng thời, các quận, huyện phải phân loại danh sách diện quy hoạch nằm trong ranh và chỉnh trang, từ đó có tiêu chí và phạm vi danh sách.

Chủ tịch UBND TP.HCM giao Sở Quy hoạch Kiến trúc và Sở Tài nguyên và Môi trường làm việc với các quận, huyện về vị trí tái định cư, khai thác quỹ đất và rà soát quy hoạch để xem cần điều chỉnh hoặc bổ sung quy hoạch hay không. Chủ tịch UBND TP.HC Phan Văn Mãi yêu cầu Sở Xây dựng cùng Viện Nghiên cứu và Phát triển thuê đơn vị tư vấn để thực hiện các nhiệm vụ theo đúng tiến độ.