CEO Syaqua-ADN Nguyễn Thị Phỉ: Cùng bắt tay nông dân để làm giàu với chân lý “Có tầm sẽ có tiền"

Bà Nguyễn Thị Phỉ bước vào trường quay Báo Nông thôn Ngày nay/Điện tử Dân Việt với phong thái tự tin và chuyên nghiệp, nhưng điều khiến người đối diện ấn tượng nhất lại là một chân lý sắc bén, được đúc kết như lời "gan ruột" từ chính cuộc đời và sự nghiệp không phải lúc nào cũng trải đầy hoa hồng của bà: "Có tầm sẽ có tiền”.

Đối với CEO của Công ty TNHH Syaqua-ADN, sự giàu có không đến từ may mắn hay thủ thuật, mà là hệ quả tất yếu của năng lực và đạo đức kinh doanh. Triết lý này đã dẫn dắt bà vượt qua biến cố kinh tế, giữ vững và phát triển cơ nghiệp để trở thành "nữ tướng" có ảnh hưởng trong ngành thủy sản.

Đằng sau sự kiên định và thành công của người thủ lĩnh ấy là quá trình thay “da đổi thịt” của cả một doanh nghiệp. Syaqua-ADN có tiền thân là Công ty Cổ phần Bình Dương ADN, thành lập từ năm 2001, hoạt động trong lĩnh vực cung cấp chế phẩm sinh học và sản xuất thức ăn. Đến năm 2015, công ty chính thức tái cấu trúc và đổi tên thành Syaqua-ADN, đánh dấu bước phát triển mạnh mẽ. Với hơn 40 năm kinh nghiệm của đội ngũ lãnh đạo, Syaqua-ADN ngày nay không chỉ là nhà sản xuất dinh dưỡng mà còn kiến tạo chuỗi giá trị trọn vẹn từ con giống, nuôi trồng, thu mua, chế biến đến xuất khẩu thủy sản.

Hiểu rõ sự "nghiện" nghề và những rủi ro của người nuôi trồng, bà Phỉ phản đối kịch liệt việc nuôi biển bằng kháng sinh. Nữ CEO thẳng thắn chia sẻ: "Nông dân Việt Nam cực kỳ thông minh và sáng tạo. Tôi có ngày hôm nay cũng từ tiền của nông dân, họ bán hàng cho tôi, giúp tôi tích tiểu thành đại. Dù đối mặt với rủi ro và thất bại, nhưng họ luôn tìm mọi cách để vực dậy, làm giàu từ biển”.

Trong cuộc trò chuyện này, bà Phỉ còn cởi mở bộc bạch về hành trình trở thành chuyên gia Bệnh học nuôi biển cũng như giải pháp đột phá hỗ trợ nông dân thoát khỏi "tín dụng đen”, mang lại cơ hội làm giàu bền vững trên biển cho bà con nông dân.

Được biết, bà từng học chuyên về nuôi biển. Cơ duyên nào đã dẫn bà đến việc xây dựng cơ sở sản xuất và các giải pháp như hiện nay?

- Tôi nghĩ đó là nghề chọn người. Đầu tiên, tôi làm KCS (Kiểm tra chất lượng sản phẩm) cho Đông Lạnh Hùng Dương (Sài Gòn) trong lĩnh vực chế biến thủy sản xuất khẩu. May mắn, quê tôi là tỉnh Ninh Thuận, thời đó có một đơn vị của Úc sang chuyển giao công nghệ nuôi tôm. Tôi từng mua hàng của biển, sau đó thấy ngành nuôi trồng rất tốt nên đi học một khóa Bệnh học ngắn hạn để hiểu rõ hơn về cách kiểm soát chất lượng từ ngay nguồn nuôi.

Lý do thực sự tôi gắn bó với ngành này, phải nói thật, tôi thích ăn thủy sản, chỉ có tội tham ăn (cười). Tôi tin ngành thủy sản phát triển tốt. Mọi người đều muốn ăn những sản phẩm ngon nhất, bổ nhất. Và thủy sản, đặc biệt là hải sản là nguồn dinh dưỡng tuyệt vời giúp tăng cường trí não, ăn thủy sản sẽ giúp não thông minh hơn. Vì thế, tôi theo ngành này luôn.

Với chiều dài khoảng 3.200 km bờ biển Việt Nam, bà đánh giá thế nào về tiềm năng phát triển ngành thủy hải sản nước ta?

