Vì cuộc đời vẫn đẹp...

Một cuộc gặp mặt

Ngày 27/4/2024, tôi được Trường Đại học Columbia ở New York (Mỹ) mời tham dự một buổi chiếu phim và gặp một nhân vật trong phim "Chất độc da cam, cuộc chiến cuối cùng".

Từ Paris, tôi phải ngồi máy bay hơn 8 tiếng để đến sân bay New York, chưa kể thời gian đi từ nhà đến sân bay ở Pháp rồi từ sân bay JFK về trường đại học. Dù rất mệt cho một người già hơn 80 tuổi như tôi, nhưng tôi vẫn đi vì một cuộc gặp gỡ đã chờ đợi từ rất lâu.

Phim tài liệu do Alan Adelson và ê kíp Mỹ sản xuất ban đầu có tên là "Cuộc chiến đấu cuối cùng của bà Trần" để nói về vụ kiện của Trần Tố Nga. Các nhà làm phim từ Mỹ đã phải qua Pháp, rồi đi từ Nam ra Bắc Việt Nam, vào cả chiến khu cũ, gặp rất nhiều nhân chứng còn sống để hiểu vì sao có quyển sách "Chân trần chí thép" nói về nhân dân và cuộc chiến đấu anh hùng của dân tộc Việt Nam.

Phim được quay trong hai năm. Tại Mỹ, họ đã phát hiện một người phụ nữ tên là Carol Van Strum. Chính vì người phụ nữ này mà tôi đã đi New York chỉ để một lần được hạnh phúc khi gặp bà.

Bà Carol đã phát hiện sự kiện tất cả súc vật và cây cỏ trong vùng của bà bị chết do bị rải chất dioxin. Sau thời gian tìm hiểu, nghiên cứu, bà đã lên tiếng tố cáo. Các con của bà, dù còn nhỏ tuổi, đã tích cực giúp đỡ mẹ trong cuộc đấu tranh tố cáo tội ác này. Bà đã nhiều lần bị đe dọa, cho đến một ngày, người ta đã đốt nhà của bà, thiêu cháy luôn cả bốn đứa con. Bà còn lại một mình với ba con bò làm bạn và tiếp tục cuộc chiến đấu của mình. 

Cùng lúc đó, cũng có một bác sĩ sản khoa đã phát hiện những đứa trẻ sơ sinh mang các dị tật bẩm sinh không khác với các cháu bé là nạn nhân chất độc da cam ở Việt Nam và bà bác sĩ đó đã viết báo nêu các hiện tượng bất thường. Bà bị đe dọa, yêu cầu chấm dứt những bài báo nếu muốn bảo vệ con của mình. Mỗi ngày, gần nhà bà đều có những chiếc xe lạ, xem như một lời cảnh cáo. Lo sợ cho an nguy của con, bà bác sĩ buộc phải ngưng viết báo và giữ im lặng.

Carol vẫn còn lại với mấy con bò và chồng tư liệu, tố cáo ngày càng nhiều. Bà cũng sẵn sàng chia sẻ với những ai quan tâm đến thảm họa chất độc da cam và thảm họa môi trường. Tôi đã vô cùng ngưỡng mộ lòng can đảm kiên trung của bà, chia sẻ bi kịch gia đình của bà và mong muốn được một lần gặp và ôm bà vào lòng, nói rằng tôi kính phục bà.

Bà ngồi chờ tôi trong sảnh của nhà trường, và hai người phụ nữ, tuổi đã về chiều - bà hơn tôi hai tuổi, ở cách xa nhau nhiều đại dương nhưng cùng một mục tiêu cho những năm cuối đời đã gặp nhau, đã ôm nhau và chỉ để cùng nói "Tôi rất hạnh phúc được gặp bà". Để có cái hạnh phúc này, Carol đã phải ngồi tàu hỏa 5 ngày từ Oregon đến New York và 5 ngày đi trở về, cũng như Tố Nga lại mất gần nguyên cả ngày ngồi máy bay trở về Pháp.

Một tiếng đồng hồ chỉ để nhìn nhau, trao cho nhau một nụ cười của hai người già, và hẹn nhau không buông rời mục tiêu dù có gian khổ, hiểm nguy hay mệt nhọc.

Nghị quyết Bỉ

Tháng 10 năm 2023, Hạ nghị viện Bỉ đã ra một nghị quyết với sự đồng thuận của tất cả các đảng phái bằng phiếu bầu. Đó là lần đầu tiên trong lịch sử nghị viện thế giới. Cũng là lần đầu tiên có một nước chính thức ra nghị quyết chính thức giúp đỡ nạn nhân da cam Việt Nam.

Gặp ông Andre Flahaut, người chủ trì cho sự ra đời của nghị quyết, ông kể lại tất cả gian nan của ông trong mười năm dài đấu tranh, thuyết phục một quốc hội có quá nhiều đảng phái chính trị.

8 năm trôi qua với quá nhiều khó khăn, ông tưởng chừng phải bỏ cuộc, thì tháng 10 năm 2021, tôi được gặp ông tại Đại sứ quán Việt Nam ở Bruxelles, Bỉ theo lời mời của Hội hữu nghị Bỉ-Việt Nam. Cuộc gặp đã làm cho ông nghĩ "Không thể để người phụ nữ này chiến đấu đơn độc" và ông tiếp tục cuộc vận động của mình để rồi hai năm sau, đạt được một nghị quyết lịch sử. Một tháng sau, tôi được giao nhiệm vụ thay mặt nghị viện Bỉ trao 8 chiếc xe lăn cho nạn nhân chất độc da cam tại Quảng Trị.

