Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, Đại tá tình báo Nguyễn Văn Tàu (Tư Cang), Chính ủy Lữ đoàn 316 biệt động – người từng bám trụ suốt 10 năm trong lòng địch để chỉ huy những trận đánh quyết định góp phần làm nên chiến thắng 30/4/1975. Ông là một trong 60 gương mặt tiêu biểu trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ và phát triển TP.HCM 50 năm qua vừa được UBND TP tổ chức lễ tôn vinh ngày 23/4 vừa qua.

Lữ đoàn 316 được xem là “quả đấm thép” trong trận quyết chiến cuối cùng mùa Xuân năm 1975. Theo ông, đơn vị này có tổ chức rất đặc biệt?

- Lữ đoàn 316 là đơn vị biệt động chiến lược, được Bộ Tư lệnh Miền thành lập đầu năm 1974 với mục tiêu phát huy tối đa thế mạnh đánh sâu vào nội đô. Lực lượng được tổ chức từ nhiều thành phần tinh nhuệ: cán bộ tình báo Bộ Tham mưu B2, biệt động Sài Gòn - Chợ Lớn, đặc công bộ, đặc công nước, trinh sát kỹ thuật…

Nhiều chiến sĩ từng được huấn luyện từ Lữ đoàn 126 Hải quân phía Bắc, hoặc từng chiến đấu ở chiến trường Quảng Trị, rồi điều động gấp vào Nam. Khi Chiến dịch Hồ Chí Minh bắt đầu, lữ đoàn được chia làm nhiều mũi, đánh vào các mục tiêu trọng yếu: Bộ Tổng tham mưu ngụy, Bộ Tư lệnh Hải quân, Tổng nha Cảnh sát, sân bay Biên Hòa, cầu Rạch Chiếc, Thành Phù Đổng… Mục tiêu là tạo điều kiện cho các binh đoàn chủ lực thần tốc tiến vào giải phóng Sài Gòn.

Trong câu chuyện với phóng viên Dân Việt, ông Tư Cang dù đã 97 tuổi nhưng vẫn rất minh mẫn.

Khi Tư Cang bất ngờ nhận nhiệm vụ “về Sài Gòn” trong vai trò chính ủy một lực lượng đặc công biệt động, cả ta lẫn địch đều cảm giác Hà Nội đã “thả hổ về rừng”, thưa ông?

- Sau 10 năm bám trụ địa đạo Củ Chi cùng anh em chống càn, ra vô Sài Gòn chỉ huy hoạt động tình báo, thì từ 1971, “thiên hạ” cấm vô Sài Gòn rồi. Giữa năm 1973, Bộ Tư lệnh quân khu phái ra Hà Nội học làm chánh uỷ đơn vị tại Học viện Chính trị. Khi giã từ, Tham mưu trưởng Nguyễn Minh Châu (Năm Ngà) đả thông tư tưởng là đi học để 1976 về cầm quân giải phóng thành phố.

Nhưng tháng 3/1975, thế giặc chạy rối loạn hàng ngũ ở Tây Nguyên. Ta làm tiếp chiến dịch thứ hai Huế - Đà Nẵng, lần lượt lấy Quảng Trị, Huế, Đà Nẵng. Và thế là thứ ba, Chiến dịch Hồ Chí Minh luôn. Ngày 15/4, Tổng cục Chính trị chỉ thị tôi vô Nam nhằm tận dụng lợi thế quá rành rẽ Sài Gòn, đặng chỉ huy đánh đường phố. Lớp hơn 30 sĩ quan cấp tá, mà điều có mình tôi thành ra tự hào lắm. Hơn nữa được vô miền Nam đánh giặc thì còn gì khoái hơn.

Ngày 20 tôi có mặt ở Lộc Ninh, vô báo cáo cơ sở chỉ huy: “Tôi Tư Cang về tới rồi”. Mấy ông tham mưu hỏi đánh giặc liền được không? Tôi nói được. Thế là đi xuống Nam Củ Chi nhận nhiệm vụ chính ủy ở bộ chỉ huy Lữ đoàn 316 đang đóng ở Trung An luôn.