- Tôi là người rất chịu học và việc học không chỉ dừng lại trên ghế nhà trường. Hiện tại, tôi làm diễn giả cho các trường ở Việt Nam về ngành nuôi trồng, chia sẻ kinh nghiệm, đam mê và tiềm năng của Việt Nam đến các sinh viên. Khi Việt Nam chưa nuôi biển, tôi đã ra nước ngoài học, xem cách họ nuôi. Tôi nhận thấy vùng nuôi trong bờ dễ bị ô nhiễm. Biển Việt Nam có lợi thế bờ biển tiếp giáp Biển Đông, nhiều vịnh và vách núi ngăn cản bão lũ.

May mắn, đối tác của tôi là Tiến sĩ Glenn (Học viện Hải dương học Hawaii). Ông ấy muốn liên doanh với công ty của chúng tôi. Chính ông đặt tên Syaqua-ADN. Câu chuyện liên doanh kéo dài một năm rưỡi, cuối cùng dừng lại vì khác biệt văn hóa. Khi làm việc với nước ngoài, hợp đồng phải đưa ra công chứng. Bản hợp đồng phân chia lợi nhuận 51% (phía đối tác) - 49% (chúng tôi). Tôi điều hành kinh doanh, đề xuất khoản "cho thêm" (ủng hộ, tặng quà) cho đối tác mô hình mẫu, phù hợp với văn hóa kinh doanh Việt Nam. Ông ấy nhìn tôi và nói: "Ta không làm được hai thứ: Một là, trốn thuế là sỉ nhục, hai là không minh bạch”. Ông ấy chỉ chấp nhận khoản thêm đúng 10% và không có chuyện cho thêm. Tôi quyết định phải ngưng vì không phù hợp với văn hóa Việt Nam.

Sau khi ngưng, ông ấy ngỏ ý cho tôi nhiều hơn (lợi nhuận) và bảo tôi đưa cho người ta 10%, còn dư tôi để dành đó “muốn cho ai thì cho”.  Tính tôi rất minh bạch, rõ ràng, tôi không đồng ý. Vì tôi nghĩ lợi nhuận như nhau, nếu cho tôi nhiều hơn mà tôi chưa cho hết thì không công bằng.

Cuối cùng, ông ấy “chốt” hai bên không làm được. Dù việc liên doanh phải dừng lại, nhưng vị chuyên gia ấy cam kết hỗ trợ tối đa về giải pháp khoa học, công nghệ vì tin tưởng tôi là người tốt. Sự khác biệt và chất lượng trong chương trình đào tạo của tôi có được là nhờ Tiến sĩ Glenn và nhờ các đối tác đã luôn giữ lời.

Từ sự giữ lời của đối tác và sự tự trọng của người Việt Nam, trong quá trình hoạt động, bà đã giúp nông dân Việt Nam trưởng thành, có “của ăn của để”, làm giàu trên biển như thế nào?

- Muốn làm được cho bà con, việc đó phải làm thành một chuỗi và hoàn thiện từng khâu. Nuôi trồng thủy sản không có chuyện thành công hoàn toàn vì sinh học luôn có biến đổi về môi trường, thời tiết và gen. Học chương trình đào tạo quốc tế, họ nói với tôi: 70% được gọi là đạt, không thể đạt hoàn hảo 100%, chỉ một sơ suất nhỏ cũng dẫn tới thất bại. Nhưng đối tác tin tưởng, chúng tôi sẽ đạt 70% đó. Họ còn dặn tôi: "Học về, phải đi làm. Không ngồi trong phòng máy lạnh cập nhật thông tin rồi phán ra cho người ta".

Đầu tiên, tôi nói một giải pháp chung cho ngành nuôi trồng thủy sản. Nuôi biển phải có tầm nhìn, tìm hiểu thông tin và nhu cầu loài giống. Phải có con số thống kê, không thể nuôi tràn lan dẫn đến cung vượt cầu và phải theo tự nhiên. Triết lý cốt lõi của tôi là: “Thiên nhiên trả lại với thiên nhiên”, tầm soát và ngăn chặn. Chúng ta phải tận dụng tài nguyên thiên nhiên, đo đạc chỉ số dinh dưỡng trong nước, kiểm tra chất lượng đất.

Tôi bắt đầu học nước ngoài từ năm 2009, học khá kỹ vì tôi ham học. Lãnh đạo ngành này phải có chuyên môn giỏi. Giỏi chuyên môn sẽ tạo độ bền cho tổ chức và hỗ trợ tốt cho bà con. Nhất là khi nông dân khó khăn, mình phải tìm cách tốt nhất hỗ trợ họ. Đó chính là công việc hậu cần sau bán hàng đảm bảo uy tín.

