Trực tiếp Toạ đàm: "Phòng vệ thương mại đối với ngành gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam"

Hiện, nhiều nước áp dụng truy xuất nguồn gốc xuất xứ hàng hoá C/O để áp đặt các lệnh điều tra, trừng phạt Chống lẩn tránh phòng vệ thương mại (Ví dụ như Mỹ đánh thuế với gỗ từ Trung Quốc, nghi ngờ điều tra gỗ từ Việt Nam nhập từ Trung Quốc xuất sang Mỹ). C/O đối với gỗ đang là nỗi lo lớn cho sản phẩm của Việt Nam trong bối cảnh Mỹ -Trung xung đột lợi ích gay gắt và việc điều tra lẩn tránh xuất xứ đang được các nước tận dụng triệt để. 

Đứng ở góc độ cơ quan quản lý, bà có lời khuyên nào cho doanh nghiệp gỗ Việt Nam để hạn chế nguy cơ này thưa Bà Trần Thanh Bình, Trưởng phòng Xuất nhập khẩu Nông lâm thuỷ sản, Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương?

Bà Trần Thanh Bình, Trưởng phòng Xuất nhập khẩu Nông lâm thuỷ sản, Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương: Theo quy định của Hoa Kỳ nhà nhập khẩu tự khai báo xuất xứ lô hàng nhập khẩu, cơ quan Hải quan Hoa Kỳ sẽ có trách nhiệm xác minh việc kê khai của nhà nhập khẩu. Vì vậy, về quy tắc xuất xứ đối với gỗ và các sản phẩm gỗ của Hoa kỳ tương đối dễ dàng, chủ yếu phụ thuộc và nhà nhập khẩu. 

Trường hợp được sản xuất ở Việt Nam hoàn toàn đáp ứng được quy tắc xuất xứ của cả Việt Nam và của Hoa Kỳ. Do đó, về phía Hoa Kỳ khó có thể điều tra việc gian lận xuất xứ đối với sản phẩm Việt Nam. Tuy nhiên, trong bối cảnh dịch chuyển sản xuất, dịch chuyển hoạt động thương mại, không loại trừ khả năng các nước khác quá cảnh qua các cảng Việt Nam trước khi xuất khẩu vào Hoa Kỳ. 

Chính vì thế, hiện Hoa Kỳ đang tiến hành điều tra gian lận thương mại, chuyển tải bất hợp pháp đối với các sản phẩm của nước khác giả mạo xuất xứ đối với các sản phẩm Việt Nam khi sản xuất tại Việt Nam. Ông Chu Thắng Trung – Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công Thương: Tôi xin bổ sung thêm ý của Bà Trần Thanh Bình. Hoạt động điều tra về gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp đều diễn ra ở bất kỳ cơ quan thực thi pháp luật của nước nào. 

Từ 2015, Hoa Kỳ có một ban hành một đạo luật mới về thực thi thương mại, theo đó giao thẩm quyền cho cơ quan Hải quan Hoa Kỳ để đẩy mạnh điều tra gian lận thương mại, gian lận xuất xứ. Trên cơ sở đó họ đã rất tích cực điều tra các hành vi chuyển tải bất hợp pháp. Chúng tôi thống kê, Hoa kỳ đã tiến hành 170 vụ điều tra trên thế giới, rất nhiều nước khác bị điều tra như Malaysia, Thái Lan, Campuchia,... 

Đối với Việt Nam cũng có khoảng 1 vài vụ việc liên quan đến một vài doanh nghiệp cá biệt bị điều tra. Họ điều tra doanh nghiệp cá biệt chứ không đánh giá cả ngành sản xuất. Đây là hoạt động thông thường ở cá nước và vẫn đang diễn ra. Trong bối cảnh dịch chuyển chuỗi giá trị gia tăng, dịch chuyển thương mại toàn cầu, có một vài trường hợp cá biệt liên quan và rất nhiều quốc gia khác có vụ việc điều tra như vậy.

Trong vụ việc Hoa Kỳ kiện chống bán phá giá với mật ong, sau khi điều tra sơ bộ mức thuế rất cao trên 400%, nhưng kết luận cuối cùng mức thuế giảm 7 lần, dù cao nhưng các bước tiếp theo sẽ có lợi cho Việt Nam khi họ có các đợt xem xét tiếp theo.

Bài học kinh nghiệm từ vụ chống bán phá giá với mật ong khá thú vị, ngành gỗ đang bị điều tra gỗ dán và tủ bếp. Kinh nghiệm là DN Việt cần theo đổi, sát sao vụ việc. Chúng ta có nhiều cơ hội để giảm thiểu tác động của vụ việc đến DN trong các bước của doanh nghiệp.