Khoảng hơn 9g sáng 30, trợ lý pháo binh Quân đoàn III (cánh quân vào Sài Gòn từ ngõ Củ Chi) vô sở chỉ huy lữ đoàn ở Hóc Môn xin gặp thủ trưởng. Tôi ra tiếp. Anh ta banh bản đồ ra bảo chỉ những điểm cần nã pháo. Sau chừng hai tiếng đồng hồ làm việc với nhau, thì anh em chạy tới báo Dương Văn Minh đầu hàng rồi. Ổng xếp bản đồ lại đi về, nói thôi, không bắn pháo nữa nghen. Nhờ vậy, mọi thứ nguyên vẹn.

Việc lên phương án đánh đường phố với “át chủ bài” là ông, hẳn phía quân giải phóng đã tính khả năng đối phương tử thủ?

- Bởi vì thành phần hiếu chiến cũng còn đông lắm chứ. Sau đó ta biết nhiều người còn tự sát. Kế hoạch cuối cùng của họ là toan tính rút về miền Tây, lấy sông Hậu làm phòng tuyến tử thủ, lấy vùng Châu Đốc lập chiến khu chờ quân tiếp viện bên ngoài. Dương Văn Minh từ chối kế hoạch đó. Nói nào ngay, các quyết định của Tổng thống VNCH thời điểm đó có tác động nhiều của công tác binh vận. Nhất là từ phía gia đình thông qua em ruột của ông ta là Dương Văn Nhựt, một đại tá của ta. Phía quân đội địch có Chuẩn tướng Nguyễn Hữu Hạnh với vai trò Phụ tá Tổng Tham mưu trưởng cuối cùng cũng đã tác động. Đằng cảnh sát thì có Triệu Quốc Mạnh cũng của binh vận. Rồi phi đội A37 của Nguyễn Thành Trung đánh Tân Sơn Nhất.

Nói chung mỗi quận trong thành đều có các cấp lãnh đạo, phân công kế hoạch nổi dậy. Chừng tụi tôi vô, thanh niên đeo băng đỏ đã xuất hiện. Xe tôi đến tại Lăng Cha Cả thì bị bắn thủng bình nước. Đương loay hoay thì sinh viên chạy tới. Thấy xe chúng tôi hư, họ chỉ lại gần đó lấy cái xe còn nổ máy chủ bỏ lại trên đường. Riêng Lữ đoàn 316 còn có nhiệm vụ “lõm chính trị” là đi từng nhà vận động nhân dân may cờ trước cả tháng. Rồi nhiệm vụ dẫn đường cho xe tăng tiến vào Dinh Độc Lập.

Như vậy, phải nói công của binh vận lớn lắm, chứ không phải chỉ có tình báo, cũng không phải của riêng của cánh quân nào. Chiến thắng là sự phối hợp tổng thể được ta lo liệu mọi thứ từ trước.

Có vẻ ông hơi khiêm tốn, bởi có lúc chúng ta còn phân vân nếu quyết định đánh vô Sài Gòn thì liệu Mỹ có trở lại hay không và đáp số có được là nhờ thêm một chiến công của tình báo?

- Tên đồng chí ấy là Nguyễn Văn Minh - cán bộ tình báo ta đưa vào làm thơ kí cho Đại tướng Cao Văn Viên, Tổng tham mưu trưởng Quân đội VNCH. Ông Minh bắt được lá thơ Tổng thống Gerald Ford gửi cho Nguyễn Văn Thiệu nói tình hình này quân Mỹ không thể trở lại vì áp lực của dân chúng kéo dài từ Mậu Thân 1968, kèm nội dung thông báo gói viện trợ hơn 700 triệu đô. Phối kiểm với báo cáo của các điệp viên khác gửi về, nội dung lá thơ đó được Trung ương đánh giá “ngon”. Thành ra từ hạ sĩ, Nguyễn Văn Minh được phong vượt cấp lên đại tá và Anh hùng lực lượng vũ trang, ngay sau giải phóng.

Lá thơ đó giúp Trung ương hạ quyết tâm đánh vô Sài Gòn. Chứ trước đó mình cũng sợ như Chiến tranh Triều Tiên. Cả triệu quân Trung - Triều đánh sâu xuống phía Nam. Nhưng khi Hạm đội 7 Mỹ kéo vô, thì lật đật quay về. Giờ vĩ tuyến 38 phân chia bán đảo còn đó.