Tôi đang xây dựng trại giống tôm và ốc hương sinh học và làm thêm về cá, vì nhu cầu cá biển rất lớn. Tôi có hỗ trợ trại giống Vạn Tín ở Nha Trang của anh Cường. Trại này sản xuất lớn. Anh Hòa (chủ nhiệm HTX) năn nỉ tôi hỗ trợ trại giống trong 2 năm. Năm vừa qua, khi thấy bà con mua giống về thả ra biển chết quá nhiều nên tôi đồng ý.

Trại Vạn Tín rất bài bản do chủ trang trại được đào tạo từ Nhật Bản. Tôi khen anh Cường, nhưng vẫn phải nói thẳng: “Trại này đang sản xuất giống sạch bệnh, hoàn toàn không phải giống kháng bệnh”. Anh Cường nhìn tôi say sưa, nói thiệt hại gần 20 tỷ đồng (cá bố mẹ và cá con) từ đầu năm cho đến khi tôi tới. Anh Cường bộc bạch: "Ước mơ của em là làm được cá kháng bệnh nhưng em không hiểu làm thế nào”.

Tôi nói: "Nếu em hỏi chị kháng bệnh là gì, thì kháng bệnh là dơ (bẩn)”. Theo đó, phải để một môi trường tự nhiên, không sạch như thế này. Phải tận dụng tài nguyên, để khoáng chất trong môi trường, không phá vỡ cấu trúc dinh dưỡng. Cần để cá có đề kháng, tôm có đề kháng. Tôi lấy ví dụ dễ hiểu: Bạn của con tôi ở Singapore 10 lần qua Việt Nam, lần nào qua cũng bệnh ngay ngày hôm sau vì môi trường bên đó quá sạch, đề kháng không có.

Tôi là dân xuất khẩu, sản phẩm phải sạch. Nếu không có sản phẩm sạch sẽ không tự tin để xuất khẩu, thậm chí là sẽ thấy run sợ khi xuất khẩu. Tôi nói với anh Cường: "Nếu em đồng ý, chị sẽ làm và bảo đảm cho em. Em phải làm đúng, chị sẽ ở đó đào tạo lại em”.

Hai bên ký kết: Anh Cường trả lương tôi 300 triệu/tháng. Nhưng tôi cam kết: Chết 1 ký trứng, tôi đền giá tiền 2 ký trứng. Đến nay, 6 tháng rồi, tôi chưa phải đền đồng nào.

Việc áp dụng nguyên tắc "kháng bệnh là dơ" của mình, bà đã cụ thể hóa giải pháp hỗ trợ bà con nông dân như thế nào? Đặc biệt, bà có thể chia sẻ sâu hơn về sự khác biệt giữa "cá kháng bệnh" bằng vi sinh của Syaqua-ADN so với các loại giống khác trên thị trường?

- Trước tiên, cần làm con giống kháng bệnh. Tôi đặt máy móc tại nơi bán giống cho bà con tới xem. Nông dân Việt Nam rất giỏi, nuôi nhiều năm nên họ biết phân biệt cá kháng bệnh và cá sạch bệnh bằng cảm quan. Cá kháng bệnh sử dụng dòng vi sinh đặc biệt của Mỹ, vi sinh ôm lấy con cá, khiến cá sạch, mướt, rất láng. Cá phải có nhớt, nhớt càng nhiều càng bảo vệ cá khỏe. Quan trọng nhất, mang của con cá khi chiếu trên màn hình phải tươi như múi bưởi lột ra. Ngược lại, cá sạch bệnh có mang dính lại do vi khuẩn gây hại bám vào, làm giảm sức thở oxy. Khi thời tiết thay đổi, cá sạch bệnh dễ bùng phát dịch và chết nhiều hơn. Cá kháng bệnh khi thả ra môi trường mới sẽ rất khỏe mạnh.

Anh Cường báo cáo với tôi, trong 6 tháng qua, toàn bộ các lứa nuôi đều tốt, tỷ lệ đạt rất cao.

Tôi xin phép trả lời luôn theo mạch trò chuyện vì Báo Nông thôn Ngày nay/Điện tử Dân Việt đã luôn đồng hành, sát cánh cùng nông dân Việt, là tờ báo thiết thực với đời sống bà con nông dân. Để đạt được một chuỗi nuôi trồng hoàn chỉnh, từng khâu phải đầy đủ. Bà con nên chọn làm cách làm tốt nhất.