Hoạt động điều tra đối với doanh nghiệp có thể đến 12 tháng, từ tháng 4 cho đến nay vẫn chưa có kết luận. Thậm chí, có vụ việc điều tra diễn ra gần 3 năm vẫn chưa có kết luận. Vì vậy, chúng ta cần kiên trì, không bỏ cuộc.

Thứ 2, kinh nghiệm là chúng tôi đã làm việc với hội nuôi ong, gỗ dán và tủ bếp, trước khi vụ điều tra diễn ra, chúng tôi đã gặp DN để truyền tải thông tin, việc gì cần chuẩn bị, nên làm.

Trong quá trình đó, trên cơ sở chuẩn bị ngay lập tức là có sự đồng hành của Cục PVTM với DN, Hiệp hội, cần thuê tư vấn, luật sư, việc thuê nên tiến hành như nào, tập trung từng DN đơn lẻ để làm với bên tư vấn.

Kinh nghiệm tiếp theo là, nhất quán cung cấp thông tin, có bằng chứng, lý lẽ, số liệu ủng hộ. Số liệu này xuyên suốt, là bài học ở vụ mật ong cho các ngành, lĩnh vực, sản phẩm khác. Khi cung cấp thông tin cho cơ quan điều tra, nếu có sự khác biệt thì phải ngay lập tức giải thích, không hề che giấu.

Sự phối hợp cung cấp, trao đổi thông tin giữa cơ quan quản lý với hiệp hội, doanh nghiệp. DN phản ánh cho cơ quan, tính toán chi phí, có thể chia sẻ với cơ quan chức năng Việt Nam, để chúng tôi yêu cầu họ tính toán lại để phản ánh đúng tình hình. Nhiều vụ việc họ phải tính lại, khiến kết quả có lợi cho doanh nghiệp Việt Nam.

Những vấn đề gì DN cho rằng có bất hợp lý của cơ quan điều tra cần trao đổi lại với chúng tôi, để chúng tôi phản ánh lại bên nguyên đơn, trao đổi với họ để có kết quả tốt nhất.

Đó là kinh nghiệm của vụ mật ong có thể . Đối. với ngành gỗ nếu không may xảy ra thì có thể áp dụng để giảm tổn thất, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế đang biến động.  

Có tính quyết định đến thành bại của sự phát triển kinh doanh của DN ngành gỗ là nguyên liệu đầu vào.

Nguyên liệu đầu vào công nghiệp gỗ liên quan đến cây, rừng. Trong khi đó, tất cả các quốc gia hiện nay đều quan tâm đến bảo tồn môi trường sống, trong đó cây, rừng được chú trọng. Do đó, nguyên liệu đầu vào của ngành công nghiệp gỗ trợ thành nguyên liệu rất nhạy cảm.

Chúng ta có 2 bộ lọc đảm bảo nguyên liệu gỗ hợp pháp, có thể truy xuất được xuất xứ. Thứ nhất, chúng ta phân loại gỗ thành 2 loại là rủi ro cao và ít rủi ro. Với loại rủi ro cao khi đưa vào chế biến cần có bằng chứng chứng minh tính hợp pháp.

Bộ lọc thứ 2, chúng ta phân loại các nước chúng ta nhập khẩu gỗ. Hiện nay chúng ta nhập khẩu nguyên liệu gỗ từ hơn 100 quốc gia, 50% số đó có rủi ro cao. Vì vậy, đòi hỏi chúng ta cần trọng khi nhập khẩu nguyên liệu từ quốc gia có nhiều rủi ro.

Đối với đầu ra, tức là thị trường tiêu thụ. Chúng ta hay nói cần đa dạng hóa thị trường, nhưng với DN gỗ là rất khó. Trong những năm gần đây nhiều DN chịu khó liên lạc với các khách hàng thị trường, đi hội chợ đa dạng hóa thị trường. Nhưng cơ bản chỉ có 5 thị trường tiêu thụ 90% sản phẩm gỗ của VN xuất khẩu đi. 

Còn các thị trường khác quá nhỏ, tiếp thị các thị trường này cũng không dễ dàng. Sản xuất kinh doanh đối với công nghiệp gỗ như "năng nhặt chặt bị, lấy công làm lãi", không phải là ngành có biên lợi nhuận lớn. Di đó, không có cách gì khác các DN nhỏ cần phải tăng cường thực hiện trách nhiệm giải trình, xem xét thận trọng nếu muốn ký hợp đồng thương mại vào một thị trường nào đó.