Tuy nhiên, theo tôi, có báo cáo của tình báo chiến lược rồi, nhưng nếu tháng 4/1975 mà mình không dám đánh thần tốc thì có khả năng địch phản công như tôi đã đề cập kế hoạch tử thủ.

Trò chuyện với Đại tá Nguyễn Văn Tàu mà không đề cập thành tích của Cụm H63, với “điệp viên hoàn hảo” Phạm Xuân Ẩn, là một thiếu sót…

- Năm đánh Mậu Thân, đợt đầu vào tháng 1/1968, Sài Gòn nổ súng sau Huế một đêm nên ta vô ngõ nào cũng bị chặn hết. Đánh biệt động thì yếu tố bất ngờ là then chốt mà rút cuộc thế này. Báo cáo đầu tiên của tôi chỉ ngắn gọn: “Tiêu hết rồi các anh ơi”. Đồng chí Nguyễn Đức Hùng (Tư Chu) cho hay: “Tụi tôi chết hết 80% biệt động đặc công”. Chỉ huy trưởng cánh Bắc Nguyễn Thế Truyện trúng pháo hy sinh. Phó cánh quân là Tám Hà ra hàng giặc. Tôi nhận lệnh rời địa đạo, vận đồ thầy chú đi vô thành, lấy cho được bản cung của nó.

Phạm Xuân Ẩn từ trên lầu ba Hotel Continental bước xuống nói: “Có cái này hay anh Tư”. Tôi áp tai sát lại gần. “Mấy thằng tình báo phương Tây nói Tổng thống Lyndon B.Johnson bày tỏ bối rối. Nếu Cộng sản đánh đợt hai vô Sài Gòn thì chỉ còn thương lượng và rút quân”, Ẩn thì thầm. Nắm được cái đó, tôi điện về trên liền. Tôi đề nghị nếu đã chuẩn bị sẵn thì chấp nhận hy sinh đánh vào Sài Gòn đợt nữa. Trên khen vì báo cáo về kịp thời khi anh em đang còn tranh luận về tổn thất đợt 1. Tất cả đưa tay đồng ý đánh lớn.

Hơn 10 năm hoạt động tình báo giữa lòng địch, có lúc nào ông cảm thấy sợ hoặc mạng lưới an ninh VNCH có thể biết chuyện các ông liên hệ nhau, thưa ông?

- Trời đất ơi, có làm thử đi rồi biết. Tôi luôn xác định sẽ có bữa bị bắt, tra tấn và tử hình thôi. Riêng chuyện an ninh tình báo địch thì chắc chắn không biết. Vì Phạm Xuân Ẩn có cái bình phong quá tốt - phóng viên Tạp chí Time của Mỹ thường trú tại Sài Gòn. Nhiều khi cũng có người hỏi tôi là ai? Ẩn bảo cha đó chủ Sở Dầu Tiếng. Lâu lâu chả bắt được con chim hay hay chả đem xuống tặng.

Năm 1966, lần đầu tiên vô thành, tôi nghĩ ai mà hổng sợ chết. Khi đó tôi cấp bậc thiếu tá, nếu ở trong rừng thì chỉ huy một trung đoàn. Tôi phải bảo vệ, phải lập cả đường dây chạy lên tới Trung ương. Thành ra, nếu Phạm Xuân Ẩn có bề gì, mình chỉ còn về rừng chịu tội thôi. Cho nên, chúng tôi chấp hành kỷ nguyên tắc bí mật, ngăn cách.

Có lần bị lính xét giấy tờ ở Mỹ Phước. Tay lính biết giấy giả. Nó bóp trong lòng bàn tay cười nói: “Giấy ông kì quá à”. Tôi nói: “Kì gì, cho sao đi vậy, gì kì”. Nó liền hỏi tía tôi tên gì. Rồi hỏi câu này mới độc: “Giấy cho ngày mấy”. Nếu trả lời đúng ngày tháng năm như trong giấy cũng bị bắt. Nếu trả lời sai cũng bị bắt. Nhờ lúc, từ rừng ra ngoài, tôi đã kịp nghía qua mấy giấy thiệt, rồi trả trả lời mang máng mà lại “đúng bài”. Tôi nói: “Giấy cho hồi giữa 1962, giờ hỏi ngày nào làm sao tôi nhớ được”. Nghe câu đó, nó chạy vô trình sếp. Tôi với cô giao thông đã chuẩn bị tình huống bị bắt rồi. Lính đã nghi mà vô trình thằng sếp nữa. Thằng sếp chỉ cần cần bấm máy gọi về tổng cục là lòi ra giấy số mấy, tên gì ngay.