Nói về con cá giống bố mẹ, tôi phải xử lý trại giống. Tôi điều trị cho cá bố mẹ hoàn toàn 100% bằng vi sinh, không sử dụng một chút kháng sinh nào. Cá bố mẹ được nhiễm vi sinh, đề kháng luôn ở mức cao. Tôi nói với anh Cường, tôi chắt chiu từng đồng để dành.

Tôi quan niệm, phải thương bà con nông dân. Nông dân có đặc tính là khách hàng khó tính và trung thành. Họ khó tính vì của mình có nói “cái này ngon” nhưng họ chưa nghe, họ sợ rủi ro nên vẫn mua cái quen thuộc. Nhưng khi họ đã tin, họ sẽ trung thành. Hiểu được bà con, chỉ cần làm tốt, họ sẽ mua hàng của mình, đôi bên cùng bán và cùng nhau làm giàu.

Tôi đi học nước ngoài về không phải để chuyển giao công nghệ lấy tiền. Tôi đã chi rất nhiều tiền để đi học và bảo đảm cho chủ trại giống, với điều khoản hợp đồng ghi rõ: Chúng tôi được quyền kiểm tra bất kỳ giai đoạn nào ở trại giống. Kiểm tra từ con trứng. Khi đã nuôi cá bố mẹ tốt, dinh dưỡng sung tốt tự nhiên đẻ trứng nở ra tốt, chứ không phải chích thuốc kích dục để đẻ non. Khi trứng đẻ ra, phôi đưa lên máy kiểm tra phải phát triển đều. Tôi nói với Cường: "Chị là con ma kiểm soát. Em làm sai là chị biết liền”.

Tôi chỉ cho họ rằng, trứng khỏe mạnh, dinh dưỡng tốt, phát triển đầy đủ sẽ thấy rõ khi đưa lên máy, dù còn trong phôi. Nếu không thì trứng sẽ mập chỗ này, thiếu chỗ kia, như trẻ sinh non. Nếu không hứa và thực hiện như vậy, tôi sẽ “bắt đền”. Trại giống Vạn Tín (đại diện là anh Cường) đã làm tốt, không làm tắt, không làm gian, đảm bảo lợi ích cho người nông dân.

Hướng đi này có phải là triết lý kinh doanh của bà?

- Đây là triết lý kinh doanh của tôi. Gia đình tôi kinh doanh mấy đời, và tôi được dạy những điều cốt lõi trong kinh doanh: “Không cần ăn lời nhiều, khách dồn về nhiều sẽ có lợi nhuận. Khi có tầm sẽ có tiền”. Đó cũng là triết lý theo tôi cả đời.

"Có tầm sẽ có tiền" là một câu nói rất hay. Từ kỹ thuật và tiêu chuẩn con cá kháng bệnh, bà đã cung cấp loại thức ăn gì để cá phát triển, đạt tiêu chuẩn lợi nhuận, xuất khẩu và hạn chế rủi ro cho người nông dân như thế nào?

  - Tôi xin phép nói hết về chuỗi giải pháp để đạt được hiệu quả. Đó là một quá trình và từng khâu phải thực hiện đầy đủ.

Về chuyên môn, tôi nghĩ có thể làm được từ trên bờ đến dưới biển. Mô hình này thậm chí thành công ngay trên bờ. Khi có những ao nuôi tôm đang bị ô nhiễm, tôi nghĩ nên mua cá giống nhỏ về nuôi trong ao nuôi tôm để kiểm soát dịch bệnh và xử lý tốt. Những người nuôi biển sau đó mua lại cá giống đó. Trong thuật ngữ của tôi, trại giống con là cấp 1, còn người nuôi trong ao tôm là trại giống cấp 2 (ươm giống chuyên nghiệp). Nuôi cá giống cấp 2 lợi hơn nuôi tôm, ít thiệt hại hơn cho nông dân.

Người nuôi ngoài biển mua cá giống từ trại cấp 2 này, đưa ra biển chỉ cần nuôi 3 tháng là bán được. Cá đã được kiểm soát sạch bệnh, có đề kháng, sẽ vượt qua được môi trường biển nhiều vi khuẩn. Cá sẽ rất khỏe mạnh.

Nếu nuôi ngâm ở biển quá lâu, lồng sẽ dính đầy vi khuẩn. Bà con nuôi cứ dùng kháng sinh, hóa chất, tắm nước ngọt quá nhiều khi cá bệnh.