Nếu rủi ro cao không nên thực hiện. Ngoài ra, DN gỗ vừa rồi đối diện với rủi ro khác đó là các đối tác nước ngoài mua sỉ (để bán lẻ tại các thị trường của họ) có thể bị phá sản, thậm chí phá sản có chủ ý. Chính vì vậy, một số DN không thu hồi được tiền theo hợp đồng đã ký. Nhân đây, tôi cũng lưu ý các DN tuy là DNVVN giá trị hợp đồng không lớn nhưng cũng phải hết sức cẩn thận khi ký hợp đồng, đặc biệt là quan tâm đến các hình thức thanh toán, chú trọng đến thanh toán truyền thống.

Ông Ngô Sỹ Hoài, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam: Trong hơn 10 năm qua ngành công nghiệp gỗ tăng trưởng ấn tượng, bứt phá. Khi tăng trưởng mạnh, các thị trường lớn thường áp dụng biện pháp PVTM. Trong khi đó, các DN của chúng ta hầu hết là các DN có quy mô vừa nhỏ, sức chống chịu có hạn. 

Thực tiễn, ngành công nghiệp gỗ đã và đang đương đầu đối đầu với vụ kiện chống bán phá giá. Riêng với Hoa Kỳ, chúng ta đang bị điều tra và có thể cuối tháng 12 năm nay DOC sẽ ra phán quyết cuối với gỗ dán cứng, và đang điều tra thêm về tủ bếp,… Các biện pháp PVTM rất nặng nề, khiến một số DN có thể có nguy cơ bị vỡ nợ do sử dụng vay vốn NH sản xuất, đầu tư, DN gỗ đối diện nguy cơ phá sản. 

Trong bối cảnh đó, chúng ta cần làm gì? Chúng ta tăng cường cảnh báo kịp thời tới DN, tăng cường các khóa đào tạo cho DN các kĩ năng PVTM, làm phản biện trả lời bản hỏi, lưu giữ hồ sơ,… Với DN không có cách gì khác, cần trang bị cho mình kiến thức, kỹ năng tự vệ và lưu ý đến yêu cầu luật pháp, các quy định của các quốc gia là thị trường nhập khẩu gỗ của VN, tăng cường trách nhiệm giải trình. 

 Thực tế, chúng ta sẽ không bao giờ tránh khỏi những rắc rối về PVTM. Chúng ta không chấp nhận rủi ro để kinh doanh thì sẽ không thể lớn lên được. Do đó, chúng ta cần tăng cường hiểu biết, nâng cao quản trị doanh nghiệp khi vươn ra biển lớn.

Ông Chu Thắng Trung: Đối với Việt Nam hơi đặc biệt, cho đến hiện tại, chống bán phá giá chưa phải trọng tâm mà chủ yếu liên quan đến điều tra lẩn tránh xuất xứ, lẩn tránh đối với nước thứ 3 khác và áp dụng tiếp đối với Việt Nam. Tại sao có vấn đề này? 

Chúng tôi cho rằng, trong bối cảnh hiện nay toàn cầu hoá, chuỗi giá trị, nên rất khó một nước tự cung cấp một mặt hàng, công đoạn Việt Nam tham gia chỉ là một, điều này có thể dẫn đến rủi ro liên quan đến lẩn tránh phòng vệ thương mại. Hiện ngành gỗ tập trung đối phó với những vụ việc như vậy. 

Tuy nhiên, không loại trừ tương lai có nhiều hơn vụ việc điều tra chống bán phá giá với ngành gỗ, đây là điều ngành gỗ cần chú ý. 

Vậy xu hướng PVTM là gì. Thứ nhất là khi xuất khẩu của Việt Nam gia tăng khả năng bị điều tra chống bán phá giá, trợ cấp, xuất xứ tăng lên. Thứ 2 là xu hướng các nước không chỉ tiến hành điều tra chống bán phá giá mà còn vừa điều tra chống trợ cấp nữa. Vì thế, đòi hỏi năng lực DN phải tăng lên để đáp ứng điều tra của nước ngoài. Các mặt hàng bị điều tra PVTM cũng đa dạng, không chỉ thành phẩm mà còn cả nguyên liệu gỗ và sản phẩm chế biến sâu. 

