Thị trường tín chỉ carbon: Cần minh bạch nếu muốn hút doanh nghiệp tham gia

Cần xây dựng bộ chỉ số KPI

Thị trường tín chỉ carbon nội địa Việt Nam đang ở giai đoạn bản lề – vừa là thách thức, vừa là cơ hội. Nếu được thiết kế và vận hành hiệu quả sẽ là công cụ chính sách kinh tế – môi trường chiến lược, giúp Việt Nam đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, đồng thời thu hút dòng vốn tài chính khí hậu từ khu vực tư nhân.

Tuy nhiên, để hiện thực hóa tiềm năng đó cần có sự vào cuộc đồng bộ của các cơ quan quản lý nhà nước, cộng đồng doanh nghiệp và các tổ chức tài chính. Việc hoàn thiện thể chế, nâng cao năng lực kỹ thuật và thiết kế các cơ chế khuyến khích phù hợp sẽ là chìa khóa để thị trường tín chỉ carbon nội địa phát triển bền vững, minh bạch và hiệu quả.

Theo ThS. Đinh Thị Hiếu (Phân hiệu Học viện Hành chính và Quản trị công tại Thành phố Hồ Chí Minh), để tạo tiền đề vững chắc cho thị trường carbon, chính phủ nên xây dựng một Luật Thị trường Carbon, trong đó quy định rõ thẩm quyền các cơ quan quản lý, trình tự phân bổ hạn ngạch, đăng ký và giao dịch tín chỉ.

Đồng thời, xây dựng nghị định hướng dẫn chi tiết quy trình MRV theo tiêu chuẩn ISO 14064/65 và GHG Protocol sẽ giúp đồng bộ hoá các bước đo lường, báo cáo và thẩm định. Hơn nữa, việc thiết lập “Registry Carbon Việt Nam”, nền tảng số tập trung cho việc lưu trữ, theo dõi dữ liệu MRV, danh sách dự án và giao dịch tín chỉ sẽ gia tăng mức độ minh bạch và tin cậy.

Bên cạnh đó, bộ chỉ số KPI về tính minh bạch và hiệu suất hoạt động cũng cần được xây dựng để khen thưởng những doanh nghiệp tuân thủ tốt và xử phạt kịp thời với những vi phạm.

Hai là phát triển hệ thống MRV và hạ tầng kỹ thuật, theo đó, bên cạnh khung pháp lý, năng lực thực thi MRV cần được nâng lên bằng cách mở rộng mạng lưới các tổ chức đánh giá độc lập (DOE), đồng thời cấp phép thêm đơn vị đạt chuẩn ISO/IEC 17020 và 17021.

Song song với đó, thành lập Học viện Carbon (Climate Hub) chuyên đào tạo về ETS, MRV và tài chính carbon sẽ trang bị cho đội ngũ chuyên gia và doanh nghiệp, nhất là các SME những kiến thức chuyên sâu.

Ứng dụng công nghệ số và Blockchain vào ghi nhận dữ liệu phát thải và tín chỉ sẽ bảo đảm tính bất biến và chống giả mạo; đồng thời, việc tổ chức tour tham quan dự án MRV mẫu, đi kèm case-study về lợi tức đầu tư (ROI) sẽ minh họa cụ thể lợi ích tài chính và môi trường, từ đó thu hút nhiều doanh nghiệp tham gia.

Doanh nghiệp cần hỗ trợ giảm rủi ro

Cơ chế tài chính xanh và ưu đãi doanh nghiệp cũng rất quan trọng. Theo Ths Hiếu, về mặt tài chính, thành lập Quỹ Bảo lãnh tín dụng carbon dưới sự phối hợp của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và Bộ Tài chính sẽ hỗ trợ cấp tín dụng ưu đãi (lãi suất thấp, thời hạn dài) cho các dự án giảm phát thải, đặc biệt là của SME.

Đồng thời, phát hành Trái phiếu Carbon sẽ thu hút nhà đầu tư dài hạn như quỹ hưu trí và bảo hiểm tham gia thị trường. Bên cạnh đó, áp dụng tín dụng thuế cho mỗi tấn CO2 giảm được và ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp, đất đai, hải quan sẽ giảm rủi ro đầu tư cho doanh nghiệp. Mặt khác, một quỹ tín chỉ carbon quốc gia có nhiệm vụ thu mua tín chỉ dư thừa sẽ tạo thanh khoản và cơ hội tái đầu tư vào các dự án môi trường tiềm năng.

Cùng các giải phải đồng bộ, cũng cần tiếp tục kết nối liên thông với thị trường quốc tế. Để mở rộng cơ hội giao thương, Việt Nam cần ký kết thỏa thuận song phương và đa phương theo Điều 6 Paris, JCM và khung ASEAN nhằm công nhận chéo tín chỉ carbon.

Đồng thời, xây dựng một “gateway” kỹ thuật số tích hợp báo cáo nội địa với EU CBAM sẽ giúp doanh nghiệp Việt dễ dàng tuân thủ cả hai hệ thống chỉ với một nền tảng. Hơn nữa, hướng dẫn doanh nghiệp tích hợp báo cáo song hành theo tiêu chuẩn trong nước và quốc tế một cách thống nhất sẽ giảm chi phí tuân thủ kép.

Cuối cùng, triển khai cơ chế công nhận tự nguyện của Verra, Gold Standard… sẽ mở đường cho doanh nghiệp Việt Nam giao dịch tín chỉ trên thị trường toàn cầu.

Để bảo đảm sự đồng bộ giữa các bộ, ngành cần thành lập Ủy ban Điều phối Liên bộ với mô hình “one-stop shop” phụ trách mọi thủ tục liên quan đến thị trường carbon. Đồng thời, vận hành cổng thông tin quốc gia về carbon (dashboard công khai) sẽ tổng hợp số liệu phát thải, giao dịch và báo cáo MRV theo thời gian thực.

Ngoài ra, tổ chức các cuộc đối thoại đa bên định kỳ giữa Nhà nước, tư nhân và tổ chức xã hội sẽ giúp kịp thời cập nhật và điều chỉnh chính sách theo thực tiễn. Bên cạnh đó, chuỗi chương trình truyền thông chuyên sâu và hội thảo chia sẻ bài học thành công sẽ quan trọng để nâng cao nhận thức, khơi dậy động lực và thu hút doanh nghiệp tư nhân tham gia sôi động hơn vào thị trường tín chỉ carbon.

×