Dùng kháng sinh có hại kép: Thứ nhất, kháng sinh không ngừa bệnh, chỉ tốn tiền vô hiệu (ngừa bệnh là cách nói của bà con, thực tế kháng sinh không ngừa bệnh). Thứ hai, khánh sinh làm khô niêm mạc đường ruột, cá hấp thụ kém, không nuôi gan, teo ruột khiến con cá yếu. Dùng kháng sinh quá nhiều, cá sẽ khô nhớt. Dù hết bệnh tạm thời, nhưng nhớt khô, cá sẽ chết dần và dẫn tới chết hàng loạt. Cơ chế nghiên cứu của chúng tôi là như vậy. Tôi phản đối kịch liệt việc nuôi bằng kháng sinh. Khi không dùng kháng sinh, con cá vẫn sống tốt.

Tôi tin chắc tôi làm được. Bà con muốn nuôi cá tốt, nên nuôi cấp 1 (trại giống bố mẹ) và cấp 2 (người ươm giống chuyên nghiệp). Giống cá nuôi này rất khỏe mạnh. Người ta không mua, mình để trong ao nuôi thoải mái. Tất cả các hộ nuôi ngoài bè nên mua giống từ các trại cấp 2 này về thả vào nuôi, cá lớn nhanh, thời gian ngắn, hạn chế rủi ro cực kỳ.

Ngoài yếu tố kỹ thuật mà công ty bà có thể can thiệp, các yếu tố thiên nhiên như hướng gió, dòng hải lưu, triều, khí hậu ảnh hưởng thế nào đến công tác nuôi biển của nông dân, thưa bà?

- Khi còn trẻ, tôi liên tục đi tầm soát môi trường Việt Nam. Riêng môi trường của tỉnh Quảng Ninh, tôi thấy nuôi biển rất lợi thế. Tôi đã đem máy móc và đội ngũ ra đây 2 năm để tự kiểm soát. Vị trí đặt lồng lý tưởng nên có vách núi, vịnh để giảm nguy cơ khi bão tố. Nước cần có dòng lưu triều nhẹ để thuận lợi cho đối lưu nước và tạo oxy cho cá.

Ở Quảng Ninh, tôi rất “mê” khi thấy đáy biển có cát pha bùn, rất thích hợp nuôi ốc hương. Nuôi cá cũng tuyệt vời vì lưu triều lên xuống một ngày 1-2 lần. Có nhiều công ty hướng dẫn bà con nuôi lồng công nghệ cao. Tuy nhiên, tôi khuyên cần coi lại túi tiền của bà con. Phải làm từ cái nhỏ đi lên. Lồng công nghệ chỉ dành cho nhà giàu trong khi lồng vuông truyền thống vẫn nuôi được bình thường. Cá nhỏ đưa vào lồng vuông để nuôi tránh rủi ro.

Gần đây nhất, ở Khánh Hòa, cá bệnh rất nhiều và tôi xử lý cho bà con. Tôi vô cùng ngạc nhiên khi thấy nông dân Việt Nam cực kỳ thông minh và sáng tạo. Tôi không nghĩ bà con mình giỏi vậy, chịu khó, chịu cực.

Khi tôi nói ra băn khoăn về việc không có tàu, bồn để xử lý bệnh như ở nước ngoài, bà con nông dân bảo: "Dễ lắm chị Phỉ, em làm được hết”.

Họ đã sáng kiến đi may tấm bạt (giống lưới lồng) rồi lặn xuống kéo bạt qua từng lồng và sau đó chạy máy oxy, thả oxy vào. Tôi xử lý bệnh cho họ bằng cách tắm cá trong môi trường vi sinh. Xử lý bệnh bằng vi sinh gốc, vi sinh sẽ ôm trên con cá, loài gây hại không tới gần được. Đây là cách tạo kháng bệnh cho cá.

Tôi ước trở lại được thêm 5 tuổi để tôi tiếp tục đầu tư. Điều thú vị tôi thấy giống ốc hương của chúng tôi bán ra thị trường phía Bắc nhiều hơn phía Nam và người nông dân nuôi rất tốt, mang lại thu nhập ổn định cho bà con.

Thưa bà, chúng ta nói đến câu chuyện về nhà máy sản xuất thức ăn thủy sản ở Bình Dương. Bà có thể nói về tính ưu Việt của sản phẩm thức ăn để phục vụ công tác nuôi biển không?

- Tôi được sống trong gia đình được giáo dục tốt, không đặt lợi ích cá nhân lên hàng đầu. Lời mẹ dạy tôi vẫn luôn ghi nhớ: "Con phải làm cái gì có hiệu quả cho người ta, tự nhiên con sẽ có. Nếu chưa có tiền, con đi làm thuê. Đừng bao giờ có tư tưởng đi làm thuê, mà hãy nghĩ đang đi học kinh tế và được lãnh lương. Người chủ phải dạy con, trả lương cho con. Con học và làm thật tốt. Nếu chủ không hiểu, mình sẽ nghỉ. Nhưng làm bất kỳ công việc gì, phải làm tốt cho người ta trước, rồi mới tới mình”.