Đây là vấn đề DN cần chú ý, xác định khâu nào cũng có thể phát sinh điều tra PVTM. Làm thế nào để loại trừ, chúng tôi nói rồi đây có thể là hoạt động thường xuyên của thương mại quốc tế, loại trừ khó, làm nào để hạn chế rủi ro, giảm thiểu tác động tiêu cực, giảm thiểu tác động đến ngành, doanh nghiệp là điều hướng đến. Có nhiều việc như nắm vững quy định PVTM, có thể hạn chế tâm lý e ngại, cung cấp thông tin cho họ, chứng tỏ cáo buộc nguyên đơn là không chính xác. 

Đây là cơ hội để doanh nghiệp chứng minh, cần doanh nghiệp tham gia tích cực, cung cấp thông tin, đưa ra lập luận với nguyên đơn. Công tác quản trị, lưu trữ, sử dụng công nghệ thông tin, chứng cứ, phản biện có tính thuyết phục có căn cứ, dẫn chứng, số liệu, ủng hộ cho ý kiến của chúng ta. Đó là điều DN có thể làm. Điểm nữa là làm sao đa dạng hoá, tránh "bỏ trứng vào một giỏ" (xuất khẩu tập trung vào một thị trường nhất định), điều này tương đối khó, trên thế giới có 1 vài thị trường có dung lượng lớn, quan trọng nhất đối với DN. 

Nhưng phải xác định, thị trường nào càng lớn, kim ngạch cao, tăng nhanh thì tương đương với nguy cơ kiện PVTM tăng nhanh. DN xuất khẩu không chia đều mà phải có kế hoạch đằng sau, phải làm thế nào để nếu có sự cố xảy ra thì không phá sản, dừng lại tất cả. Vai trò của Cục và DN cần làm gì để nhận được hỗ trợ của chúng tôi. PVTM đối tượng là DN, họ hỏi DN cung cấp thông tin, chúng tôi khuyến nghị họ chủ động cung cấp thông tin. 

Chúng tôi là cơ quan có chức năng xử lý, hỗ trợ và tiếp nhận, DN tham gia vào các vụ kiện, chúng tối sẽ tham gia vào các vụ kiện. Chúng tôi cố gắng dự báo hàng nào, thị trường nào trong tương lai gần có thể bị rủi ro cao hơn. Chúng tôi cung cấp thông tin cảnh báo sớm, để trước khi sự việc xảy đến. Từ việc cảnh báo sớm, chúng tôi có chương trình chia sẻ, giúp DN nắm được vấn đề, vai trò của họ trong vấn đề rủi ro ra sao. Trước khi sự việc xảy ra thì nắm được rõ quy trình. 

Thứ 3, nước nhập khẩu khởi xướng điều tra, chúng tôi tiếp tục tư vấn cho DN thủ tục cụ thể để DN biết được và họ làm việc này, việc kia, chúng tôi có thể gợi ý cho họ cân nhắc, xử lý. Giai đoạn nhất định trong vụ kiện, có thể chúng tôi sẽ gợi ý họ trả lời, tiếp cận vấn đề. Ngoài ra, Cục PVTM sẽ theo dõi sát sao nước nhập khẩu điều tra PVTM có đúng cam kết và đúng quy định hay không? theo các hiệp đinh thương mại tự do song và đa phương. 

Cùng với đó là trao đổi song phương để đảm bảo điều tra công bằng, khách quan, minh bạch đúng điều ước quốc tế để bảo vệ quyền và lợi ích của DN Việt. Có vụ việc xảy ra, dù hãn hữu, chúng ta sẵn sàng đưa khiếu nại ra cơ chế giải quyết tranh chấp được quốc tế thừa nhận như WTO nếu nước nhập khẩu áp đặt điều tra không phù hợp với cam kết quốc tế. 

Tất nhiên, như tôi nói vấn đề rất hãn hữu thôi, nếu xảy ra chúng tôi sẵn sàng. Còn chủ yếu chúng ta thông qua hiệp hội, bởi không đơn lẻ DN chiến đấu được mà phải nhiều DN hoặc tổ chức, hiệp hội. DN nên làm những gì? Chúng tôi cần liên kết, DN định làm như nào, cung cấp gì cho cơ quan điều tra. Trên cơ sở nắm thông tin trong phản hồi, nắm được bức tranh tổng thể, chúng tôi sẽ tư vấn cho DN, hiệp hội, điều phối được hiệu quả nhất.

Ông Ngô Sỹ Hoài: Xin trân trọng cảm ơn Báo Nông thôn Ngày nay/Báo Dân Việt đã tổ chức buổi tọa đàm rất ý nghĩa này. 

