Trước cửa "thu thuế 46%" từ Mỹ, nông sản Việt Nam nên chuyển bán nhiều ở đâu, đó là thị trường nào?

Sau thông báo về mức áp thuế 46% lên tất cả các hàng hóa có xuất xứ từ Việt Nam của Tổng thống Donald Trump, không chỉ doanh nghiệp ngành nông sản bị ảnh hưởng mà ngay cả người nông dân trực tiếp sản xuất cũng gặp phải những tác động liên đới từ chính sách này.

Phóng viên báo Dân Việt đã có cuộc phỏng vấn với ông Lê Châu Hải Vũ – chuyên gia tư vấn và cải tiến Bộ Công Thương về những giải pháp nhằm tạo giá trị cho nông sản Việt Nam.

Chính sách thuế đối ứng của Mỹ đã ảnh hưởng trực tiếp đến thị trường nông sản của Việt Nam thế nào, thưa ông?

- Mức thuế 46% mà Mỹ áp lên hàng hóa Việt Nam, bao gồm cả nông sản, đã gây ra những ảnh hưởng đáng kể đến thị trường nông sản Việt Nam.

Dưới đây là một số tác động có thể nhận thấy. Một là giảm sức cạnh tranh, mất cân đối khu vực nguyên vật liệu; hai là giá xuất khẩu tăng, thuế cao sẽ làm tăng giá nông sản Việt Nam khi xuất khẩu sang Mỹ, khiến chúng trở nên kém cạnh tranh hơn so với nông sản từ các quốc gia khác không bị áp thuế hoặc chịu mức thuế thấp hơn.

Thứ ba là giảm thị phần, việc giá cả tăng dẫn đến giảm khối lượng xuất khẩu sang thị trường Mỹ, làm mất đi một thị trường quan trọng và có giá trị lớn đối với nông sản Việt Nam vì Mỹ hiện là một trong những thị trường xuất khẩu nông, lâm, thủy sản lớn nhất của Việt Nam.

Doanh nghiệp thiếu vốn để nhập nguyên liệu cho sản xuất kéo theo chuỗi hệ lụy làm chậm tiến độ đơn hàng, công nhân thiếu việc do thiếu nguyên liệu, mất công nhân lành nghề do dịch chuyển sang khu vực sản xuất khác.

Từ đó sẽ dẫn đến tác động trực tiếp đến người nông dân cụ thể là giảm doanh thu xuất khẩu. Mức thuế cao làm giảm đáng kể nguồn thu ngoại tệ nhưng nông dân vẫn phải làm để duy trì công việc.

Giá nông sản trong nước có thể giảm do lượng hàng xuất khẩu bị hạn chế, ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập và đời sống của hàng triệu hộ nông dân, tăng trưởng kinh tế chậm lại...

Việc thị trường Mỹ bị thu hẹp tác động tiêu cực đến tốc độ tăng trưởng GDP nhất là khu vực sản xuất và chế biền nông sản, thất nghiệp nhiều, tiêu dùng chậm nhất là ở các tỉnh khu vực Nam bộ.

Thưa ông, sản phẩm cà phê được xem như sản phẩm có lượng xuất khẩu lớn của Việt Nam sẽ bị thiệt hại đến mức nào?

- Với mặt hàng cà phê thì việc ảnh hưởng sẽ rất đáng kể bởi vì Mỹ là một trong những thị trường nhập khẩu cà phê lớn của Việt Nam. Mức thuế 46% chắc chắn sẽ tác động tiêu cực đến các nhà xuất khẩu cà phê Việt Nam. Bên cạnh đó sẽ làm giảm sức cạnh tranh và thị phần.

Giá cà phê xuất khẩu sang Mỹ sẽ tăng cao, làm giảm khả năng cạnh tranh so với các nước khác như Brazil và Colombia (có thể không bị áp thuế hoặc chịu mức thuế thấp hơn). Điều này có nguy cơ dẫn đến mất thị phần tại thị trường quan trọng này.

Điều này cũng có khả năng ảnh hưởng đến giá cà phê nguyên liệu trong nước bởi vì mặc dù cà phê được cho là mặt hàng nông nghiệp thiết yếu và có thể không trực tiếp chịu mức thuế đối ứng, nhưng giá cà phê trong nước vẫn có thể bị ảnh hưởng bởi biến động của thị trường thế giới do chính sách thuế của Mỹ.

Thực tế cho thấy, giá cà phê trong nước đã có dấu hiệu giảm sau tuyên bố về chính sách thuế mới của Mỹ, điều này tuy không ảnh hưởng nhiều đến các doanh nghiệp lớn vì họ đã chạy đua xuất khẩu trong thời gian ân hạn đàm phán nhưng sẽ làm cho các doanh nghiệp nhỏ trở nên khó khăn hơn và có thể không có khả năng cạnh tranh.

Theo ông, các doanh nghiệp ngành nông sản sẽ chuyển đổi thế nào để có thể giữ được thị phần và sản lượng xuất khẩu?