Nói gọn lại vẫn là triết lý xuyên suốt: “Có tầm sẽ có tiền” (cười). Tôi cũng chia sẻ với các bạn sinh viên rằng: “Đừng vội vàng, hãy cứ từ từ”. Khi mình làm tốt, nghiệp vụ tốt, bản chất tốt, không tham sẽ có nhiều người tin cậy bán hàng cho mình. Thậm chí, họ còn năn nỉ bán chịu, nên không có vốn vẫn làm được.

Tôi luôn nghĩ tới người nông dân. Nếu nói thương nông dân thì văn hoa quá, nhưng đối tác làm việc hiểu tôi có tâm và luôn đặt niềm tin tuyệt đối.

Về thức ăn, trước đây, gia đình tôi nuôi tôm công nghiệp (20 hecta) phải mua thức ăn Thái Lan nhập về bị mốc, họ không cho trả lại. Tôi không cam tâm và suy nghĩ: Việt Nam tiềm năng đến vậy thì lý do gì lại để thị trường nước ngoài thống lĩnh?

Với niềm tin vào con người Việt Nam chịu khó và sáng tạo, tôi cho rằng không gì là không thể học hỏi và làm chủ. Tôi quyết định qua Thái Lan đặt vấn đề mua đủ 10.000 tấn hàng để họ chuyển giao công nghệ.

Đặc biệt, nhà máy của chúng tôi là nhà máy "chìa khóa trao tay" từ nước ngoài. Trong lúc vận hành, tôi tiếp tục học nâng cao. Tôi có ngày hôm nay cũng từ tiền của nông dân, họ bán hàng cho tôi, tôi tích tiểu thành đại.

Trước năm 2000, tôi mua hàng gần như ở tất cả các tỉnh, nói “khiêm tốn” là khoảng 80% thị phần. Tiền đó từ những người làm ngành thủy sản, họ thương mình, bán cho mình. Nếu làm nghề mà không có đam mê, tình yêu thương thì độ bền không có. Nhất là ngành này liên quan tới công nghệ nên mọi thứ phải chuyên nghiệp. Thức ăn thủy sản cao cấp cực kỳ khó làm và đầu tư nhà máy đòi hỏi vốn rất cao.

Hẳn con đường khởi nghiệp và phát triển không phải lúc nào cũng "trải đầy hoa hồng". Có khi nào bà phải đối mặt với biến cố lớn, đứng giữa lằn ranh “được - mất”, đặc biệt là về tài chính và thương hiệu?

- Năm 2008, tôi gặp sự cố nghiêm trọng. Tôi có suy nghĩ: “Nếu mình là người không nghị lực, và không nhớ lại những lúc mình nghèo thì coi như đã bỏ cuộc rồi”. Bởi vì chúng tôi vay của một ngân hàng, nhưng do lạm phát khiến họ dừng trong khi hàng nhập về nằm ở cảng, tài sản đưa vào tới 450 tỷ đồng và công ty ngưng hoạt động. Thời điểm đó, tôi lại chỉ có 15% cổ phần. Các tập đoàn nước ngoài rất muốn mua lại. Tôi nghĩ người ta đi làm về nhà trong khi mình phải ở lại công ty, tối tập trung học tập do chuyên gia dạy. Học tới chừng này rồi, tự nhiên ngưng, tôi tiếc công sức học hành vất vả lắm.

Tôi quyết định về năn nỉ gia đình mua lại hết cổ phần vào năm 2015 để giữ thương hiệu, dù tài chính không còn. Chúng tôi phải trả hết nợ ngân hàng, đối tác. Tôi không còn tiền nên phải làm thuê cho nước ngoài tới năm 2019.

Thấy thị trường đi xuống, nhưng tôi đam mê ngành này và hiểu ngành biển Việt Nam phải phát triển. Tôi đã cùng nhiều thành viên làm đơn kiến nghị xin cho dân nuôi biển. Cho đến khi Chính phủ ban hành nghị định cấp phép cho người dân nuôi trồng thủy sản trên biển, tôi mừng lắm! 