Về ngành ngành gỗ Việt Nam có trên 6.000 doanh nghiệp, hầu hết là các doanh nghiệp vừa và nhỏ và có khoảng 3.000 doanh nghiệp tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Chúng ta đang sống trong thời kỳ hội nhập rất sâu rộng cùng với quá trình tự do thương mại thông qua qua ký kết Hiệp định thương mại, đã có rất nhiều quốc gia đã áp dụng các biện pháp phòng vệ, tự vệ. 

Để ứng phó với các vụ việc, chúng ta phải chia ra 2 giai đoạn. Thứ nhất đó là tiền khởi kiện. Giống như chúng ta chuẩn bị con tàu ra biển. Trước khi ký kết hợp đồng thương mại, chuẩn bị lô hàng đồ gỗ xuất khẩu, chúng ta phải nghe ngóng "thời tiết", trang bị công cụ để "ra khơi" an toàn. 

Cụ thể, tôi nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường quản trị doanh nghiệp. Đặc biệt sử dụng tiện ích, công nghệ số để minh bạch chuỗi cung ứng, chuỗi sản xuất của chúng ta. Doanh nghiệp cần tiến tới áp dụng các phần mềm kế toán hiện đại để khi có bất trắc cần có bằng chứng, hóa đơn, chứng từ chứng minh công việc làm ăn của chúng ta là minh bạch. Đây thực sự là một khâu cực kỳ quan trọng. 

Tuy nhiên doanh nghiệp chưa thực sự quan tâm và còn nhiều yếu kém. Giai thứ hai là giai đoạn đoạn đối phó với các vụ kiện ở thị trường lớn đã khởi xướng điều tra. Doanh nghiệp của chúng ta thường yếu về kiến thức luật pháp quốc tế, yếu ngoại ngữ, tin học nên rất ngại phải đương đầu với rắc rối. Thậm chí nhiều doanh nghiệp đã bỏ cuộc, hoặc khai báo không đầy đủ, không nhất quán dẫn đến trạng "tình ngay lý gian". 

Ví dụ, vụ điều tra của Bộ Thương mại Hoa Kỳ vừa rồi với gỗ dán cứng của Việt Nam. Người ta nghi ngờ rằng, một số doanh nghiệp nước ngoài đưa sản phẩm hoàn chỉnh vào nước ta để gian luận thuế. Tuy nhiên, doanh nghiệp nước ta không có chuyện đó, khi được hỏi không trả lời được, trả lời bảng hỏi và cung cấp hóa đơn chứng từ không nhất quán nên dẫn đến tình trạng tình ngay lý gian. 

Một số doanh nghiệp thuê luật sư nước ngoài nhưng bất đồng ngôn ngữ, hiểu biết của luật sư nước ngoài với thực tiễn sản xuất của nước ta không đầy đủ dẫn đến tình trạng một số doanh nghiệp bị đưa vào danh sách đen. Khi chúng ta chấp nhận rủi ro, chấp nhận tăng cường phát triển sản xuất, chiếm lĩnh thị trường thì chúng ta phải tăng cường năng lực quản trị doanh nghiệp. 

Cần có đầu tư về công nghệ, về con người, tự trang bị kiến thức nhất định để tự bảo vệ mình trước tiên. Và khi xảy ra vụ việc cần có tính cộng đồng. Đặc biệt, tôi nhấn mạnh vai trò của Hiệp hội gỗ tại các địa phương, Hiệp hội Gỗ Việt Nam rất quan trọng, phải cí trách nhiệm, sứ mệnh để bảo vệ doanh nghiệp của mình.

Xuất khẩu gỗ của Việt Nam sang một số thị trường khá lớn, nhiều năm qua chúng ta kêu gọi đa dạng hoá thị trường xuất khẩu mặt hàng này, để hạn chế các vụ kiện do nguyên đơn là các nhà sản xuất từ các nước đưa ra. Tuy nhiên, đến nay việc đa dạng hoá thị trường vẫn khó khăn. Theo đại diện Cục Xuất nhập khẩu, những khó khăn nào mà doanh nghiệp gỗ gặp phải khi đa dạng hoá sản phẩm, nhằm phòng tránh từ xa các vụ kiện phòng vệ thương mại? 

Bà Trần Thanh Bình, Trưởng phòng Xuất nhập khẩu Nông lâm thuỷ sản, Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương:  Theo thống kê sơ bộ, tổng giá trị ngành gỗ trên 14,6 tỷ USD trong 11 tháng đầu năm 2022 – đạt 88% kế hoạch năm. 

