Tục đa phu, phụ nữ Nyinba không phải sống trong cảnh goá bụa

Một cô dâu trẻ Nyinba (đứng, ngoài cùng bên phải) cùng gia đình chồng, bao gồm 3 chú rể (ngồi ở giữa). (Ảnh: Thomaslkellyphotos)

Hôn nhân đa phu được coi là bảo hiểm cho người vợ của bộ tộc Nyinba

Người Nyinba được cho là thừa hưởng tập tục hôn nhân đa phu huynh đệ từ tổ tiên Tây Tạng - những người đã di cư đến thung lũng Humla từ nhiều thế kỷ trước.

Họ cũng thừa hưởng cả niềm say mê buôn bán, chăn nuôi gia súc, canh tác đất đai bạc màu để tạo dựng nên nền kinh tế Nyinbas truyền thống khá sung túc.

Một cô dâu (đứng giữa) trong gia đình Nyinba 3 thế hệ. (Ảnh: Thomaslkellyphotos)

Hôn nhân đa phu được cho là phù hợp với mô hình gia đình "với 1 hoặc 2 người chồng thường xuyên đi chăn gia súc hoặc theo các chuyến buôn bán muối đường dài, 1 người chồng ở nhà chăm sóc vợ con" - ông Maila Dai, một thương nhân có 4 con trai, sống ở làng Bargaau nói và giải thích thêm rằng:

"Chúng tôi nghĩ hôn nhân đa phu cũng giống như bảo hiểm cho người vợ. Nếu một người chồng không tốt hoặc bỏ vợ, thì sẽ luôn có một người anh em khác thay thế".

Mẹ cô dâu chuẩn bị gả con gái sang nhà chồng. Mức độ giàu có của các gia đình Nyinba được thể hiện qua những món đồ trang sức hồi môn dành cho cô dâu. (Ảnh: Thomaslkellyphotos)

Hôn nhân đa phu được lý giải, trong gia đình người Nyinba, các anh em trai thường có chung một người vợ. Lý do được cho là để tiết kiệm tiền mặt hơn, cùng quan niệm hạnh phúc với chỉ một người phụ nữ là cách duy nhất giúp các anh em trai tránh được cảnh phải chia sẻ tài sản như: ruộng đất, nhà cửa sau khi cha mẹ qua đời.

Theo đó, khi những người con trai lớn trong gia đình đến tuổi kết hôn, cha mẹ sẽ chọn cho họ một cô vợ (thường là rất trẻ). 

Về mặt chính thức cô dâu sẽ kết hôn với người anh cả, nhưng các em trai khác cũng sống chung và cùng coi người phụ nữ này là vợ của mình. Cũng bởi thế phụ nữ Nyinba hầu như không phải chịu sống trong cảnh góa bụa.

Các cô dâu Nyinba thường rất trẻ. (Ảnh: Thomaslkellyphotos)

Hôn nhân đa phu lý tưởng nhất được cho là khi gia đình có 3 anh em trai. Còn nếu nhiều hơn 3 thì thường xảy ra trường hợp người con trai thứ tư được gửi đến tu viện, người thứ 5 ra thành phố để tự lập kiếm sống… Nếu không may cô vợ bị hiếm muộn, người vợ thứ hai sẽ được lựa chọn thay thế.

Hôn nhân đa phu huynh đệ và không huynh đệ

Tập tục hôn nhân đa phu diễn ra theo hai hình thức: huynh đệ hoặc không huynh đệ. Đa phu huynh đệ là các anh em trai cùng thế hệ lấy chung vợ, còn đa phu không huynh đệ là một nhóm đàn ông từ các gia đình khác nhau nhưng hợp ý nhau cùng kết hôn với một phụ nữ.

Cô dâu Nyinba 10 tuổi này xem ra rất hoảng sợ khi được gả chồng (Ảnh: Thomaslkellyphotos)

Do quyền "quan hệ" được xác định theo độ tuổi, nên những anh chồng trẻ chỉ được thân mật với vợ khi người lớn tuổi hơn vắng mặt. Còn khi người cao tuổi hơn ở nhà thì những người chồng trẻ phải lo toan việc chăn gia súc, bán hàng, cày cuốc ngoài đồng nên càng hiếm có cơ hội tiếp cận vợ. Bởi thế để giữ hòa khí trong mô hình gia đình đặc biệt như vậy, cách ứng xử của người vợ được coi như chiếc chìa khóa vạn năng.

Đa phu là hình thức hôn nhân hiếm hoi trên thế giới được thực hiện tại một số vùng ở Nepal Theo quan sát của giới chuyên môn, có khoảng 42% hôn nhân ở vùng này là đa phu.

Các chú rể chờ đón cô dâu. (Ảnh: Thomaslkellyphotos)

Tuy nhiên, khoảng thập niên 1990 tập tục này đã dần mai một. Lý do theo nhận xét của giới chuyên môn, là do quỹ đạo phát triển kinh tế mới buộc cộng đồng người Nyinba phải thoát ra khỏi các nghề truyền thống của họ - chủ yếu là buôn bán muối và chăn nuôi dê, để tập trung vào thu hái thảo mộc nên không còn cần mô hình tập trung nhân lực toàn gia đình nhiều đàn ông nữa. Điều này khiến nhiều du khách thích thú và tìm hiểu thông tin tư liệu về tập tục đa phu này của bộ tộc Nyinba.

Hôn nhân đa phu cũng bị giới trẻ không được hưởng nền giáo dục tiên tiến, ngoài ra hôn nhân đa thê vấp phải sự phản ứng và bị nhiều người khác chê cười.