Đó cũng là lúc tôi quyết định “tái sinh” mạnh mẽ doanh nghiệp của mình. Tôi bồi thường hợp đồng, vay ngân hàng, lắp lại máy móc, tháo máy cũ và lắp lại máy làm thức ăn cho cá biển, ốc hương. Đáng quý hơn cả, với mối quan hệ quốc tế khá tốt, họ hiểu con người mình nên nhóm chuyên gia nước ngoài vẫn hỗ trợ tôi đến tận bây giờ.

Câu chuyện của bà dường như gắn bó, tương đồng với nhiều người nông dân Việt Nam khi họ làm ăn cũng có lúc “lên - xuống” theo thời tiết, mùa vụ như cách các cụ ta có câu nói dân dã: “Lên voi xuống chó”. Từ đó, bà suy nghĩ thế nào về cơ chế hỗ trợ vốn vững chắc hơn cho nông dân an tâm phát triển bền vững, không ngại đối mặt với rủi ro, nhất là trước vấn nạn “tín dụng đen” hiện nay?

- Rất tiếc là tôi không có nhiều vốn lưu động vì đã dồn hết vào nhà máy, vốn lưu động hiện tại là tiền ngân hàng. Tôi ước gì mình được làm quan nhưng chắc sẽ bị đuổi việc liền (cười) để tôi cho nông dân vay tín chấp. Tôi nghĩ chúng ta phải nối kết với doanh nghiệp, lắng nghe họ quản lý dòng tiền với nông dân như thế nào. Nhà nước phải quan tâm hỗ trợ nông dân, có chính sách cho nông dân thay vì để họ “tự bơi”, đi mua thức ăn chịu lãi suất rất cao.

Nông dân khi đã nuôi trồng thủy sản, giống như họ “nghiện” ngành này vậy. Trong mắt họ sẽ thấy chỉ có ngành này mới mang lại đồng tiền tốt nhất, dù có lúc "lên voi xuống chó", họ vẫn phải tìm cách để "lên voi".

Hiện tại, tôi đang vay ở một ngân hàng bằng chính thương hiệu của công ty để lấy vốn bảo lãnh cho nông dân, bởi vì họ tự đi vay ngân hàng quá khó khăn. Tôi chọn nông dân, họ có tài sản gì như lồng bè… mình phải giữ của người ta. Mô hình này được tôi “thí điểm” cho ba người nông dân nuôi biển ở Khánh Hòa vay. Vốn họ rất cao vì làm mấy trăm lồng giá trị tiền tỷ. Nếu không được vay tín chấp, nông dân phải qua “tín dụng đen” vì không còn cách này khác và nếu như vậy sẽ làm đội giá thành sản phẩm.

Cho nông dân vay, phải am hiểu người nông dân. Đưa tiền cho họ là phải sử dụng đúng mục đích. Bản thân mình phải chịu khó có người của mình hướng dẫn họ, đặt điều kiện và kiểm soát họ. Không nên cho vay một người, mà nên chọn 5-7 người thành một nhóm để họ có trách nhiệm lẫn nhau. Trong nhóm này, một người không trả tiền sẽ không cho cả tổ này vay nữa. Điều đó buộc người ta phải cùng nhau trả tiền và lợi ích cuối cùng là cùng nhau làm giàu.

Bên cạnh đó, tôi giúp nông dân bằng cách mua thức ăn bao nhiêu, tôi chỉ tính tiền bằng giá gốc bấy nhiêu, không ăn lời. Vì tôi mua sản phẩm lớn để làm xuất khẩu, tôi mua lại của bà con. Tôi là người thu mua sản phẩm để thu tiền trả nợ ngân hàng cho nông dân và giúp họ tái đầu tư. 

Khi làm việc với nông dân lâu năm, tôi thấy họ rất dễ thương. Cho bà con nông dân vay tiền, tôi không sợ vì nông dân Việt Nam rất tốt. Mới ngày hôm qua, có người trả nợ tôi số tiền 35 triệu đồng sau 30 năm. Họ tìm tôi để trả tiền nợ. Họ nói: "Trước khi anh chết, anh dặn chị là cô Phỉ rất tốt. Các con và mẹ con phải tìm mọi cách trả tiền cho cô Phỉ”. Tôi nhận 30 triệu đồng, còn 5 triệu tôi xin gửi lại gia đình để thắp hương cho anh.

Tóm lại, không nên đưa tiền để nông dân tự bán sản phẩm. Và tiền bán hàng, nông dân phải trả lại cho chúng tôi để chúng tôi trả lại tài sản cho nông dân. Đó là cách làm việc hiệu quả và có trách nhiệm với người nông dân.

