Thị trường tín chỉ carbon: Lo tranh chấp, doanh nghiệp đề xuất thành lập cơ quan trọng tài

Hoàn thiện hàng lang quản lý thị trường carbon

Theo Bộ Tài chính, để triển khai thiết lập và vận hành sản giao dịch carbon, phục vụ việc vận hành thị trường các-bon tại Việt Nam thì cần thiết phải có khuôn khổ pháp lý.

Hiện nay, Luật Bảo vệ môi trường mới chỉ quy định những nguyên tắc chung về thị trường carbon (định nghĩa thị trường carbon, hạn ngạch phát thải khí nhà kính, tín chỉ carbon, trách nhiệm thành lập và tổ chức vận hành thị trường).

Còn tại Nghị định 06/2022/NĐ-CP, đã có quy định về đối tượng tham gia thị trường; lộ trình phát triển, thời điểm triển khai thị trường; việc xác nhận tín chỉ carbon, hạn ngạch phát thải khí nhà kính được giao dịch trên sàn giao dịch; việc trao đổi hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon trên thị trường trong nước; đăng ký chương trình, dự án theo cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon; trách nhiệm thành lập và phát triển thị trường carbon.

Tuy nhiên, đây cũng mới chỉ là những quy định rất chung, mang tính nguyên tắc, chưa đủ cơ sở để thành lập và vận hành sàn giao dịch carbon trong nước. Trong quá trình xây dựng Đề án Thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam, Bộ Tài chính cũng đã nhiều lần báo cáo về việc phải xây dựng văn bản quy phạm pháp luật cho việc thành lập và vận hành sàn giao dịch carbon.

Các Bộ, ngành đã có ý kiến và Lãnh đạo Chính phủ đã có chỉ đạo về nội dung này. Theo đó, tại Quyết định số số 232/QĐ-TTg phê duyệt Đề án Thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam, trong đó giao Bộ Tài chính Xây dựng Nghị định của Chính phủ về sàn giao dịch các-bon trong nước Như vậy, việc xây dựng Nghị định về sàn giao dịch các-bon trong nước có đầy đủ cơ sở chính trị, cơ sở pháp lý và cơ sở thực tiễn.

Dự thảo Nghị định gồm các nội dung: Quy định chung; Lưu ký, chuyển quyền sở hữu; Thành viên giao dịch, thành viên lưu ký, ngân hàng thanh toán; Tổ chức giao dịch, thanh toán; Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức trong việc quản lý về thị trường giao dịch các-bon trong nước, công bố thông tin trên thị trường giao dịch các-bon trong nước; Tổ chức thực hiện.

Đề xuất xây dựng lộ trình chuyển tiếp

Theo Công ty TNHH Hóa dầu Long Sơn, tại quy định về Hàng hóa trên thị trường giao dịch carbon, cần bổ sung có tiêu chí kèm theo đối với Hạn ngạch được cấp phát miễn phí và Hạn ngạch được tổ chức bán đấu giá. Bởi Dự thảo chưa xác định rõ hạn ngạch nào sẽ được cấp phát miễn phí, hạn ngạch nào được tổ chức bán đấu giá, số lượng và tiêu chí của từng loại hạn ngạch.

Song song, bổ sung quy định tín chỉ carbon được phép chuyển đổi thành đơn vị bù trừ cho hạn ngạch trên sàn giao dịch. Bởi tín chỉ carbon có được phép chuyển đổi thành đơn vị bù trừ cho hạn ngạch trên sàn giao dịch hay không, cần nêu rõ vấn đề này.

Về chủ thể giao dịch, cần đưa vào danh mục thêm các cơ sở chưa đi vào hoạt động ổn định, nhưng có tên trong danh mục phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính sẽ tham gia giao dịch khi có đầy đủ thông tin hoạt động trong ít nhất 1 năm ổn định.

Công ty TNHH Hóa dầu Long Sơn cho biết, một số doanh nghiệp chưa đi vào hoạt động ổn định, tuy nhiên đã có tên trong danh mục phải kiểm kê khí nhà kính nên chưa xác định rõ ràng có phải là chủ thể tham gia giao dịch hay không.

Ngoài ra, Công ty Hóa dầu Long Sơn cho rằng cần ít nhất 2 ngày để nhà đầu tư thực hiện điều chỉnh thông tin thông qua thành viên lưu ký, kể từ khi phát sinh các thông tin điều chỉnh đã được Bộ Nông nghiệp và Môi trường ghi nhận trên Hệ thống Đăng ký quốc gia.

Còn theo góp ý của Công ty Cổ phần Sustainwise, cần xây dựng lộ trình chuyển tiếp cho doanh nghiệp, bổ sung điều khoản quy định theo nhiều giai đoạn. Cụ thể:

Giai đoạn 1, thí điểm không bắt buộc (2025-2026) cho phép doanh nghiệp tham gia tự nguyện để làm quen với cơ chế thị trường carbon.

Giai đoạn 2 chỉ giám sát báo cáo (2026-2027), các doanh nghiệp thuộc đối tượng điều chỉnh phải thực hiện báo cáo phát thải nhưng chưa bắt buộc tuân thủ hạn ngạch.

Giai đoạn 3, về cơ chế hỗ trợ tuân thủ trong giai đoạn đầu (2027-2030), cho phép vay mượn hạn ngạch từ năm sau (borrowing) trong giới hạn nhất định; Thiết lập giá sàn và giá trần trong giai đoạn đầu để hạn chế biến động giá; Cơ chế bảo lưu hạn ngạch (banking) có giới hạn

Lộ trình áp dụng theo từng ngành, ưu tiên các ngành phát thải lớn và có tiềm năng giảm phát thải cao như năng lượng, xi măng, thép, hóa chất. Bên cạnh đó, cần có quy định về bảo lưu quyền lợi đối với các dự án giảm phát thải đã được phê duyệt trước đây (legacy projects), bao gồm cơ chế chuyển đổi tín chỉ và giai đoạn chuyển tiếp.

Đáng chú ý, Sustainwise cho rằng trong tương lai xa hơn cần có cơ chế giải quyết tranh chấp. Theo đó, Sustainwise đề xuất bổ sung điều khoản chi tiết quy định thành lập Ủy ban giải quyết tranh chấp về carbon với cơ cấu tổ chức và thành phần; Chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn.

Đồng thời xây dựng quy định thủ tục khiếu nại và giải quyết khiếu nại. Trong đó, cần rõ ràng về đối tượng có quyền khiếu nại; Trình tự, thủ tục khiếu nại; Thời hạn giải quyết khiếu nại.

Cùng đó, xây dựng quy trình trọng tài chuyên biệt cho tranh chấp về carbon, với quy tắc tố tụng trọng tài, tính ràng buộc của phán quyết trọng tài. Trong thời gian giải quyết tranh chấp cần có biện pháp tạm thời được quy định rõ ràng.

Thiết lập cơ chế bồi thường thiệt hại do vi phạm quy định, bao gồm căn cứ xác định thiệt hại, phương pháp tính toán bồi thường, trách nhiệm thực hiện bồi thường.

×