- Khả năng chuyển đổi để thích ứng với các yếu tố biến động của thị trường thế giới tùy thuộc vào năng lực nội tại của từng doanh nghiệp.

Tuy nhiên theo quan điểm cá nhân, tôi cho rằng bản thân doanh nghiệp cần phải chú trọng đến tự động hóa và số hóa quy trình sản xuất, nhất là truy xuất nguồn gốc.

Đồng thời cần phải xây dựng thương hiệu và nâng cao giá trị sản phẩm qua các hoạt động như đầu tư vào xây dựng thương hiệu để tăng khả năng cạnh tranh không chỉ về giá.

Cần nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế; chú trọng đến các yếu tố bền vững (ESG) trong sản xuất và kinh doanh.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng phải phát triển chuỗi cung ứng bền vững bằng cách xây dựng mối quan hệ đối tác tin cậy với các nhà cung cấp trong và ngoài nước; đa dạng hóa nguồn cung để giảm sự phụ thuộc vào một thị trường; tăng cường liên kết với các doanh nghiệp FDI để học hỏi kinh nghiệm và công nghệ...

Tăng cường đào tạo và phát triển nguồn nhân lực có chuyên môn cao nhằm nâng cao kỹ năng cho người lao động về quản lý chất lượng, công nghệ mới, và các vấn đề pháp lý liên quan đến thương mại quốc tế.

Ngoài ra, các doanh nghiệp SME (doanh nghiệp vừa và nhỏ) cũng cần sự hỗ trợ từ phía nhà nước trong việc ứng phó với tình hình này, bao gồm: Hỗ trợ tài chính từ các gói tín dụng ưu đãi, giảm thuế, phí; hỗ trợ thông tin về thị trường, quy định pháp lý, cơ hội hợp tác quốc tế; hỗ trợ xúc tiến thương mại và tổ chức các hoạt động kết nối doanh nghiệp với các thị trường mới...

Thêm vào đó là hỗ trợ nâng cao năng lực bằng các chương trình đào tạo, tư vấn về quản lý, công nghệ, và các tiêu chuẩn quốc tế.

Việc kết hợp các nỗ lực tự thân của doanh nghiệp với sự hỗ trợ từ nhà nước sẽ giúp các SME Việt Nam vượt qua thách thức và phát triển bền vững trong bối cảnh thương mại quốc tế có nhiều biến động.

Hiện tại ngành nông sản Việt Nam cần giải pháp nào để có thể giảm thiệt hại và nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường?

- Về quan điểm cá nhân, tôi cho rằng hiện tại ngành nông sản Việt Nam cần quay lại khai thác thị trường nội địa, do chúng ta có ưu thế về dân số lớn (hơn 100 triệu dân), là một thị trường tiềm năng mà ngành nông nghiệp đã bỏ quên nhiều năm.

Đồng thời, cũng phải phát triển thị Đông Nam Á và đẩy mạnh sang thị trường khu vực Hồi giáo (Halal) vì nhóm thị trường này cũng đang bắt đầu ưa chuộng các loại nông sản của Việt Nam.

Đồng thời Chính phủ cũng đang tăng cường đối thoại với Mỹ để tìm kiếm giải pháp giảm thuế hoặc miễn giảm thuế cho các mặt hàng nông sản chiến lược và tăng mua lại nông sản Mỹ, đàm phán để làm rõ nguồn gốc xuất xứ hàng hóa, đảm bảo minh bạch thông tin.

Bên cạnh đó, Chính phủ cũng nên có các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp và nông dân như: Hỗ trợ khẩn cấp cho các mặt hàng chịu tác động lớn bởi thuế quan mới.

Các biện pháp có thể bao gồm giảm thuế nhập khẩu nguyên liệu đầu vào, hoãn nộp thuế VAT, thuế thu nhập doanh nghiệp và cá nhân cho hộ sản xuất kinh doanh nông lâm thủy sản; hỗ trợ lãi suất tín dụng cho doanh nghiệp và cá nhân bị ảnh hưởng; hỗ trợ doanh nghiệp duy trì sản xuất ổn định, giữ vững vùng nguyên liệu.

Ngoài ra, doanh nghiệp trong ngành nông sản cũng cần nâng cao năng lực cạnh tranh bằng cách đầu tư vào công nghệ để giảm chi phí sản xuất và nâng cao chất lượng nông sản...

Doanh nghiệp ứng dụng công nghệ sinh học để tạo ra giống cây trồng, vật nuôi năng suất cao, chống chịu sâu bệnh tốt, rút ngắn thời gian sinh trưởng và giảm nhu cầu sử dụng thuốc bảo vệ thực vật; tăng cường thông tin và tương tác với nông dân về chính sách hỗ trợ giữ vững niềm tin không chạy theo xu hướng...

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần phát triển các ngành sản xuất vật tư đầu vào cho nông nghiệp (thức ăn chăn nuôi, thuốc bảo vệ thực vật) để giảm chi phí; khuyến khích chế biến sâu, tái cơ cấu sản xuất và nâng cao năng lực lưu trữ, bảo quản nông sản; đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, giảm sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

×