Từ kinh nghiệm và sự thấu hiểu ngành thủy sản, bà đánh giá thế nào về tiềm năng đưa Việt Nam trở thành "cường quốc nuôi biển"? Đâu là giải pháp hiệu quả, căn cơ nhất cho vấn đề gỡ "thẻ vàng" IUU?

- Tôi đánh giá theo cách chủ quan nhưng tôi tin nhận định của mình không sai. Tôi làm trọn vẹn một chuỗi từ A đến Z (nuôi trồng, chế biến, xuất khẩu, bệnh học) và có cơ hội tiếp xúc với công nghệ nước ngoài. Dù công ty tôi không vĩ đại như các tập đoàn, nhưng tôi sẽ không dừng ở việc không làm một chuỗi trọn vẹn.

Tôi đánh giá rất cao tiềm năng của Việt Nam và luôn động viên mọi người rằng, Chính phủ nhất định phải cho nuôi biển để tận dụng tài nguyên thiên nhiên, đồng thời giữ chủ quyền biển đảo tốt hơn. Tôi nghĩ đơn giản vì biển chính là tài sản của nhân dân. Tiềm năng của biển lớn nên tôi mới dám đầu tư, nhưng tài nguyên mỗi ngày cạn kiệt. Trong khi nông dân Việt Nam chịu khó, chịu cực; họ sáng tạo thông minh, không lười biếng như người dân ở một số nước châu Á khác mà tôi từng tiếp xúc.

Tôi nghĩ còn một khâu nữa thôi đó là bà con nông dân cần được hỗ trợ. Ngành nông nghiệp phải tích cực truyền thông, thông tin về nhu cầu thị trường cho bà con. Mặc dù, nông dân có thể bướng bỉnh, không dễ để họ nghe và thực hiện ngay từ đầu, nhưng chúng ta vẫn phải tăng cường truyền thông. Hôm nay bà con nông dân chưa lắng nghe, nhưng sau này khi người ta kiểm chứng thấy đúng sẽ nghe và thực hiện. Mặt khác, các cấp chính quyền phải lắng nghe nông dân.

Công tác hỗ trợ này cần sự tham gia của các cơ quan ban ngành. Phải truyền thông để người dân hiểu không nên ăn cá mồi (cá con đánh bắt) vì làm cạn kiệt tài nguyên và khiến Việt Nam bị cảnh báo “thẻ vàng” IUU. Nuôi biển là giải pháp then chốt để gỡ “thẻ vàng”, đồng thời tận tốt dụng tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường.

Thay vào đó, bà con nông dân cần hiểu và nên cho cá ăn thức ăn công nghiệp cao cấp. Vì thức ăn này đảm bảo độ ngon khi trong 1 kg thức ăn đã có trích xuất của mấy kg cá tươi cùng vi lượng, đa lượng đầy đủ.

Để khép lại cuộc trò chuyện ý nghĩa này, bà muốn gửi gắm thông điệp nào nhất về trách nhiệm của Nhà nước, truyền thông và nông dân để kiến tạo sự phát triển bền vững cho ngành nuôi biển Việt Nam?

- Nếu nông dân không thay đổi, Nhà nước không dùng “bàn tay đủ mạnh” để dẫn dắt họ và truyền thông chưa “mặn mà”, thì ngành này sẽ không phát triển bền vững, gây hậu quả không thể gỡ được “thẻ vàng” IUU; thậm chí phải trả giá đắt hơn nữa. Giải pháp cốt lõi nằm ở sự thay đổi đồng bộ và minh bạch thông tin.

Về phía bà con nông dân, cần thay đổi tư duy, tránh lãng phí vào các sản phẩm “vô thưởng vô phạt” như vitamin, thuốc men… Bởi vì, trong viên thức ăn đã có đầy đủ dinh dưỡng, việc trộn thêm các loại khác chỉ làm tăng chi phí không cần thiết.

Nhà nước, truyền thông và các chuyên gia phải cùng liên kết, hệ thống hóa các giải pháp và diễn giải rõ ràng cho nông dân. Tôi rất sốt ruột vì ngành này của Việt Nam lệ thuộc nước ngoài quá nhiều! Tôi mong muốn truyền lại hết kinh nghiệm của mình cho thế hệ trẻ để phát triển ngành thủy sản xanh bền vững.

Xin trân trọng cảm ơn CEO Syaqua-ADN Nguyễn Thị Phỉ với cuộc trò chuyện thân tình và cởi mở này. Chúc bà luôn mạnh khỏe để tiếp tục cống hiến những giải pháp đột phá và “truyền lửa” đam mê cho sự nghiệp nuôi biển của nước nhà.

×