Nhưng lạ thay, tay trung uý trẻ ngồi cứ ngó tôi, hai lần. Tôi sáng ngay hy vọng có khi người này là của đơn vị nào đó bên mình? Anh ta rầy thằng lính: “Người ta người Sài Gòn giấy vậy chứ kì gì, thả ta đi”. Thế là tôi đi một hơi, rồi nói cô giao thông quay lại xem nó có “nhắm carbin” theo không! Sao mà biết người đó giờ ở đâu mà cảm ơn, hỏi: “Tại sao bữa đó mày thả tao?”…

Tên ông chắc sẽ nằm trong không ít bản cung của những kẻ ra hàng?

- Tôi đã từng trả lời báo đài về chuyện đã dạy lính sao mà bị bắt không khai ra mình. Đơn giản, tôi nói bất cứ ai vô với tôi, thì xin nhớ về tôi trong 4 chữ “coi như chết rồi”. Nhưng khi không còn vào thành nữa, Bộ Tổng tham mưu địch có thông tin theo dõi tôi: “Tư cang - Phó chính ủy Phòng Tình báo Miền, người trắng cao, đặc điểm là yêu thích văn nghệ, bắn súng ngắn hai tay rất giỏi” chỉ thế thôi. Phần vợ con, quê quán chỉ “ba chấm” không biết. Chắc cũng có người khai, nhưng chỉ vậy thôi, mới sống được.

Ngày hòa bình thống nhất, ông có mặt ở Sài Gòn lúc nào?

- Ngày 30/4/1975, Dương Văn Minh tuyên bố đầu hàng lúc 11h30, thì 13g30 tôi với Bảy Thanh (Võ Viết Thanh, khi đó là trinh sát lữ đoàn) ngồi xe Jeep tiến vào để đi thăm các cánh quân. Chính ủy đâu có trực tiếp cầm súng.

Tới đêm, tôi nói Bảy Thanh, em coi đơn vị một lát, anh về coi vợ con anh ở đâu. 23g30 đêm đó, tôi lấy xe Jeep A2 còn ngon lắm lái về hẻm ở Thị Nghè. Gọi “Nhồng ơi, Nhồng ơi”. Hàng xóm ra hỏi kiếm ai, tôi đáp: “Kiếm con Nhồng”. “Đây đâu có ai tên Nhồng”, họ ngơ ngác. Hóa con mình đổi tên rồi. Tôi mô tả: “Mấy anh có biết hai mẹ con cùng dắt nhau đi làm mỗi sáng?”. Người ta mới ồ lên vậy là bà Ảnh với cô Giang rồi. Hồi đẻ nó, vợ gửi thư vào chiến khu nói đặt tên là Nhồng. Lúc từ giã vợ, con còn trong bụng. Lúc cha con gặp nhau, nó đã 28 tuổi.

***

Những ngày tháng Tư rợp cờ hoa, lịch của Đại tá Tư Cang dày đặc buổi gặp mặt, lời mời giao lưu, phát biểu - khí thế như thời ra trận chưa hề phai.

Ngồi bên Đại tá Tư Cang, chúng tôi có cảm giác không gian như lắng lại. Gần 100 tuổi, ông vẫn kể mạch lạc từng trận đánh, từng tên đồng đội, như thể mọi ký ức đều còn nóng hổi trong tim.
Để có được cuộc gặp này, chúng tôi phải đợi 2 ngày. “Tui phải coi sổ cái đã,” ông cười, rút cuốn sổ tay dày đặc chữ, vừa ghi thêm một cuộc hẹn mới từ tỉnh nhà Bà Rịa – Vũng Tàu: mời ông về dự “Tết Thống Nhất”. Điện thoại reo không ngớt. Ông vẫn là người của nhân dân.