Đây là kết quả tích cực đối với ngành gỗ trong bối cảnh như ông Chu Thắng Trung đã trình bày. Về cơ cấu đối với ngành gỗ, tuy chưa có chuyển dịch quá nhiều với kim ngạch gỗ xuất khẩu vào Hoa Kỳ chiếm tới hơn 60%, nhưng chúng ta vẫn nhận thấy được nỗ lực của doanh nghiệp gỗ trong khai thác dư địa của các thị trường khác ngoài Mỹ như Trung Quốc hay như các thị trường Anh, Canada, Úc,… 

Trong thời gian qua, tình hình thương mại nói chung không tránh khỏi khó khăn chung, đặc biệt từ thị trường lớn như Hoa Kỳ, EU do Covid và tình hình chính trị và xu hướng lạm phát. Dẫn tới tác động lớn tới các ký kết và thực hiện đơn hàng gỗ của Việt Nam. Ngoài ra, quá trình thu mua sản xuất đòi hỏi DN cần nguồn vốn ổn định, nguyên liệu ổn định để đáp ứng được yêu cầu thị trường nhập khẩu. 

Do đó, các khó khăn chung của các doanh nghiệp ngành gỗ là chi phí đầu vào cao và xu hướng giá tăng, từ đó làm giảm tính cạnh tranh của hàng hóa, trong đó có gỗ. Hai là thị trường tài chính tiền tệ khi tỷ giá USD/VND biến động mạnh, làm sản xuất gỗ mất lợi thế cạnh tranh. Ba là, lãi suất tăng nhanh làm chi phí vốn cao, rủi ro giám đoạn nguồn cung nguyên liệu và chuỗi giá trị phục vụ cho ngành sản xuất gỗ. 

Có thể nói, DN hiện nay chịu áp lực rất lớn. Nhiều DN hoạt động cầm chừng đảm bảo năng lực sản xuất của DN trong giai đoạn mới. Vì vậy việc đa dạng hóa thị trường rất quan trọng. Theo tôi, ngoài nỗ lực của cơ quan quản lý nhà nước, cần sự chủ động hơn nữa từ các DN tư nhân và hiệp hội trong công tác thông tin nhằm đưa ra định hướng sản phẩm phù hợp với thị trường mới, tận dụng các hiệp định thương mại, tìm hiểu sâu về kiến thức phòng vệ thương mại. 

Trong bối cảnh mới hiện nay, các hiệp định mở ra nhiều thị trường còn nhiều dư địa là cơ hội lớn cho VN đẩy mạnh xuất khẩu. Ngoài ra, thị trường nội địa là giải pháp mà DN cần quan tâm. Từ phía cơ quan quản lý nhà nước, Bộ Công Thương tiếp tục phối hợp Bộ ngành liên quan, Hiệp hội Gỗ và nông sản Việt Nam,… cùng cục phòng vệ thương mại kịp thời hỗ trợ công tác thông tin, giải pháp về phòng vệ thương mại. Từ đó kết nối giao thương cho các DN gỗ tốt nhất, đảm bảo phát triển ổn định bền vững.

Ông Chu Thắng Trung: Hiện nay, PVTM có ba hình thức điều tra, kiện chống bán phá giá, chống trợ cấp, tự vệ.  

Kiện chống bán phá giá là khi nước xuất khẩu nhận thấy sản phẩm nhập và bán vào thị trường nội địa có giá bán thấp hơn giá bán tại thị trường trong nước, tạo chênh giá ảnh hưởng đến sản xuất. Hành vi đó gây thiệt hại cho doanh nghiệp trong ngành của nước nhập khẩu. Họ có đủ điều kiện điều tra, kiện chống bán phá giá.

Trợ cấp là khi hàng hoá xuất khẩu được nhận hỗ trợ từ Chính phủ, ưu đãi thuê đất, vốn…. hành vi này có thể tạo ra điều kiện kiện chống trợ cấp.

Điều tra tự vệ là khi hàng hoá tăng quá nhanh thì các nước nhập khẩu sẽ được quyền áp dụng biện pháp phòng vệ.

Theo chúng tôi nhận định, các nước hiện đang áp dụng 3 biện pháp này và ngành gỗ đang chịu 3 biện pháp điều tra nói trên.

