Thị trường tín chỉ carbon: Không nóng vội

Cơ chế hoạt động của thị trường carbon ra sao?

Đối với cơ chế thị trường, tín chỉ carbon rừng được đưa lên sàn giao dịch để các doanh nghiệp tự trao đổi, bù trừ phát thải hoặc mua bán theo nhu cầu. Ý kiến của nhiều chuyên gia cho rằng, trong trường hợp này, Nhà nước không nên can thiệp vào mức giá, để giá tín chỉ được hình thành theo nguyên tắc thị trường hoặc thông qua đấu giá.

Cùng đó, cần thiết lập cơ chế sandbox (thử nghiệm có kiểm soát) trong lĩnh vực tín chỉ carbon. Điều này cho phép các mô hình mới được kiểm nghiệm trong môi trường pháp lý an toàn, từ đó điều chỉnh dần các quy định để phù hợp với thực tiễn mà không gây rủi ro cho hệ thống tài chính. Trong dài hạn, cần thúc đẩy hợp tác quốc tế về công nhận lẫn nhau đối với tín chỉ carbon.

PGS.TS Hoàng Văn Phụ, Chủ tịch Hội đồng khoa học Viện Kinh tế và Phát triển cho răng với mô hình “tăng trưởng xanh”, thị trường tín chỉ carbon chính là công cụ kinh tế quyết định khả năng thúc đẩy giảm phát thải khí nhà kính và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Về bản chất, thị trường tín chỉ carbon là cơ chế kinh tế cho phép các tổ chức, doanh nghiệp mua bán quyền phát thải khí nhà kính, cụ thể là khí CO2, theo nguyên tắc “người gây ô nhiễm phải trả tiền”. Cơ chế này không chỉ tạo động lực tài chính thúc đẩy giảm phát thải, mà còn góp phần phân bổ hiệu quả nguồn lực giữa các chủ thể trong nền kinh tế.

Trên thế giới, nhiều quốc gia đã triển khai mô hình này và thu được những kết quả tích cực trong quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế carbon thấp.

Tại Việt Nam, hành trình xây dựng thị trường carbon đã có những bước đi đầu tiên với việc hình thành khung pháp lý quan trọng. Cụ thể, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã chính thức ghi nhận sự tồn tại của thị trường carbon; Nghị định 06/2022/NĐ-CP của Chính phủ quy định lộ trình và cơ chế vận hành hệ thống giao dịch phát thải trong nước; và Quyết định 232/QĐ-TTg ngày 24/01/2025 phê duyệt Đề án phát triển thị trường carbon tại Việt Nam giai đoạn 2025-2030.

Doanh nghiệp cần hiểu rõ trách nhiệm trong mục tiêu phát thải thấp

Thị trường tín chỉ carbon ở nước ta vẫn đang trong giai đoạn sơ khai. Dù có tiềm năng lớn, đặc biệt trong các lĩnh vực như năng lượng tái tạo, nông nghiệp và xử lý chất thải, những thị trường này chưa được định hình đầy đủ, các hoạt động còn manh mún, thiếu sự kết nối.

Theo TS. Trần Công Thắng - Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), có ba điểm chính mà doanh nghiệp cần lưu ý.

Thứ nhất, doanh nghiệp cần nhận thức rõ yêu cầu bắt buộc từ thị trường về chuyển đổi xanh. Các doanh nghiệp phải tuân thủ các tiêu chuẩn, trong đó truy xuất nguồn gốc là yêu cầu bắt buộc. Đối với ngành thủy sản hay trái cây, các hàng rào kỹ thuật ngày càng gia tăng, đòi hỏi mã số vùng trồng, mã số vùng nuôi rõ ràng. Khi xuất khẩu sang các thị trường quốc tế, doanh nghiệp sẽ đối mặt với sự kiểm tra và đánh giá từ phía đối tác, và đây chính là áp lực cạnh tranh trực tiếp.

Thứ hai, các doanh nghiệp phải chủ động và có tầm nhìn xa trong việc đổi mới công nghệ. Chính sách thị trường có thể thay đổi bất cứ lúc nào, và nếu không có sự chuẩn bị trước, doanh nghiệp sẽ rơi vào thế bị động. Việc đầu tư công nghệ đòi hỏi chi phí lớn, nhưng nếu không chuyển đổi sớm, doanh nghiệp có thể mất đi cơ hội cạnh tranh.

Thứ ba, trách nhiệm xã hội và bảo vệ môi trường cần được doanh nghiệp đặt lên hàng đầu. Nếu vẫn lạm dụng hóa chất và tài nguyên thiên nhiên, doanh nghiệp không chỉ làm tổn hại môi trường mà còn hủy hoại chính mình.

Các giải pháp sản xuất thân thiện với môi trường, tiết kiệm tài nguyên, như Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao với phát thải thấp, là những hướng đi thiết thực cần được nhân rộng. Song song, yếu tố con người cũng vô cùng quan trọng.

Chuyển từ một nền kinh tế nâu sang kinh tế xanh đòi hỏi thay đổi cả trong tư duy và cách làm, nhằm khai thác tài nguyên hiệu quả hơn và để lại giá trị bền vững cho thế hệ sau. Tuy nhiên, các doanh nghiệp cũng sẽ gặp không ít thách thức.

Trước tiên là bài toán hiệu quả kinh tế. Đối với nông dân, lợi nhuận vẫn là mối quan tâm hàng đầu. Họ sẽ đặt câu hỏi liệu sản phẩm xanh có bán được giá cao hơn không? Đây là lý do cần có các cơ chế hỗ trợ để đảm bảo đầu ra và nâng cao giá trị sản phẩm.

Khó khăn thứ hai liên quan đến chi phí đầu tư. Việc chuyển đổi xanh đòi hỏi nguồn vốn lớn để đầu tư vào công nghệ, máy móc và quy trình sản xuất mới. Nếu không có sự hỗ trợ từ chính sách hoặc các nguồn tài chính ưu đãi, nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa sẽ khó có khả năng thực hiện.

Cuối cùng, tư duy là một trở ngại không nhỏ. Việc chuyển đổi xanh chỉ thực sự hiệu quả khi nó thấm sâu vào nhận thức của từng doanh nghiệp, từng người lao động. Đây là một quá trình cần sự đồng hành từ các cấp chính quyền, các tổ chức hỗ trợ và chính bản thân doanh nghiệp. Khi có những chính sách hỗ trợ phù hợp, doanh nghiệp sẽ có thêm động lực để mạnh dạn chuyển đổi và phát triển bền vững.

×