Vợ ông đã mất cách nay 5 năm. Con gái – “bé Nhồng”, người mà ông xáo xác gọi tìm ngay sau khi làm tròn nhiệm vụ, nay cũng gần 80. Chia sẻ về cuốn hồi ký của mình “Nước mắt ngày gặp mặt” đến những lần tạm biệt để ra chiến trường, ông rưng rưng “giờ chẳng muốn xa con cháu nữa”.

Từ người điệp viên cải trang vào nội thành đến Chính ủy Lữ đoàn 316, ông vẫn giữ nguyên tinh thần người lính. Giản dị, thẳng băng, ánh mắt ông vẫn rực lên - ánh lửa của tiền nhân.

Riêng trận cầu Rạch Chiếc, tại sao lại trở thành điểm đánh khốc liệt nhất?
- Đó là một trong những trận ác liệt và bi tráng nhất. Đêm 27/4 ta nổ súng, giành được cầu, giữ suốt từ ngày 28 đến trưa 30/4 để đón xe tăng từ hướng Đông tiến vào. Nhưng điều kiện chiến đấu cực kỳ chênh lệch. Ta chỉ có AK, B40, B41, thủ pháo, lựu đạn, còn địch cố thủ có xe tăng, pháo 105mm, cả không quân yểm trợ.

Cầu Rạch Chiếc cực kỳ quan trọng. Bởi lúc ấy, cầu Sông Buông trên xa lộ bị địch đánh sập, xe tăng Lữ đoàn 203 không thể qua được, phải sửa mất mấy ngày. Nếu không giữ được Rạch Chiếc, hướng Đông có thể bị tắc, ảnh hưởng rất lớn đến thế trận tổng lực.

Có phải lực lượng đặc công nước Z23 ban đầu được giao nhiệm vụ khác, nhưng giờ chót lại được điều về cầu Rạch Chiếc?

- Đúng vậy. Lực lượng Z23 ban đầu có nhiệm vụ đánh Bộ Tư lệnh Hải quân. Anh em điều nghiên suốt mấy tháng trời, phương án tác chiến đã sẵn sàng. Nhưng đến ngày 25/4 thì thay đổi: họ được lệnh phối hợp với Đoàn 316B ra giữ cầu Rạch Chiếc. Nhiệm vụ thay đổi rất gấp.

Z23 chỉ có hơn 70 tay súng, nhưng đến 52 người đã hy sinh ở trận này. Họ đã chiến đấu dũng cảm và giữ được cầu đến phút cuối cùng.

Đại tá Nguyễn Văn Tàu (bí danh Trần Văn Quang, Tư Cang) sinh năm 1928 tại xã Long Phước, TP.Bà Rịa. Ông là Cụm trưởng Cụm tình báo quân sự H63, nơi có điệp viên nổi tiếng Phạm Xuân Ẩn hoạt động trong kháng chiến chống Mỹ.

Từ năm 1945, ông tham gia cách mạng trong lực lượng Thanh Niên Tiền Phong, sau đó gia nhập Đội du kích Quang Trung – đơn vị đầu tiên đánh thắng bót Xà Bang của Pháp ở Bà Rịa. Giai đoạn 1947–1954, ông là chiến sĩ quân báo Việt Minh. Năm 1954, ông tập kết ra Bắc, giữ vai trò trung đội trưởng trinh sát kiêm chính trị viên đại đội đặc công Sư đoàn 338.

Năm 1961, ông trở lại miền Nam hoạt động và đến tháng 5/1962 được giao chỉ huy Cụm tình báo H63 – mạng lưới anh hùng với các điệp viên nổi bật như Tư Cang, Hai Trung (Phạm Xuân Ẩn), Tám Thảo…

Tháng 4/1975, ông là Chính ủy Lữ đoàn 316 – đơn vị đặc công tấn công cầu Rạch Chiếc trong Chiến dịch Hồ Chí Minh, đồng thời chỉ điểm mục tiêu trọng yếu cho pháo binh Quân đoàn 3 nếu Sài Gòn không đầu hàng.

Năm 2005, ông được phong danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.

×