Với ngành gỗ Việt Nam, so với mặt bằng thế giới nhiều nước đi trước chúng ta, họ cũng bị đối diện với các vụ kiện phòng vệ đối với sản phẩm gỗ. Mức thuế tăng cao, dẫn đến hàng hoá các nước xuất khẩu lớn không xuất được trực tiếp sang nước đánh thuế, bắt buộc họ phải chuyển dịch hàng hoá, chuyển dịch thương mại sang nước khác.

Việc chuyển dịch ấy sẽ dẫn đến nước nhập khẩu, đánh thuế đó xem xét việc chuyển dịch có hợp lý không? Chuyển dịch này có tạo giá trị gia tăng đủ lớn ở nước khác hay chỉ là biện pháp lẩn tránh xuất xứ, chuyển dịch đơn giản. Nếu có cơ sở, căn cứ, nước nhập khẩu, đánh thuế cao có thể tiếp tục hoạt động mở rộng áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại đối với nước nhận chuyển dịch thương mại.

Đối với sản phẩm gỗ Việt Nam, trong bối cảnh nhiều sản phẩm gỗ trên thế giới bị đánh thuế cao, là đối tượng bị áp dụng biện pháp phòng vệ rồi, chúng ta có thể trở thành đối tượng mở rộng để áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại.

Hiện biện pháp phòng vệ thương mại với ngành gỗ có 2 trường hợp. Hành vi chủ động gian lận và hành vi bị mở rộng điều tra gian lận của nước nhập khẩu.

Với hành vi chủ động gian lận, hàng hoá vốn bị áp dụng biện pháp phòng vệ của nước khác, nhưng khi chuyển sang nước nhận chuyển dịch, bản chất chỉ là gian lận xuất xứ, không có hoạt động chế biến gì thêm, không tạo giá trị gia tăng, chỉ chuyển đổi xuất xứ để xuất hàng hoá đi nhằm trốn tránh thuế. Đó là chủ động gian lận.

Trường hợp thứ 2 hành vi bị mở rộng điều tra gian lận của nước nhập khẩu. Trên thực tế biện pháp PVTM mở rộng cho nước thứ 3, kể cả khi doanh nghiệp, sản phẩm đó có sản xuất tại Việt Nam, tạo giá trị gia tăng tại Việt Nam, đủ điều kiện xuất xứ C/O tại Việt Nam nhưng theo quy định của các nước, kể cả đáp ứng C/O nước ta thì vẫn bị nước nhập khẩu, đánh thuế áp đặt PVTM, dù đáp ứng C/O nhưng gia tăng tại Việt Nam không đáng kể.

Trường hợp này, không có nghĩa DN Việt Nam vi phạm, chỉ là chúng ta chưa chứng minh được rằng, chúng ta không có hành vi phá giá, trợ cấp, C/O nên các DN nhận kết quả bất lợi.

Trong 2 trường hợp này, chúng ta cố gắng ngăn chặn trường hợp chủ động gian lận, khai báo sai trái. Còn đối với trường hợp thứ 2, chúng ta cần hỗ trợ DN để chứng minh rằng hàm lượng giá trị gia tăng ở Việt Nam đủ lớn để không phải chịu các điều tra, áp thuế. Nguy cơ với ngành gỗ là có và có thể ngày một tăng lên.

Chính vì thế, việc điều tra như vậy, không có nghĩa là chúng ta làm ăn gian lận, đó chỉ là vấn đề thông thường đối với thương mại thế giới.  

Ông Chu Thắng Trung: Trước tiên, tôi phải khẳng định rằng, trên thế giới hoạt động điều tra phòng vệ thương mại tương đối phổ biến trên thế giới. Đến nay, ước có khoảng 7.500 điều tra phòng vệ thương mại, xuất nhập khẩu. Trong đó có khoảng 2/3 số vụ điều tra có sự áp dụng phòng vệ thương mại. Biện pháp được cam kết quốc tế cho phép các nước áp dụng các biện pháp phòng vệ nếu như thỏa mãn điều kiện nhất định. 

Như vậy, có thể khẳng định, việc điều tra phòng vệ thương mại là phổ biến. Vậy việc điều tra phòng vệ thương mại có tác động thế nào? Chúng ta nghe nói nhiều đến tự do hóa thương mại, bình đẳng giữa các quốc gia, các nước, doanh nghiệp và tiến tới hàng hàng rào thuế quan xuống 0%. Tuy nhiên khi tiến hành điều tra phòng về thương mại lại đi ngược lại với xu hướng này. 