Và hiện nay, các đại biểu quốc hội Pháp với sự chủ trì của bà Anne Le Henanff - Chủ tịch Ủy ban đoàn kết với Việt Nam của quốc hội, đang vận động để đi tới một nghị quyết ủng hộ nạn nhân da cam không phân biệt đảng phái.

Tố Nga không đơn độc, nạn nhân da cam Việt Nam không hề đơn độc trong cuộc đấu tranh đòi công lý của mình. Còn gì đẹp hơn?

Chiến sĩ Điện Biên 2024

Tòa phúc thẩm Paris quyết định mở phiên xử vụ kiện da cam vào ngày 7 tháng 5 năm 2024. Đây chỉ là một sự trùng hợp, nhưng tôi nghĩ ngay đến cái ngày lịch sử không chỉ cho cả dân tộc Việt Nam mà cho cả thế giới. Ngày chiến thắng Điện Biên Phủ, kết thúc năm dài kháng chiến và chế độ thực dân trên toàn thế giới.

Nhận được quyết định của phiên xử, tôi nghĩ rằng khi về nhà, tôi phải đi Điện Biên. Và tháng 2/2024, tôi đã đi Điện Biên Phủ. Dù 20 năm trước tôi đã từng đến đây, xây tặng đồng bào Khơ Mú một ngôi trường mẫu giáo và một cây cầu, nhưng tôi thật không còn nhìn ra Điện Biên Phủ đẹp đẽ, khang trang với dày đặc những biệt thự, nhà lầu và những cửa hàng sang trọng, đủ đầy tiện nghi khi trong ký ức, lúc xưa Điện Biên chỉ có hơn 100 giường cho khách du lịch.

Ngày đầu, tôi đã đến nghĩa trang liệt sĩ Độc Lập và lòng tôi xốn xang, thấm đau khi biết trong nghĩa trang có 1.442 ngôi mộ mà chỉ có hai ngôi có tên và chỉ hơn 20 ngôi có thông tin ít nhiều chính xác. 1.440 ngôi mộ không tên, 1.440 người ngã xuống vì độc lập dân tộc, vì đất nước mà chưa thể trở về quê, 1.440 gia đình không có tin tức của người con ra đi không trở về. Đêm đó, tôi không ngủ. Hôm sau, tôi đến Nghĩa trang A1. Với 644 ngôi mộ mà cũng chỉ có 4 ngôi mộ có tên của bốn người anh hùng mà khi nhỏ, tôi biết tên, tôi kính phục: Tô Vĩnh Diện, Phan Đình Giót, Bế Văn Đàn, Trần Can.

Tôi rất vui vì có rất nhiều đoàn viếng nghĩa trang, nên không chen vào gần mà chỉ đứng từ xa, cầm một bó nhang, khấn liệt sĩ: "Khi các chú các bác ngã xuống, con chỉ là đứa bé 12 tuổi, nghe mẹ kể về Điện Biên Phủ. 70 năm qua, con bé 12 tuổi đã thành bà già 82, xin được tiếp nối sự hy sinh của các chú, các bác. Ngày 7/5/2024, con xin các bác, các chú cùng với con ra tòa phúc thẩm ở Pháp, cho con thêm nghị lực và làm cho quan tòa sáng dạ mà có những kết luận đúng đắn. Con xin các bác, các chú cho con được mang danh hiệu Chiến sĩ Điện Biên 2024. Nếu cho phép, xin cho nhang cháy ạ".

Và nhang đã cháy phừng lên cho đến tàn luôn. Và Trần Tố Nga hạnh phúc ra về, tiếp tục ra chiến trường không bom, không đạn nhưng vẫn rất gian nan, tin rằng đã được phép liệt sĩ để thay mặt liệt sĩ tiếp tục cuộc chiến Điện Biên 2024.

7/5/1954 - 7/5/2024, chân lý sẽ thắng.

Chuyện đẹp đời thường

Hôm qua, 4/4/2024, tôi đi chợ về, để túi đi chợ trước cửa ra vào, tranh thủ ra vườn trước mặt hái vài lá rau dại mà sạch. Năm phút sau, quay lại, giỏ xách đã biến mất. Tôi ngẩn ngơ, phần vì tiếc của, phần vì không thể tưởng tượng sao mất dễ dàng và mau đến vậy. Bà hàng xóm không biết an ủi cách nào, chỉ nói rằng, tình hình hiện nay rất xấu, bà phải cẩn thận hơn và đây là một bài học cho mọi người.

Tôi cầu may dán lên cửa mấy dòng: "Tôi cảm ơn ai đó đã có lòng tốt giữ dùm tôi giỏ xách đi chợ tôi để ở trước cửa ra vào lúc 18 giờ ngày 4/4/2024. Bây giờ có thể trao lại cho tôi, cảm ơn".

Tôi hồi hộp chờ và một tiếng đồng hồ sau, có tiếng đập cửa. Tôi mở cửa ra, không thấy ai, nhưng nhìn ra cửa ra vào của chung cư thì thấy cái giỏ xách nằm ngay ngắn.

Tôi vỡ òa, sung sướng, phần nhỏ vì nhận lại được của đã mất dù đã xác định chấp nhận mất, nhưng phần lớn là vì hiểu rằng, dù xã hội còn nhiều khó khăn, lương tâm của con người vẫn còn đó, sẽ có thể đánh thức khi kêu gọi lòng tốt.

Và câu chuyện đời thường này tạm kết thúc chùm câu chuyện đẹp dành cho ngày 30 tháng Tư năm 2024 vì cuộc đời vẫn rất đẹp.