Đó là có sự phân biệt đối xử giữa quốc gia bị điều tra và không điều tra, thậm chí là có sự phân biệt giữa các doanh nghiệp với nhau. Đáng chú ý là, bên cạnh việc tăng thuế lên cao, việc điều tra phòng vệ thương mại còn khiến trao đổi thương mại bị gián đoạn, thậm chí không thể tiến hành trao đổi thương mại được. Đó là vấn đề mà chúng ta phải quan tâm đối với phòng vệ thương mại. 

Đối với các nước có trao đổi thương mại, xuất khẩu rất dễ có khả năng bị áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại. Vậy ngành gỗ là một ngành có phải là đối tượng dễ bị áp dụng điều tra không? Tôi phải khẳng định rằng, các sản phẩm gỗ là một sản phẩm có khả năng bị điều tra, thậm chí là nhiều. 

Trên thế giới, có nhiều sản phẩm gỗ đã bị điều tra như gỗ tấm, gỗ xẻ, gỗ tròn… các vụ việc diễn ra rất nhiều và có nhiều tranh luận xung quanh các vụ việc. Các sản phẩm khác như gỗ dán, gỗ MDF… các nước trên thế giới đã tiến hành điều tra thương mại. Bên cạnh đó, gỗ chế biến cũng là đối tượng bị điều tra và áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại.

Trên thế giới các sản phẩm như phào gỗ, gỗ dán tường, gần đây nhất sản phẩm như gỗ sô - pha, tủ bếp, tủ nhà tắm, hoặc các sản phẩm như nội thất trong phòng ngủ cũng đã có một số cuộc điều tra. Như vậy, khẳng định lại một nữa, ngành gỗ không bị loại trừ bị điều tra phòng vệ thương mại.

Thay mặt báo Nông thôn Ngày nay/ Dân Việt điện tử, ông Phan Huy Hà, Phó Tổng Biên tập thường trực, Báo Nông thôn Ngày nay/ Dân Việt điện tử nhấn mạnh nhiều năm gần đây, phòng vệ thương mại luôn là vấn đề lớn đối với Việt Nam, nhất là bối cảnh Việt Nam đang mở cửa ngày càng sâu rộng, các mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu cao vào các thị trường lớn như Hoa Kỳ, Canada, EU và Nhật Bản. 

Những thị trường lớn đạt kim ngạch cao, nhưng hàng hoá Việt Nam cũng ngày càng chịu nhiều hơn các vụ kiện phòng vệ thương mại liên quan đến chống bán phá giá, trợ cấp, điều tra lẩn tránh xuất xứ. Nhiều biện pháp phòng vệ thương mại áp dụng đối với hàng hoá Việt Nam, đơn cử như biện pháp điều tra xuất xứ với ngành gỗ, điều tra chống bán phá giá với mật ong hay thẻ vàng, thẻ đỏ đối với thuỷ sản.
 

Nhiều ngành nghề của chúng ta đã xoay sở, vật vã để giải quyết các vấn đề này. Thời gian gần đây, Cục Phòng vệ Thương mại, Bộ Công Thương đã tham gia tích cực, chủ động vào các vụ kiện và giúp chúng ta chủ động hạn chế tác động tiêu cực của vụ việc. Cùng với đó, báo chí tham gia tích cực vào công tác tuyên truyền phòng vệ thương mại.

Mới đây, báo Dân Việt đã tổ chức Toạ đàm về Kinh nghiệm phòng vệ thương mại đối với mật ong và bài học cho các ngành hàng của Việt Nam. Toạ đàm đón nhận được sự hưởng ứng cao của quý độc giả, doanh nghiệp. 

Phó Tổng biên tập Phan Huy Hà thay mặt Ban Biên tập, lãnh đạo báo Điện tử Dân Việt tặng hoa diễn giả, chúc Toạ đàm thành công tốt đẹp.

1. Ông Chu Thắng Trung – Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công Thương.

2. Ông Ngô Sỹ Hoài, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam.

3. Bà Trần Thanh Bình, Trưởng phòng Xuất nhập khẩu Nông lâm thuỷ sản, Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương.

Về phía báo Nông thôn Ngày nay/Điện tử Dân Việt, xin trân trọng giới thiệu:

- Nhà báo Phan Huy Hà, Phó Tổng biên tập thường trực Báo Nông thôn ngày nay/điện tử Dân Việt.

Toạ đàm được phát sóng trực tuyến trên báo điện tử Dân Việt và các nền tảng của báo điện tử Dân Việt. Sự kiện sẽ được phát sóng trực tuyến Báo điện tử Dân Việt (danviet.vn), fanpage của Báo điện tử Dân Việt tại địa chỉ: https://www.facebook.com/baodientu.